broszura podstawowe.pdf

Drodzy Nauczyciele

Oddajemy Państwu do rąk materiały przygotowa-

ne przez Centrum Edukacji Obywatelskiej z nadzie-

ją, że zainspirują one uczniów do rozmowy o Pol-

sce i patriotyzmie. Publikacja zawiera scenariusze

zajęć dla nauczyciela oraz instrukcje wraz z mate-

riałami pomocniczymi do powielenia dla uczniów.

Proponowane zajęcia mogą być przeprowadzane

w ramach godzin wychowawczych, lekcji historii,

wiedzy o społeczeństwie lub lekcji języka polskie-

go. Na przeprowadzenie ich potrzeba od dwóch

do czterech godzin lekcyjnych. Sposób wykorzysta-

nia zaproponowanego scenariusza zależy oczywi-

ście od nauczyciela. Proponujemy także kilka kon-

kursów – prosimy Państwa o czuwanie nad prze-

biegiem kolejnych etapów na poziomie klasy,

a później szkoły. Jest tutaj także miejsce na działa-

nia samorządu uczniowskiego. Zachęcamy do wy-

korzystania strony internetowej programu „Moja

Polska”. Pomóc w tym mogą nauczyciele informa-

tyki. Korzystając z internetu, uczniowie będą mogli

włączyć się w międzyszkolną ogólnopolską debatę

na temat patriotyzmu młodych Polaków.

Dodatkowe scenariusze lekcji można wydru-

kować, korzystając ze strony www.ceo.org.pl

Opracowanie: Tomasz Merta, Alicja Pacewicz, Grażyna

Czetwertyńska, Barbara Robakiewicz, Jacek Strzemieczny,

Sylwia Żmijewska

Redakcja językowa: Alicja Witorska

Korekta: Teresa Kruszona

Projekt okładki: Agnieszka Czyżowska-Nyka

Zdjęcia: Archiwum Dokumentacji Mechanicznej, „Mówią

wieki”, Muzeum Narodowe w Krakowie („Czwórka” Józef

Chełmoński – fot. Marek Studnicki), Zamek Królewski

w Warszawie („Rejtan. Upadek Polski” Jan Matejko, „Sobieski

pod Wiedniem” Marcello Baciarelli – fot. Maciej Bronarski),

Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Małgorzata Bakalarz, Jan Erazm

Ciołek, Andrzej Iwańczuk/Agencja Gazeta, Sławomir

Kamiński/Agencja Gazeta, Darek Pepłoński, Jacek

Strzemieczny, Krzysztof Wolfram

Opracowanie graficzne: Activa Studio s.c.

Materiały opracowano na podstawie podręcznika historii

i społeczeństwa „A to historia!” przygotowanego przez Cen-

trum Edukacji Obywatelskiej i wydawnictwo Nowa Era.

Wybór wierszy: „Strofy o ojczyźnie” pod redakcją Stani-

sława Ryszarda Dobrowolskiego, Iskry, Warszawa 1978.

Dziękujemy za nieodpłatne udostępnienie zdjęć Muzeum

Narodowemu w Krakowie oraz wszystkim osobom, które

przekazały nam zdjęcia ze swych zbiorów prywatnych.

Dziękujemy Stowarzyszeniu Miłośników Tradycji Mazurka

Dąbrowskiego za pomoc przy opracowaniu historii symboli

narodowych.

Dziękujemy za konsultację merytoryczną i pilotaż programu

„Moja Polska” nauczycielom: Renacie Górskiej (SP w Brzeź-

nie), Marii Pawłowicz (SP w Brzeźnie), Grażynie Więznowskiej

(SP nr 11 w Jeleniej Górze).

