Diagnoza Logopedyczna - Diagnoza niepłynnosci mówienia.pdf - DIAGNOZA - wmciolek

Streszczenie

Niniejszy rozdział poświęcony jest niepłynności mówienia. Najpierw

przedstawiono różne rodzaje niepłynności. Scharakteryzowana została

tak zwana normalna niepłynność mówienia. Następnie omówiono nie-

płynność patologiczną. Opis koncentruje się na różnych rodzajach ją

kania, ale przede wszystkim na jąkaniu rozwojowym. Wyjaśniono po

wiązania między objawami jąkania a charakterem dźwięków mowy oraz

opisano predyspozycje do jąkania. Przedstawiono autorską koncepcję

objaśniającą patomechanizm powstawania jąkania rozwojowego. Dalej

scharakteryzowano giełkot jako drugi typ niepłynności patologicznej.

Kolejne refleksje koncentrują się na odróżnianiu niepłynności normal

nej i jąkania rozwojowego. Ostatnie uwagi odnoszą się do rozróżnienia

jąkania rozwojowego i giełkotu.

Sum mary

The thesis of the chapter looks at the problem of speech disfluency. Fir-

stly different types of disfluency are described and the features of nor-

mal disfluency are examined. Further on the text deals with pathologi-

cal disfluency. It focuses on various types of stuttering with special

emphasis on developmental stuttering. The work explains connections

between symptoms of stuttering and characteristics of speech sounds, it

also describes factors predisposing to stuttering. The author’s original

367

DIAGNOZA LOGOPEDYCZNA

theoiy explaining the pathomechanism of the beginning of developmental stutte^

is presented. Then cluttering as another type of pathological speech disfluency is

scribed. Further discussion focuses on differentiation between normal disflue

and developmental stuttering. The finał part of the work deals with differentia' 1

between developmental stuttering and cluttering.

Pojęcie niepłynności mówienia

Niezachowywanie płynności mówienia przydarza się niejednokrotnie wielu

Częściej mówimy niepłynnie, gdy jesteśmy zestresowani, zagniewani, rozko !

czy zmęczeni. Ludzie się różnią. Jedni są bardziej elokwentni, inni mniej. D

nieplynne mówienie nie jest w większości przypadków stanem patologiczny

świadczy o chorobie ani nie jest jej objawem. Zdarza się jednak, że nagroma

różnych objawów jest tak duże, iż się wahamy, a często nie mamy wątpliw

zaburzenia mają charakter patologiczny.

Terminami pokrewnymi płynności mówienia są na przykład: swada, elo 1

cja czy potoczystość. Mówi się także o sprawności i biegłości mówienia. Je

ją antonimy, inne nie. W tabeli 8.1 przedstawiono różne terminy związane z

nością i niepłynnością mówienia.

Tabela 8.1. Synonimy i antonimy terminu „płynność mówienia" i określeń pokre

Pojęcie

Antonim

Płynność mówienia

Niepłynność mówienia

Swada

Wymowność

Niewymowność

Elokwencja

Potoczystość

Sprawność mówienia

Niesprawność mówienia

Oratorstwo

Sztuka wymowy czy mówienia

Retoryka

Źródło: opracowanie własne.

368

DIAGNOZA NIEPŁYNNOŚCI MÓWIENIA

I?-'"

Jak widać, zakresy pojęciowe poszczególnych terminów są trochę inne. Opisa

ne zdolności czy umiejętności wysławiania się często świadczą o stopniu opanowania

języka ojczystego lub obcego, charakteryzują tak zwaną inteligencję werbalną.

W logopedii i naukach jej pokrewnych używa się jednak terminu płynność mó

wienia — a właściwie ważniejszy jest jego antonim, czyli niepłynność mówie

nia (ang. disfluency,jluency disorder).

Rodzaje niepłynności mówienia

Istnieje szereg podziałów niepłynności mówienia. Jedne wychodzą od przyczyn te

go zjawiska, inne — od przejawów. Według Leona Kaczmarka (1988) mówienie

polega na budowaniu tekstu w umyśle nadawcy oraz na tego tekstu substancjaliza-

cji, czyli na dodaniu odpowiedniej substancji do myśli. Wytworem jest tekst słow

ny. Składa się on z:

1) treści,

2) formy językowej,

3) substancji fonicznej (dźwiękowej) w płaszczyznach:

• suprasegmentalnej,

• segmentalnej.

Na każdym z wymienionych poziomów organizacji wypowiedzi może wystąpić

niepłynność. W ramach treści można mówić o płynności oraz niepłynności seman

tycznej i leksykalnej. W ramach formy językowej wyróżnić należy płynność oraz nie

płynność gramatyczną. Płaszczyzna suprasegmentalna obejmuje iloczas (rytm mo

wy), akcent wyrazowy i logiczny, a także intonację. Mowę płynną cechuje zgodność

z wymogami prozodycznymi danego języka, a niepłynność — brak tej zgodności. Na

poziomie płaszczyzny segmentalnej, to znaczy dźwiękowej, można mówić o płynno

ści lub niepłynności sylabowej bądź głoskowej. W tabeli 8.2 pokazano rodzaje nie

płynności na różnych płaszczyznach.

Zaburzenia płynności mówienia współwystępują z różnymi zaburzeniami mo

wy. W tabeli 8.3 powiązano zaburzenia płynności mowy na różnych płaszczyznach

z konkretnymi zaburzeniami mowy. Związki te zostaną szczegółowo opisane w dal

szej części rozdziału.

. & *** a®

■h 0 •% J •’ "Wm

■

DIAGNOZA LOGOPEDYCZNA

■W H ' -

Tabela 8.2. Poziomy organizacji wypowiedzi a rodzaj niepłynności mówienia

Rodzaj niepłynności

Poziom organizacji wypowiedzi

Treść

Semantyczna i leksykalna

Gramatyczna (fleksyjna i syntaktyczna)

Forma językowa

Płaszczyzna suprasegmentalna

Brak zgodności z wymogami prozodycznymi danego język:

Płaszczyzna segmentalna

Sylabowa i głoskowa

Źródło: opracowanie własne.

Tabela 8.3. Rodzaje niepłynności występujące w różnych chorobach i zab-~e

rozwojowych

Rodzaj niepłynności

Zaburzenie rozwojowe (jednostka chorobowa)

Schizofrenia i inne choroby psychiczne z zaburzeniami myślenia, upośledzenie umysfo-r pdM

Semantyczna

Leksykalna

Afazja, schizofrenia i inne choroby psychiczne z zaburzeniami myślenia, upośledzenia —m

opóźniony rozwój mowy, giełkot, fizjologiczna niepłynność mówienia

Afazja, schizofrenia i inne choroby psychiczne z zaburzeniami myślenia, upośledzeni: -”fflfl

opóźniony rozwój mowy, giełkot oraz fizjologiczna niepłynność mówienia

Gramatyczna

Afazja, schizofrenia i inne choroby psychiczne z zaburzeniami myślenia, upośledzeń e . -im

opóźniony rozwój mowy, giełkot, fizjologiczna niepłynność mówienia, jąkanie

Sylabowa

Dźwiękowa (głoskowa)

Jąkanie

Źródło: opracowanie własne.

Niepłynność semantyczna

Niepłynność semantyczna świadczy o jakości procesów myślowych i parnie

a obejmuje pierwszy etap formowania wypowiedzi, to znaczy etap ideacji

puje wtedy uświadomienie treści komunikatu, który ma zostać przekaz

dług Aleksandra Romanowicza Łurii (1959) jest to odczucie przez po dr

trzeby przekazania własnych myśli i idei otoczeniu. Z kolei zdaniem

Fredericka Skinnera (1957) jest to potrzeba nawiązania kontaktu ze sp

środowiskiem w celu osiągnięcia jakiejś wartości. Antonio Damasio (20CK i

że nasz mózg tworzy mapy neuronalne, a te z kolei są odbierane przez umvs

i przetwarzane na obrazy umysłowe. Obrazy te obejmują całokształt życia ]

370

. .

DIAGNOZA NIEPŁYNNOŚCI MÓWIENIA

nego człowieka. Dotyczą świata zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego, fak

tów i uczuć. Myślimy obrazami, muszą więc one zostać zamienione na słowa, frazy

i dłuższe wypowiedzi, abyśmy mogli o naszych stanach poinformować innych ludzi.

Zaburzenia treści myślenia mają swoje odzwierciedlenie w zaburzeniach mowy.

W tabeli 8.3 wymieniono rodzaje niepłynności mówienia towarzyszące różnym za

burzeniom rozwojowym bądź jednostkom chorobowym.

Chorobą psychiczną, w której dominują zaburzenia myślenia, jest schizofrenia —

polegająca często na całkowitym zatraceniu kontaktu psychicznego z otoczeniem, na

pogrążaniu się we własnym urojonym świecie, na rozpadzie myślenia. Mowę osób

chorych na schizofrenię nazywa się schizofazją. Charakteryzuje się ona niezwykłymi

zestawieniami wyrazów, zwolnionym lub przyspieszonym tempem myślenia, mową

pozornie logiczną, łączeniem słów podobnych brzmieniowo, neologizmami, pełnym

rozkojarzeniem oraz mutyzmem psychotycznym (brak potrzeby kontaktowania się

z otoczeniem; Styczek, 1979). W schizofazji występują także perseweracje, echola-

lia, blokowanie, natłok mowy i mowa roztargniona. Perseweracja (łac. perseveratio —

obstawanie przy czymś) jest to zaburzenie psychiczne polegające na uporczywym

powtarzaniu tej samej czynności (np. -wypowiadanie tego samego słowa, zdania, sko

jarzenia, ale również powtarzanie omyłek oraz fragmentów melodii) mimo zaniku

wywołującej ją przyczyny. Echolalia przejawia się powtarzaniem usłyszanych słów

i zdań. Występuje nie tylko w schizofrenii, ale także w zaburzeniach psychicznych

wywołanych uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego 1 . Natłok mowy cha

rakteryzują nazbyt długie wypowiedzi, głośne i emfatyczne, liczące ponad 150 słów

na minutę. Mowa roztargniona jest to nagłe przerywanie tekstu lub zdania przez

nadawcę i skupianie uwagi na aktualnym bodźcu zewnętrznym. Zaburzenia płynno

ści semantycznej w schizofrenii mają więc, co należy podkreślić, charakter wtórny

wobec zaburzeń myślenia (Czemikiewicz, 1998).

W pewnym sensie niepłynność semantyczna towarzyszy także osobom z upo

śledzeniem umysłowym. Wynika u nich z ubóstwa myśli oraz trudności w przeko

dowaniu treści myślowych na słowa, frazy czy dłuższe wypowiedzi. Zaburzenia

płynności objawiają się przerwami oraz powtarzaniem słów i fraz, czyli persewera-

cjami i echolaliami. Niepłynność mowy występuje także w giełkocie w postaci na

tłoku słów, niekończenia zdań czy uskokowości wypowiedzi. Mogą się pojawiać

zwroty retardacyjne i embolofrazje 2 .

1 Echolalia u dzieci występuje jako zjawisko rozwojowe.

2 Zjawiska oznaczone tymi terminami zostały omówione w podrozdziale dotyczącym objawów jąkania.

Diagnoza Logopedyczna - Diagnoza niepłynnosci mówienia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: