SEP_G-1_pom.doc

Materiały szkoleniowe  pomiary                                                                                   strona  16 z 16

Wykonywanie okresowych pomiarów ochronnych

Wykonując pomiary elektryczne uzyskujemy informacje o stanie technicznym badanych urządzeń. Ich dobry stan techniczny, jest gwarancją bezawaryjnej i bezpiecznej pracy.

Pomiary w okresie eksploatacji służą dla oceny aktualnego stanu technicznego urządzeń pod względem niezawodności i bezpieczeństwa pracy. Wyniki pomiarów są podstawą decyzji o dalszej eksploatacji lub dokonaniu odpowiednich napraw

Ogólnie pomiary dzielimy na trzy grupy:

I.                pomiary wykonywane na urządzeniach elektrycznych u wytwórcy, dla sprawdzenia, że wykonane urządzenie jest w pełni sprawne i spełnia wymagania określonych norm.

II.              pomiary na urządzeniach elektrycznych zamontowanych w obiekcie przed przekazaniem do eksploatacji. Od tych pomiarów oczekujemy odpowiedzi czy:

Ø         urządzenia zostały prawidłowo dobrane i zamontowane zgodnie z dokumentacją,

Ø         sprawdzona została funkcjonalność działania,

Ø         spełniono wszystkie warunki aby obwody elektryczne w całości mogły spełniać stawiane im dokumentacją techniczną wymagania i mogły być bezpiecznie eksploatowane. Efektem pomiarów powinny być protokoły pomiarowe

III              Pomiary w okresie eksploatacji urządzeń, mające dać odpowiedź, jaki jest aktualny stan techniczny urządzeń pod względem niezawodności i bezpieczeństwa pracy.

Wyniki tych pomiarów mają być podstawą do podjęcia decyzji o dalszej eksploatacji lub dokonaniu napraw, wymian. Pomiary zawsze powinny być wykonywane poprawnie, aby wyciągane wnioski były właściwe.

Przed wykonywaniem pomiarów elektrycznych powinniśmy odpowiedzieć na pytania:

1.              kto może wykonywać pomiary związane z ochroną życia, zdrowia, mienia

2.              czym należy wykonywać powyższe pomiary,

3.              w jaki sposób należy je wykonywać - aby uzyskane wyniki były poprawne.

Ad. 1 - pomiary skuteczności ochrony przeciwporażeniowej z racji swojego charakteru i sposobu wykonywania (urządzenia pod napięciem) niosą zagrożenia zarówno dla osób wykonujących te pomiary, jak i dla osób postronnych. Zgodnie z Zarządzeniem Ministra Gospodarki prace przy wykonywaniu prób i pomiarów zaliczane są do prac w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego. Dlatego osoby wykonujące pomiary powinny posiadać odpowiednie wykształcenie, doświadczenie oraz posiadać aktualne zaświadczenia kwalifikacyjne, upoważniające do wykonywania pomiarów jako uprawnienia w zakresie kontrolno-pomiarowym.

Ad. 2.- Obecnie całokształt spraw związanych z metrologią i wymaganiami dotyczącymi przyrządów pomiarowych reguluje ustawa p.t. “Prawo o miarach” z dnia 11 maja 2001 r.

Ad. 3. - Przy wykonywaniu pomiarów należy zwrócić uwagę na warunki mogące mieć wpływ na dokładność pomiaru, mieć świadomość popełnianych błędów i właściwie interpretować wyniki.

Zasady wykonywania pomiarów

Przy wykonywaniu wszystkich pomiarów odbiorczych i eksploatacyjnych należy przestrzegać zasad:

a)    pomiary powinny być wykonywane w warunkach identycznych lub zbliżonych do warunków normalnej pracy podczas eksploatacji urządzeń czy instalacji,

b)    przed przystąpieniem do pomiarów należy sprawdzić prawidłowość funkcjonowania przyrządów

c)    przed rozpoczęciem pomiarów należy dokonać oględzin badanego obiektu dla stwierdzenia jego kompletności, braku usterek prawidłowości wykonania i oznakowania, sprawdzenia stanu ochrony podstawowej, stanu urządzeń ochronnych oraz prawidłowości połączeń.

d)    przed przystąpieniem do pomiarów należy zapoznać się z dokumentacją techniczną celem ustalenia poprawnego sposobu wykonania badań,

e)              nie należy bez potrzeby dotykać części czynnych i części przewodzących oraz części obcych, pamiętając, że ochrona przeciwporażeniowa może być niesprawna.

f)              należy pamiętać, że urządzenia charakteryzujące się dużą pojemnością, jak kable i kondensatory po wyłączeniu napięcia zagrażają jeszcze porażeniem.

Okresowe sprawdzanie przyrządów pomiarowych

Przyrządy używane do sprawdzania stanu ochrony przeciwporażeniowej dla zachowania wiarygodności wyników badań powinny być poddawane okresowej kontroli metrologicznej, co najmniej raz na rok. Zgodnie z Zarządzeniem nr 12 Prezesa Głównego Urzędu Miar z 30 marca 1999 r. w sprawie wprowadzenia przepisów metrologicznych o miernikach oporu pętli zwarcia, okres ważności dowodów kontroli metrologicznej mierników tego typu wynosi 13 miesięcy.

Przyrządy używane do pomiaru rezystancji izolacji powinny być poddawane okresowej kontroli metrologicznej uwierzytelnienia w razie uszkodzenia lub stwierdzenia, że błędy wskazań przekraczają błąd graniczny dopuszczalny wynoszący 20% zgodnie z Zarządzeniem nr 18 Prezesa Głównego Urzędu Miar z 11 lipca 2000r. w sprawie wprowadzenia przepisów metrologicznych o miernikach oporu izolacji.

Zakres wykonywania pomiarów odbiorczych i okresowych

Na wyniki pomiarów składają się dwie części:

v      pierwsza to oględziny mające dać pozytywną odpowiedź, że zainstalowane na stałe urządzenia elektryczne spełniają wymagania bezpieczeństwa podane w odpowiednich normach przedmiotowych, i że zainstalowane wyposażenie jest zgodne z instrukcjami wytwórcy, tak aby zapewniało jego poprawne działanie.

v      druga to próby i pomiary mające dać odpowiedź czy zachowane są wymagane parametry techniczne i spełnione są wymagania dotyczące aparatów pomiarowych i sprawdzających podanych w normach.

Oględziny

Oględziny to pierwszy etap pomiarów, który należy wykonać przed przystąpieniem do prób przy odłączonym zasilaniu, z zachowaniem ostrożności celem zapewnienia bezpieczeństwa ludziom i uniknięcia uszkodzeń obiektu lub wyposażenia. Oględziny mają potwierdzić, że zainstalowane urządzenia:

-¾ spełniają wymagania bezpieczeństwa podane w odpowiednich normach;
¾- zostały prawidłowo dobrane i zainstalowane zgodnie z wymaganiami normy
-¾ nie mają uszkodzeń pogarszających bezpieczeństwo;
-¾ mają właściwy sposób ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym;
-¾ właściwie dobrano przekroje i oznaczono przewody neutralne, ochronne, i fazowe;
¾- właściwie dobrano i oznaczono zabezpieczenia i aparaturę;
-¾ są wyposażone w schematy i tablice ostrzegawcze i informacyjne;
-¾ zapewniony jest dostęp do urządzeń dla wygodnej obsługi, konserwacji i napraw.

Próby

Norma zawiera zakres prób odbiorczych, które w zależności od potrzeb są następujące:
              -¾ próba ciągłości przewodów ochronnych, połączeń wyrównawczych i pomiar ich rezystancji;
              -¾ pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej;
              -¾ sprawdzenie ochrony przez separację obwodów;
              -¾ pomiar rezystancji podłóg i ścian;
              -¾ sprawdzenie samoczynnego wyłączenia zasilania;
              -¾ pomiar rezystancji uziemienia uziomów;
              -¾ sprawdzenie biegunowości;
              -¾ próba wytrzymałości elektrycznej;
              -¾ próba działania;
              -¾ sprawdzenie skutków cieplnych;
              -¾ pomiar spadku napięcia.

Zakres wykonywania okresowych pomiarów

Zgodnie z PN-IEC 60364-6-61 okresowe sprawdzania i próby powinny obejmować co najmniej:

¾ oględziny dotyczące ochrony przed dotykiem bezpośrednim i ochrony przeciwpożarowej;
¾ pomiary rezystancji izolacji;
¾ badania ciągłości przewodów ochronnych;
¾ badania ochrony przed dotykiem pośrednim; czyli sprawdzenie skuteczności ochrony przeciwporażeniowej;
¾ próby działania urządzeń różnicowoprądowych.

Częstość wykonywania okresowych pomiarów i badań

Norma PN-IEC 60364-6-61 wymaga, aby okresowe sprawdzania i próby instalacji elektrycznych były wykonywane w ciągu najkrótszego okresu po sprawdzeniu odbiorczym, który wynika z charakteru instalacji, eksploatacji i warunków środowiskowych, w jakich eksploatowane są urządzenia. Najdłuższy okres między badaniami ustalony przez Ustawę Prawo Budowlane wynosi 5 lat. W załączniku omówiono przypadki, w których występuje wyższe ryzyko i zalecany jest krótszy czasokres badań i przeglądów. Należą do nich:

¾        miejsca pracy lub lokalizacje, gdzie występuje niebezpieczeństwo zniszczenia, pożaru lub wybuchu;

¾        miejsca pracy lub lokalizacje, gdzie występują instalacje zarówno niskiego jak i wysokiego napięcia;

¾        obiekty komunalne;

¾        place budowy;

¾        miejsca, w których używany jest sprzęt przenośny.

W zależności od warunków środowiskowych należy stosować różne okresy. Częstość badań należy ustalić w oparciu o wymagania Ustawy Prawo Budowlane, Ustawy Prawo Energetyczne, wymagania przepisów o ochronie przeciwporażeniowej i przeciwpożarowej oraz o zasady wiedzy technicznej.

Tabela 1. Zalecane czasokresy pomiarów eksploatacyjnych urządzeń i instalacji elektrycznych

W oparciu o wymagania nieobowiązującego obecnie zarządzenia MGiE z 1987 r. wszystkie urządzenia i instalacje elektryczne można podzielić na cztery grupy w zależności od warunków środowiskowych, w jakich są eksploatowane i wymaganej częstości badań (tabela 1)

- 1 grupa - urządzenia i instalacje badane w pełnym zakresie nie rzadziej niż co rok,
- 2 grupa - urządzenia i instalacje badane pod względem bezpieczeństwa przeciwporażeniowe nie rzadziej niż co rok i pod względem bezpieczeństwa przeciwpożarowego, przez pomiar rezystancji izolacji nie rzadziej niż co 5 lat
-  3 grupa - urządzenia i instalacje badane pod względem bezpieczeństwa przeciwporażeniowego - nie rzadziej niż co 5 lat i pod względem bezpieczeństwa przeciwpożarowego,nie rzadziej niż co rok
- 4 grupa - urządzenia badane w pełnym zakresie, nie rzadziej niż co 5 lat.

Ponieważ nie ma obecnie aktu normatywnego określającego czasokresy okresowego wykonywania pomiarów i badań, zgodnie z wymaganiem Rozporządzenia Ministra Gospodarki z 25 września 2000 r. w sprawie szczegółowych warunków przyłączenia podmiotów do sieci elektroenergetycznych, podmioty zaliczane do grup przyłączeniowych I-III i VI opracowują instrukcję ruchu i eksploatacji. Zgodnie z wymaganiem Rozporządzenia Ministra Gospodarki z 25 września 2000 r. podmioty zaliczane do grup przyłączeniowych IV i V opracowują instrukcję eksploatacji. Instrukcje te powinny określać zakres, procedury i czynności związane z ruchem i eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych. Powinny w instrukcjach być podane czasokresy badań okresowych dostosowane do warunków środowiskowych panujących w danym zakładzie.

Kwalifikacja budynków i pomieszczeń ze względu zagrożenia dla ludzi zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. [15.19]: Budynki oraz części budynków stanowiące odrębne strefy pożarowe, określone jako ZL, zalicza się do jednej lub do więcej niż jedna spośród następujących kategorii zagrożenia ludzi:

ZLI – zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nie przeznaczone dla przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się,

ZLII – przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych,

...