ISBN 83-89240-01-7

MOJA POLSKA – SCENARIUSZ ZAJĘĆ DLA UCZNIÓW

KLAS I-III SZKÓŁ PODSTAWOWYCH

Z inicjatywy Kancelarii Prezydenta RP do wszystkich szkół w Polsce trafił pakiet edukacyjny „Moja Pol-

ska”. W przededniu wejścia Polski do Unii Europejskiej warto wspólnie zastanowić się nad tym, czy dla

młodych ludzi ojczyzna jest czymś ważnym i co to znaczy być polskim patriotą we współczesnym świe-

cie. Tego będzie dotyczył cykl zajęć edukacyjnych „Moja Polska”. Zaproponowane zajęcia maja

wzmocnić dumę z poczucia bycia Polakiem oraz kształtować postawę patriotyczną, oznaczającą za-

równo miłość i przywiązanie do ojczyzny, jak i postawy tolerancji i szacunku dla innych narodowości.

Zajęcia opierają się na pracy w grupach, dyskusji i wypowiedziach uczniów. Zostały w nich wy-

korzystane elementy programu nauczania historii w szkołach podstawowych „A to historia!”.

Uwaga: Do przeprowadzenia zajęć w klasie trzydziestoosobowej będzie potrzeba co najmniej

ośmiu egzemplarzy materiałów pomocniczych dla uczniów (strony 7-10). Dodatkowe egzemplarze

scenariuszy lekcji oraz materiałów pomocniczych dla uczniów w postaci dokumentów do wydruko-

wania można znaleźć na stronie internetowej programu „Moja Polska”, www.ceo.org.pl/mojapolska

Zajęcia 1. Naród – co to takiego?

jechał za granicę i przebywa tam od kilku, kilkunastu lat?

Zauważcie, że tak naprawdę to od każdego człowieka

zależy, czy będzie podtrzymywał więzi z krajem swego po-

chodzenia. Nie jest ważne, gdzie mieszka i co robi. Liczy

się jego przywiązanie do narodu – jego historii i kultury.

1. Poinformuj uczniów o inicjatywie Kancelarii Prezydenta.

2. Zapytaj uczniów: „Kto to jest Polak?”. Ich propozy-

cje zapisz na tablicy. Przeczytaj uczniom tekst „Naród –

co to takiego?” i wyjaśnij ewentualne wątpliwości. Za-

pytaj uczniów, co, ich zdaniem, łączy członków rodziny.

Uzupełnij wypowiedzi uczniowskie, dbając, by pojawiły

się następujące elementy: pokrewieństwo, nazwisko,

wspólne życie, tradycja i historia rodzinna. Wyjaśnij im

także, że miejscowość, w której mieszkają, oraz jej oko-

lice tworzą taką małą ojczyznę. Zapytaj uczniów, czy jest

jakieś miejsce, do którego są szczególnie przywiązani?

5. Zapytaj uczniów, czy ufoludek, nie będąc z pocho-

dzenia Polakiem, może zostać obywatelem Polski?

Wyjaśnij uczniom, że polskie prawo przewiduje taką

możliwość – cudzoziemcowi (niestety, nic nie powie-

dziano tu o ufoludkach!) można nadać polskie oby-

watelstwo, jeśli mieszka w Polsce ponad pięć lat.

6. Zapytaj uczniów, jakie są polskie symbole narodo-

we. Przypomnij im, że zarówno orzeł stanowiący sym-

bol państwa polskiego, jak i barwy narodowe – czer-

wień i biel – mają długą historię. Nawet hymn ma już

ponad dwieście lat. Zapytaj uczniów, czemu, ich zda-

niem, służą symbole narodowe, w jakim celu zostały

stworzone i przy jakich okazjach się z nimi spotykamy.

Gdzie wisi godło (parlament, sądy, urzędy państwo-

we i samorządowe, szkoły)?

7. Porozmawiajcie o tym, gdzie i przy jakich okazjach

wywiesza się flagę państwową? W jakich sytuacjach

jest grany hymn państwowy? Najwięcej symboli naro-

dowych można oczywiście zobaczyć podczas świąt

państwowych. Zapytaj uczniów, czy wiedzą, kiedy są

obchodzone w Polsce takie święta. Zwróć uwagę na

różnicę między świętami narodowymi i religijnymi.

Poproś uczniów, by podali daty obchodzonych świąt

i ich nazwy – uzupełnij i skoryguj ich wypowiedzi

(11. 11 – Święto Niepodległości, 15.08 – Dzień Woj-

ska Polskiego, 3.05 – Święto Konstytucji 3 Maja).

Powiedz uczniom, że należą oni także do wspólnoty

większej niż rodzina czy społeczność lokalna – do na-

rodu. Poproś, by uczniowie zastanowili się, co spra-

wia, że Polacy tworzą jeden naród? Co ich łączy? Pro-

pozycje uczniów krótko skomentuj. Zadbaj o to, by

w wypowiedziach uczniowskich pojawiły się następują-

ce elementy: wspólny język, kultura, tradycja i historia.

Omawiając pojęcie narodu, wyjaśnij, że w ukształto-

waniu się naszej tożsamości narodowej dużą rolę

odegrał katolicyzm. I dziś także większość Polaków to

katolicy, w żadnym razie nie znaczy to jednak, że tyl-

ko katolicy mogą być Polakami – w Polsce żyją tysią-

ce przedstawicieli innych wyznań oraz ateiści!

3. Poproś uczniów, aby odpowiedzieli na pytania mi-

niankiety (strona 10). Uczniowie sprawdzają nawza-

jem sobie odpowiedzi.

4. „Czy w Polsce żyją tylko Polacy?” – z tym pytaniem

zwróć się do uczniów. Czy uczniowie wiedzą (pamiętają),

że w naszym kraju oprócz Polaków mieszkają także

przedstawiciele innych narodów. Są oni lojalnymi obywa-

telami Polski, ale nie zapominają o swoich korzeniach –

języku, kulturze i tradycjach narodu, z którego się wywo-

dzą. Podobnie wielu Polaków mieszka poza granicami

naszego kraju. Zapytaj uczniów, czy znają kogoś, kto wy-

8. Zapytaj uczniów, czy zauważyli, jak zachowują się

sportowcy, gdy na stadionie rozbrzmiewa hymn ich pań-

stwa. Dlaczego symbolom narodowym i państwowym

należy okazywać szacunek? Jak powinny się zachowywać

dzieci w czasie uroczystości szkolnych, gdy grany jest

hymn państwowy? Czy takie nakazy obowiązują wszyst-

kich, także przedstawicieli innych narodów? Czy na przy-

Moja Polska – www.ceo.org.pl/mojapolska

kład Niemcy winni okazywać szacunek polskim symbo-

lom, czy tylko swoim – niemieckiej fladze, niemieckiemu

godłu i hymnowi? Poproś o uzasadnienie odpowiedzi.

Wyjaśnij także, iż w różnych krajach symbole są traktowa-

ne w różny sposób – na przykład Amerykanie bardzo lu-

bią motyw swej flagi umieszczać na podkoszulkach, a na-

wet na kubkach. Czy w Polsce jest to równie naturalne?

4. Poproś uczniów, aby przeczytali fragmenty tekstów po-

etyckich z wypisów literackich „Poeci o ojczyźnie”. Możesz

zaproponować, aby w domu przygotowali ilustracje do

tych fragmentów, które im się najbardziej spodobały.

5. Nie tylko wielcy poeci kochają swoją ojczyznę. Miłość

do niej może się wyrażać na różne sposoby. Wielkimi

patriotami byli ci, którzy walczyli o niepodległość Polski,

jak i ci, którzy codzienną pracą budowali jej bogactwo

i siłę. Zapytaj uczniów, kogo dzisiaj nazwaliby patriotą?

8. Zaproponuj uczniom stworzenie minikodeksu, okre-

ślającego sposób zachowania się wobec symboli naro-

dowych. Możesz nawiązać do ufoludka, który chce zo-

stać Polakiem – zadaniem uczniów będzie wyjaśnienie

mu, jak powinien się zachowywać podczas uroczystości

szkolnych i państwowych czy w innych sytuacjach, gdy

zetknie się z polskim godłem, polską flagą i polskim

hymnem. Taki minikodeks mógłby zaczynać się na przy-

kład od zasady: „1. W czasie śpiewania Mazurka Dą-

browskiego powinieneś stać na baczność. Nie możesz

rozmawiać ani się wygłupiać!”. Zapisuj na tablicy pro-

pozycje zasad zgłaszane przez uczniów, a następnie wy-

bierzcie najważniejsze i najlepiej sformułowane.

Uczniowie mogą zapisać je w zeszycie; dobrym pomy-

słem jest także umieszczenie ich na gazetce klasowej.

6. Obejrzyjcie uważnie dołączony do materiałów plakat –

przyjrzyjcie się postaciom wielkich Polaków. Zapytaj

uczniów, kogo nazwaliby wielkim Polakiem? Zwróć uwagę

na to, że mogą to być nie tylko politycy, królowie i żołnie-

rze, lecz także ludzie nauki i sztuki. Zaproponuj uczniom,

żeby przedstawili własne pomysły – propozycje umieszcze-

nia na plakacie innych wielkich postaci. Zwróćcie także

uwagę na pozostałe elementy plakatu – ważne wydarzenia

historyczne, zabytki architektoniczne, krajobrazy. O czym

jeszcze uczniowie mogliby opowiedzieć kolegom z innych

państw, przedstawiając im Polskę. Dokąd zawieźliby swo-

ich kolegów z Francji, Hiszpanii czy Niemiec?

7. Poinformuj uczniów o konkursach, w których będą

mogli wziąć udział. Uczniowie powinni realizować

projekty konkursowe na zajęciach lekcyjnych.

9. Poproś uczniów o rozwiązanie krzyżówki.

1. Tak nazywamy Polaków mieszkających poza grani-

cami kraju.

2. Ptak, który jest godłem Polski.

3. Nasza jest biało-czerwona.

4. Największe polskie miasto.

5. Dawna stolica Polski.

6. Jeden z naszych południowych sąsiadów.

Konkursy, konkursy!

Hasło dla Polski

Podziel klasę na grupy i zaproponuj, żeby każda gru-

pa wymyśliła hasło promujące Polskę i ilustrujące

dziecięce rozumienie współczesnego patriotyzmu.

Wszystkie propozycje prześlijcie na adres internetowy:

mojapolska@ceo.org.pl

Młodzieżowe logo Polski

Zaproponuj uczniom przygotowanie indywidualnie lub

w zespołach projektu znaku graficznego, który mógłby

dla młodych ludzi stać się logo Polski. Wyjaśnij, że ma

on pełnić podobną funkcję jak maskotki i znaki graficz-

ne używane podczas igrzysk olimpijskich. To może być

zabawne! Wyznacz termin ukończenia prac i poinfor-

muj, że będą one oceniane przez komisję szkolną,

w skład której mogą wejść: nauczyciel plastyki, histo-

ryk, polonista oraz przedstawiciele uczniów. Prace

uznane przez komisję za najciekawsze, powinny zostać

przesłane na adres Centrum Edukacji Obywatelskiej

(ul. Noakowskiego 10, 00-666 Warszawa).

Zajęcia 2. Moja Polska

1. Wysłuchajcie nagrania hymnu Polski. Wyjaśnij

uczniom znaczenie najważniejszych, przywołanych

w tekście wydarzeń historycznych i postaci. Porozma-

wiajcie też o dalszych, nie śpiewanych zwykle zwrotkach.

2. Zapytaj uczniów, czy znają symbol Unii Europejskiej. Wy-

słuchajcie hymnu Unii – zwróć uwagę uczniów na to, kto jest

autorem słów hymnu i na jakiej melodii jest on oparty.

3. Wskażcie na mapie granice Polski i jej stolicę. Za-

pytaj uczniów, ilu Polska ma sąsiadów. Kto mieszka

z drugiej strony morza, gór i rzek? Czy możemy się

z nimi porozumieć? Czy uczniowie wiedzą, jakimi ję-

zykami posługują się sąsiedzi Polaków? Poproś

uczniów, by przeczytali nazwy państw sąsiadujących

z Polską.

Wszystkie prace konkursowe powinny zostać przesłane na adres

Centrum Edukacji Obywatelskiej najpóźniej do 10 listopada 2003 r.

Spośród autorów nadesłanych prac jury wyłoni zwycięzców konkursu,

którzy zostaną zaproszeni na spotkanie z Prezydentem RP

Aleksandrem Kwaśniewskim. Najlepsze prace plastyczne znajdą się

na wystawie w Pałacu Prezydenckim.

Więcej informacji o konkursach i ich regulamin znajdziecie na

stronie internetowej programu „Moja Polska”.

Moja Polska – www.ceo.org.pl/mojapolska

MOJA POLSKA – SCENARIUSZ ZAJĘĆ DLA UCZNIÓW

KLAS IV-VI SZKÓŁ PODSTAWOWYCH

Z inicjatywy Kancelarii Prezydenta RP do wszystkich szkół w Polsce trafił pakiet edukacyjny „Moja Pol-

ska”. W przededniu wejścia Polski do Unii Europejskiej warto wspólnie zastanowić się nad tym, czy dla

młodych ludzi ojczyzna jest czymś ważnym i co to znaczy być polskim patriotą we współczesnym świe-

cie. Tego będzie dotyczył cykl zajęć edukacyjnych „Moja Polska”. Zaproponowane zajęcia maja

wzmocnić dumę z poczucia bycia Polakiem oraz kształtować postawę patriotyczną, oznaczającą za-

równo miłość i przywiązanie do ojczyzny, jak i postawy tolerancji i szacunku dla innych narodowości.

Zajęcia opierają się na pracy w grupach, dyskusji i wypowiedziach uczniów. Zostały w nich wykorzy-

stane elementy programu nauczania historii w szkołach podstawowych „A to historia!”

Uwaga: Do przeprowadzenia zajęć w klasie trzydziestoosobowej będzie potrzeba co najmniej

ośmiu egzemplarzy materiałów pomocniczych dla uczniów (strony 7-10). Dodatkowe egzemplarze

scenariuszy lekcji oraz materiałów pomocniczych dla uczniów w postaci dokumentów do wydruko-

wania można znaleźć na stronie internetowej programu „Moja Polska”, www.ceo.org.pl/mojapolska

Zajęcia 1. Naród – co to takiego?

prawdę to od każdego człowieka zależy, czy będzie pod-

trzymywał więzi z krajem swego pochodzenia. Nie jest

ważne, gdzie mieszka i co robi. Liczy się jego przywiąza-

nie do narodu – jego historii i kultury.

5. Poproś uczniów, aby przeczytali tekst „Patriotyzm –

ważne słowo”. Zapytaj ich, co to znaczy być patriotą

w dzisiejszych czasach? Odpowiedzi uczniów warto

zapisać na tablicy.

1. Poinformuj uczniów o inicjatywie Kancelarii Prezydenta.

2. Zapytaj uczniów „Kto to jest Polak?”. Ich propozy-

cje zapisz na tablicy. Przedstaw uczniom informacje

zawarte w tekście „Naród – co to takiego?” i wyjaśnij

ewentualne wątpliwości. Zapytaj uczniów, co, ich zda-

niem, łączy członków rodziny. Uzupełnij wypowiedzi

uczniowskie, dbając, by pojawiły się następujące ele-

menty: pokrewieństwo, nazwisko, wspólne życie, tra-

dycja i historia rodzinna. Zapytaj uczniów, czy są przy-

wiązani do miejscowości i okolicy, w której mieszkają?

Wyjaśnij im pojęcie małej ojczyzny.

Powiedz uczniom, że należą oni nie tylko do takich wspól-

not jak rodzina i społeczność lokalna, ale także do wspól-

noty narodowej. Poproś, by uczniowie zastanowili się, co

sprawia, że Polacy tworzą jeden naród? Co ich łączy?

Propozycje uczniów krótko skomentuj. Zadbaj o to, by

w wypowiedziach uczniowskich pojawiły się następujące

elementy: wspólny język, kultura, tradycja i historia.

6. Zapytaj uczniów, jakie są polskie symbole narodo-

we. Przypomnij im, że zarówno orzeł stanowiący sym-

bol państwa polskiego, jak i barwy narodowe – biel

i czerwień – mają bardzo długą tradycję. Także hymn

narodowy – Mazurek Dąbrowskiego – jest śpiewany

od ponad dwustu lat. Zapytaj uczniów, czemu, ich

zdaniem, służą symbole narodowe, w jakim celu zo-

stały stworzone i w jakich sytuacjach się z nimi spoty-

kamy. Gdzie wisi godło (parlament, sądy, urzędy pań-

stwowe i samorządowe, szkoły)? Zwróć uczniom uwa-

gę, że nie tylko Polacy wybrali orła na swoje godło.

Zapytaj, dlaczego jest to popularny symbol narodowy.

Poproś, aby w ramach pracy domowej znaleźli przy-

kłady innych państw, których godłem jest także orzeł.

Omawiając pojęcie narodu, wyjaśnij, że w ukształto-

waniu się naszej tożsamości narodowej dużą rolę

odegrał katolicyzm. I dziś także większość Polaków to

katolicy, w żadnym razie nie znaczy to jednak, że tyl-

ko katolicy mogą być Polakami – w Polsce żyją setki

tysięcy przedstawicieli innych wyznań oraz ateiści!

7. Porozmawiajcie o tym, gdzie i przy jakich okazjach

wywiesza się flagę państwową? W jakich sytuacjach

grany jest hymn państwowy? Najwięcej symboli naro-

dowych można oczywiście zobaczyć w czasie trwania

świąt państwowych. Zapytaj uczniów, czy wiedzą, kie-

dy są obchodzone w Polsce takie święta. Zwróć uwa-

gę na różnicę między świętami narodowymi i religijny-

mi. Poproś uczniów, by podali daty obchodzonych

świąt i ich nazwy – uzupełnij i skoryguj ich wypowiedzi

(11.11 – Święto Niepodległości, 15.08 – Dzień Woj-

ska Polskiego, 3.05 – Święto Konstytucji 3 Maja).

8. Zapytaj uczniów, czy zauważyli, jak zachowują się

sportowcy, gdy na stadionie rozbrzmiewa hymn ich pań-

stwa. Dlaczego symbolom narodowym i państwowym

należy okazywać szacunek? Jak powinny się zachowywać

dzieci w czasie uroczystości szkolnych, gdy grany jest

3. Poproś uczniów, aby odpowiedzieli na pytania mi-

niankiety (strona 10). Uczniowie sprawdzają nawza-

jem swoje odpowiedzi.

4. Zapytaj uczniów „Kto jest Polakiem?”. Zwróć uwagę,

że w naszym kraju oprócz Polaków mieszkają także

przedstawiciele innych narodów. Są oni lojalnymi oby-

watelami Polski, ale nie tracą więzi ze swoim narodem –

jego językiem, kulturą i tradycjami. Podobnie wielu Po-

laków mieszka poza granicami naszego kraju. Zapytaj

uczniów, czy znają kogoś, kto będąc z pochodzenia Po-

lakiem, zamieszkał w innym kraju. Zauważcie, że tak na-

Moja Polska – www.ceo.org.pl/mojapolska

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: