§ określenie „renesans” w odniesieniu do okresu w architekturze funkcjonuje od połowy XIX w
§ Czas trwania: I poł. XV w. - II poł. XVI w. (od schyłku średniowiecza do początków baroku)
§ Zasięg: Europa Zachodnia i Środkowa – Włochy, Anglia, Francja, Hiszpania, Niderlandy, Niemcy, Polska, Skandynawia, , Europa Śr.-Wsch.
§ renesans otwierał erę nowożytną w sztuce
§ budownictwo odzwierciedlało poglądy filozoficzne odrodzenia
§ ponowne wprowadzono elementy starożytnej sztuki budowlanej
§ zainteresowanie człowiekiem wywołuje wzrost zapotrzebowania na budownictwo świeckie
Nowy okres zapoczątkował Filippo Brunelleschi, budując kopułę (a właściwie sklepienie na planie ośmioboku) katedry Santa Maria del Fiore (Matki Boskiej Kwietnej) we Florencji. Kopuła stała się charakterystycznym elementem renesansowych budowli sakralnych. Od tego momentu architekci coraz bardziej świadomie nawiązują do antyku.
architektura zaczęła być uznawana jako działalność twórcza indywidualnego architekta, nie zaś usługowa, pomyślana głównie na potrzeby Kościoła.
Nowe spojrzenie na architekturę: architektura epoki gotyku (również średniowieczna filozofia) negowały świat doczesny i dążyła do wyzwolenia się od niego poprzez wzniesienie ku niebu, a w renesansie starano się ukazywać doskonałość świata ziemskiego. Stąd pochodziło zamiłowanie do form absolutnych i idealnych, przede wszystkim zaś budowli centralnej.
Nie tylko stosowano antyczne detale i zdobienia, przywoływano też starożytną teorię komponowania przestrzeni i nieustannie poszukiwano idealnych proporcji części składowych budynku. Podziały oraz wszelkie zależności miały być czytelne i przejrzyste.
§ zwartość planu
§ prostota
§ czytelność i harmonia
§ bryły wyraźnie oparte na ziemi (budynki przestają być niebosiężne i strzeliste)
§ w kompozycji przeważają linie poziome
§ powszechne stosowanie kopuł
§ linie schodów, gzymsów i balustrad, które sprawiają wrażenie lekko wygiętych łuków nadają płaszczyznom rytm
§ dekoracja zostaje podporządkowana układom konstrukcyjnym budowli
§ stosowanie detali i korzystanie z dorobku architektury średniowiecznej
§ ostre, gotyckie łuki zastępuje się formami półkolistymi (w sklepieniach, arkadach, portykach, w obramowaniach okien)
§ sklepienia kolebkowe lub krzyżowe, stropy kasetonowe, a w elewacjach rustyka i boniowanie
§ mury obronne zastępują niższe umocnienia w formie nasypów ziemnych
§ dużą uwagę kładzie się na współgranie budowli z otoczeniem
Renesans nie wprowadził nowych materiałów. Nadal używany jest kamień i cegła. Ściany murowane są okładane płytami kamiennymi albo tynkowane. Jako materiał konstrukcyjny przy budowie stropów stosowane są belki drewniane. Drewna i kamienia używa się przy konstrukcji loggii, balkonów i schodów. Nowością są sufity wyprawiane zazwyczaj zaprawą gipsową.
§ Kształtuje się nowa forma budownictwa służącego najbogatszym mieszkańcom miast
§ Pałace renesansowe:
o budowane na planie prostokąta
o z wewnętrznym dziedzińcem
o zwarta i zamknięta bryła
o początkowo obronny charakter (małe okna w najniższych kondygnacjach)
o zastosowanie tzw. głowic florenckich (twórcze przetworzenie elementów wolut połączonych z liśćmi akantu i innymi motywami roślinnymi).
o zmiana konwencji budowy okna: są większe, prostokątne i uwieńczone niewielkim, trójkątnym lub półkolistym tympanonem. Po bokach otworu okiennego są dwie kolumienki lub pilastry, a pod nim podokiennik.
o elewację wieńczył mocno rozbudowany gzyms koronujący.
o wejścia w formie ozdobnych portali naśladujących w szczytowym okresie rozwoju renesansu łuki triumfalne
o schody o monumentalnej formie, kręte lub wachlarzowe.
o wnętrza przykrywane drewnianymi, belkowymi stropami. Widoczne belki są zdobione rzeźbiarsko i malarsko
o ściany i sufity pokryte freskami (delikatne ornamenty roślinne splecione z postaciami mitologicznymi, zwierzętami i stworami), obrazami i gobelinami.
o kominki i piece kaflowe
o pałace łączono z ogrodem (alejki wytyczone wzdłuż jednej lub kilku osi symetrii, trawniki o geometrycznych kształtach, klomby, drzewa i krzewy, które dodatkowo przycinano nadając im kształt prostych brył.
§ Wille
o pozioma kompozycja
o jedno piętro
o plan centralny lub prostokątny
o otoczone ogrodami
o kondygnacja reprezentacyjna na parterze
§ Pałace otoczone fortyfikacjami ziemnymi (tzw. palazzo in fortezza)
o plan wieloboku foremnego
o ufortyfikowanego murami z bastionami i fosą
§ Miejskie kamienice
o każda kamienica miała swój własny charakter
o głównie z cegły i kamienia
o w piwnicach magazyny
o parter przeznaczony zazwyczaj na sklepy lub warsztaty rzemieślników, był znacznie podniesiony i wysoki, z wejściem otoczonym arkadami
o piętra budynków (dwa, rzadziej trzy) służyły jako mieszkania dla kupców i rzemieślników
o gdy kamienica należała do magnata, na wyższych piętrach były pomieszczenia reprezentacyjne
o bardzo wysokie, bogato zdobione attyki
o szyby szklane okute ołowiem
o podniesiony standard mieszkań w porównaniu do miast średniowiecznych
§ Miasta, np. Zamość
o plan idealnego miasta zostaje wykształcony w okresie dojrzałego renesansu
o obniżone mury obronne zostają obsypane ziemią
o wieże zastąpione są bastionami
o plan miasta rozrysowany na planie wieloboku foremnego
o centralną częścią jest rynek
o promieniście rozchodzą się ulice.
o starannie zaplanowane place z fontannami i pomnikami
o na rynkach nowe lub przebudowywane średniowieczne ratusze
o ponad gzymsem koronującym budowano wysokie, zdobione, zasłaniające dach attyki
o popularną formą zdobienia staje się technika sgraffito
Najczęściej budowano kościoły i bazyliki na planie centralnym (plan krzyża greckiego, kwadratu, koła lub wieloboku), ponieważ starano się wybierać kształty zbliżone do doskonałości. Nie zrezygnowano jednak z układów podłużnych (na planie prostokąta z nawą poprzeczną).
§ budowle kryte kopułami wspartymi na bębnach albo pendentywach lub konstruowane na planie kwadratu
§ sklepienia kolebkowe
§ okna duże, prostokątne, zamknięte półkolem lub koliste, bez witraży
§ w fasadzie często stosowano dwie duże woluty, łagodnie łączące ścianę nawy głównej z niższymi ścianami naw bocznych i zakrywające ich dachy („esownice Albertiego”)
§ przy kościołach budowane są kaplice grobowe na planach centralnych z kopułą na bębnie
Florencki rzeźbiarz, architekt i inżynier. Inicjator włoskiego renesansu. W swej pracy twórczej czerpał z techniki starożytnych Rzymian. Opracował również zasady perspektywy linearnej.
§ projekt kopuły katedry we Florencji
§ Przytułek dla podrzutków
§ bazylika San Lorenzo we Florencji (bez fasady)
§ kaplica Pazzich
§ kościół Santo Spirito
Włoski malarz, poeta, filozof, kartograf, muzyk i architekt, członek Akademii Platońskiej. Stworzył m.in. dzieło De re aedificatoria libri decem (Dziesięć ksiąg o sprawach budownictwa), oparte na traktacie Witruwiusza. Jako pierwszy sformułował naukowe zasady perspektywy oraz wprowadził siatkę ułatwiającą jej wykreślanie. Był to pierwszy renesansowy traktat.
...
kosz-na-smieci