Powstanie warszawskie w filmach.pdf

Załącznik nr 12

Andrzej Kołodyński

EKSPERTYZA

Powstanie warszawskie w filmach produkcji polskiej

Uwagi ogólne:

1. Zasadnicze materiały wyjściowe, które posłużyć mogą do realizacji filmów lub

programów tv, znajdują się w Archiwum Wytwórni Filmów Dokumentalnych i

Fabularnych, ul. Chełmska 21, Warszawa. Kopie filmów lub informacje o nich

dostępne są w: Film Polski, ul, Mazowiecka 6/8, Warszawa; Telewizja Polska

S.A., Warszawa; Archiwum WFDiF, ul. Chełmska 21, Warszawa.

2. Wykaz niniejszy obejmuje filmy krótko- i długometrażowe, także przeznaczone

dla telewizji, w których pojawia się wątek Powstania Warszawskiego czy to w

postaci zdjęć dokumentalnych, czy też inscenizowanych. Wykaz ma charakter

informacyjny, bez próby wartościowania filmów i użytych materiałów.

3. Wykaz uzupełniony został listą materiałów dokumentacyjnych dostępnych do

przeglądu na terenie Archiwum WFDiF.

4. Przy filmach dokumentalnych podany został metraż taśmy 35mm (jeśli nie

oznaczono inaczej) lub – z braku innych danych - czas projekcji.

5. Tytułom towarzyszy skrócona czołówka obejmująca nazwisko

reżysera/realizatora [skróty: reż.; real.;], scenarzystów [skrót: scen.;], autora

komentarza, dane techniczne o rodzaju taśmy – czarnobiałej [skrót: cz/b] lub

barwnej [skrót: kolor] oraz nazwa wytwórni lub instytucji produkującej film [skrót:

prod.; wytw.;]. Ze względu na powtarzające się nazwy zastosowane zostały

skróty: WFD = Wytwórnia Filmów Dokumentalnych; WFDiF = Wytwórnia Filmów

Dokumentalnych i Fabularnych; WFF = Wytwórnia Filmów Fabularnych; TVP =

Telewizja Polska.

FILMY FABULARNE

A. Filmy fabularne wg tytułów w porządku alfabetycznym [bliższe dane – vide

spis w PORZĄKU CHRONOLOGICZNYM, do którego odnoszą się numery podane

poniżej po każdym tytule]

Cafè pod Minogą (6)

Dom na pustkowiu (3)

...droga daleka przed nami (13)

Dzień czwarty

(16)

(14)

Epizod

(12)

Eroica

(5)

Godzina „W”

(17)

Kanał

(4)

Kamienne niebo

(6)

Kolumbowie

(11)

Miasto nieujarzmione

(2)

Naganiacz

(9)

Dzień Wisły

Pierścionek z orłem w koronie (18)

Pogoń za Adamem (10)

Powrót (8)

Robinson Warszawski – vide: Miasto nieujarzmione

Sława i chwała (19)

Urodziny młodego Warszawiaka (15)

Zakazane piosenki

B. Filmy fabularne w porządku chronologicznym wg roku produkcji:

(1) ZAKAZANE PIOSENKI ; pierwsza wersja 1947; druga wersja – 1948. Reż.

Leonard Buczkowski. Scen. Ludwik Starski. Cz/b. Prod. Film Polski, WFF Łódź.

Pierwszy fabularny film po wojnie wypełniają przede wszystkim inscenizowane sceny

z piosenkami śpiewanymi na ulicach Warszawy w proteście przeciw niemieckiemu

okupantowi. Muzyk, Roman Tokarski, opowiada przyjaciołom swoje przeżycia, m.in.

z dni Powstania.

Po krytyce filmu opublikowanej w piśmie „Kuźnica” dokręcono defiladę wojsk

wyzwalających miasto, wprowadzoną po sekwencji Powstania Warszawskiego.

(2) ROBINSON WARSZAWSKI, 1949; film dopuszczony na ekrany w drugiej wersji

zatytułowanej MIASTO NIEUJARZMIONE, premiera 2.XII.1950. Reż. Jerzy

Zarzycki. Scen Jerzy Andrzejewski, Jerzy Zarzycki wg noweli Czesława Miłosza i

Jerzego Andrzejewskiego. Cz/b. Prod. WFF Łódź.

Film inspirowany wspomnieniami Władysława Szpilmana. Akcja rozgrywa się w

październiku 1944, po upadku Powstania, bohaterem jest zwyczajny mieszkaniec

Warszawy, Piotr, samotnie ukrywający się w ruinach systematycznie niszczonego

przez Niemców miasta. Po krytyce na Zjeździe w Wiśle do filmu wprowadzono sceny

podkreślający udział Armii Czerwonej i Ludowego Wojska Polskiego w wyzwoleniu

Warszawy oraz dodano „wyjaśniający” komentarz.

Jerzy Andrzejewski i Czesław Miłosz wycofali nazwiska.

(3) DOM NA PUSTKOWIU, 1949, premiera 1950. Reż. Jan Rybkowski. Współpr. reż.

Jan Koecher, Zbigniew Kuźmiński, Anna Broniewska, Anna Rembacz. Scen.

Jarosław Iwaszkiewicz. Cz/b. Prod. PP Film Polski, WFF Łódź.

W samotnym domu dwóch kobiet chroni się zbiegły z obozu koncentracyjnego

inżynier Hubert, w którym zakochuje się młodsza z mieszkanek, Basia. Kiedy

wybucha Powstanie, Hubert przenosi mała fabryczkę amunicji na Starówkę.

Wprowadzona na ekrany wersja jest trzecią po przeróbkach o charakterze

politycznym, zaleconych na zjeździe filmowców w Wiśle.

(4) KANAŁ, 1956. Reż. Andrzej Wajda. Scen. Jerzy Stefan Stawiński wg własnego

opowiadania. Cz/b. Prod. Zespół Kadr.

(1)

Martyrologia powstańców przedzierających się w ostatnich dniach Powstania

kanałami do Śródmieścia. Kompania por. Zadry wchodzi do kanałów na Mokotowie i

rozdziela się na trzy grupy, ale z ponad 40 żołnierzy nikt nie ocaleje. Film

przełomowy dla tematu Powstania Warszawskiego w polskim kinie.

(5) EROICA , 1958. Reż. Andrzej Munk. Scen Jerzy Stefan Stawiński wg własnych

opowiadań „Węgrzy” i „Oflag”. Cz/b. Prod Zespół Kadr. WFD Warszawa.

Nowela (1): Scherzo alla Polacca. Tragikomiczna historia warszawskiego cwaniaka

Dzidziusia Górkiewicza, który przypadkowo zostaje łącznikiem między oddziałem

Węgrów stacjonujących pod Warszawą i dowództwem Powstania. Węgrzy proponują

militarne wsparcie pod warunkiem oficjalnego uznania ich za powstańców przed

Armią Czerwoną . Propozycja zostaje odrzucona. Dzidziuś po spełnieniu swej misji

wraca heroicznie do walczącej Warszawy. Nowela (2): Ostinato lugubre. Do Oflagu,

którego więźniami są polscy oficerowie, przybywają oficerowie Powstania, stanowiąc

grupę wyraźnie różniącą się od kadry zawodowych wojskowych sprzed wojny.

(6) CAFÈ POD MINOGĄ, 1959. Reż. Bronisław Brok. Scen. Stefan Wiechecki-Wiech,

Bronisław Brok wg powieści Stefana Wiecheckiego-Wiecha. Cz/b. Prod Zespół

Iluzjon, WFF Łódź.

W ekranizacji humorystycznej powieści Wiecha (Stefana Wiecheckiego) tytułowy bar

Cafè pod Minogą staje się w końcowym epizodzie bazą Powstańców i dzieli tragiczny

los Starówki zniszczonej przez Niemców.

(7) KAMIENNE NIEBO, 1959. Reż. Ewa i Czesław Petelscy. Scen Jerzy Krzysztoń,

Ewa i Czesław Petelscy wg powieści Jerzego Krzysztonia. Cz/b. Prod Zespół

Studio. WFF Wrocław.

Historia siedmiorga mieszkańców zbombardowanej kamienicy, uwięzionych w dniach

Powstania w zasypanej piwnicy.

(8) POWRÓT, 1960. Reż. Jerzy Passendorfer. Scen Roman Bratny wg własnej

powieści „Szczęśliwi torturowani”. Cz/b. Prod. Zespół Iluzjon. WFF Łódź

Były żołnierz Powstania „Siwy” powraca do Warszawy po latach spędzonych na

emigracji na Zachodzie i przekonuje się, że jego dawni towarzysze broni, zajęci

codzienną egzystencją, nie kultywują wojennych wspomnień.

(9) NAGANIACZ, 1964. Reż. Ewa i Czesław Petelscy. Scen. Roman Bratny. Prod

Zespół Kamera

Były uczestnik Powstania Warszawskiego w miesiącach ostatniej wojennej zimy

pomaga w ukryciu zbiegłych z transportu węgierskich Żydów. Zostaje niesłusznie

oskarżony o zdradę, gdy w wyniku tragicznego przypadku Niemcy chwytają i

rozstrzeliwują zbiegów.

(10)POGOŃ ZA ADAMEM. 1970. Reż. Jerzy Zarzycki. Scen Jerzy Stefan Stawiński

wg własnej powieści. Kolor. Prod. Jerzy Rutowicz. Zespół „Iluzjon”.

Reżyser Zygmunt Zawada przyjeżdża do jednego z krajów Ameryki Południowej nas

premierę swego filmu o Powstaniu Warszawskim i odnajduje pierwowzory

bohaterów, Kamę i Adama, z którymi w czasie wojny łączyły go skomplikowane

stosunki osobiste. Obok narracji w „czasie teraźniejszym”, akcja toczy się także w

„czasie przeszłym”, w dniach Powstania.

(11)KOLUMBOWIE, 1970. Serial TV. Reż Janusz Morgenstern. Scen Roman Bratny

na podst. własnej powieści „Kolumbowie rocznik 20”. Kolor. Prod Zespół Iluzjon

dla Telewizji Polskiej.

Temat Powstania pojawia się w odc.4 „Oto dziś...” oraz odc.5 „Śmierć po raz drugi”,

w którym ukazana zostaje agonia Starego Miasta. Wysokiej klasy, emocjonalne

widowisko telewizyjne.

(12)EPIZOD, 1979. Film TV. Reż. Tadeusz Junak [Scen. wg opowiadania Jerzego

Lutowskiego] Kolor. 34 min. Prod Studio Filmowe Perspektywa dla TVP.

Ewakuacja warszawskiej kamienicy w ostatnich dniach Powstania. Młoda

dziewczyna staje wobec dylematu: może uratować rannego powstańca za cenę

oddania się Niemcowi.

(13) ...DROGA DALEKA PRZED NAMI, 1979, premiera 1980 Reż. i scen. Władysław

Ślesicki. Kolor. 91 min. Prod. Studio Filmowe Iluzjon.

Bracia Piotr i Wojtek, harcerze „Zawiszacy”, po upadku Powstania dostają się do

obozu pracy w Niemczech, skąd uciekają, aby pod długiej tułacze powrócić do

Warszawy już po wojnie.

(14) DZIEŃ WISŁY, 1980. Reż. Tadeusz Kijański. Scen. Ryszard Frelek. Kolor. Prod.

Studio Filmowe Profil

13 września 1944 grupa młodych ludzi na prawym brzegu Wisły chce przeprawić się

przez rzekę aby dołączyć do Powstania. W walce zostają okrążeni przez

hitlerowców, toną dwie łodzie płynące Wisłą.

(15)URODZINY MŁODEGO WARSZAWIAKA. 1980. Reż Ewa i Czesław Petelscy.

Scen Jerzy Stefan Stawiński wg własnej powieści. Kolor. Prod. Zespół Iluzjon.

Temat Powstania pojawia się w końcowej części filmu. Swoje 23 urodziny Jurek

obchodzi w 56-ym dniu Powstanie w czasie walk o utrzymanie Królikarni; wtedy też,

w warunkach polowych, odbywa się jego ślub z łączniczką Teresą, która zginie już

następnego dnia.

(16)DZIEŃ CZWARTY. 1984. Film TV. Reż. i scen. Ludmiła Niedbalska. Cz/b. 77 m.

Prod. Studio Filmowe Perspektywa.

Paradokumentalna rekonstrukcja dnia powstańczego, kiedy zginął poeta Krzysztof

Kamil Baczyński, z retrospekcjami ukazującego jego życie przed wojną.

(17)GODZINA „W”, 1989. Film telewizyjny. Kolor. Reż Janusz Morgenstern.

Scenariusz Jerzy Stefan Stawiński. Kolor. Prod Zespół Perspektywa dla TVP;

TVP Poltel, WFD.

Dzień rozpoczęcia Powstania. Tragiczne losy plutonu por. Czarnego, zmuszonego

do samobójczego ataku na niemieckie koszary.

(18)PIERŚCIONEK Z ORŁEM W KORONIE, 1992. Premiera 15.02.1993. Reż.

Andrzej Wajda. Scen. Andrzej Wajda, Maciej Karpiński, Andrzej Kotkowski wg

powieści „Pierścionek z końskiego włosia” Aleksandra Ścibor-Rylskiego. Kolor.

Prod. Studio Filmowe Perspektywa, Heritage Films, Cine Electra, Erato Films,

Regina Ziegler Filmproduktion.

Początek filmu: październik 1944, podch. Marcin z resztką plutonu wycofuje się z ruin

i zostaje ranny, a jego dziewczyna Wiśka trafia do obozu przejściowego dla ludności

cywilnej.

Pożegnanie reżysera Andrzeja Wajdy ze „szkołą polską”.

(19) SŁAWA I CHWAŁA. 1997, premiera tv 10.04.1998. Serial tv, 7 odc. Rez

Kazimierz Kutz. Scen Krzysztof Teodor Toeplitz. Pierwowzór: powieść Jarosława

Iwaszkiewicza „Sława i chwała”. Kolor. Prod. Andrzej Serdiukow (ze strony TVP

S.A.) – Telewizja Polska, Telewizyjna Agencja Produkcji Teatralnej i Filmowej

Wątek Powstania pojawia się w odcinku 7 (ostatnim) „Równina” (czas projekcji 56

min.)., ukazującym kierownictwo AK w momencie podejmowania decyzji o

rozpoczęciu Powstania oraz relacjonującym walki, w których ginie troje z

protagonistów fabuły: Gołąbek, Hubert i Helenka.

MATERIAŁY DOKUMENTACYJNE

Kroniki Powstania Warszawskiego . VHS, Umatick-2. Katalog Archiwum WFDiF

V.113, V.377, V.383

Powstanie warszawskie filmowane niemiecką kamerą. BetaCam 22 min. Katalog

Archiwum WFDiF V.367

Powstanie Warszawskie – plany, relacje . 79 kaset BetaCam. Katalog Archiwum

WFDiF V.830

[ponadto:]

Powstanie Warszawskie. Program Działu Form Dokumentalnych TV komentowany

przez Zbigniewa Wawra, Włodzimierza Rekłajtisa, Krystynę Mokrosińską. Przegrane

z emisji. Katalog Archiwum WFDiF V.473

Z kart Powstania Warszawskiego. Ostatnie dni Warszawy. Pamiętny dzień 1.VIII.

Real Zbigniew Wawer. Programy Warszawskiego Ośrodka Telewizyjnego.

Wypowiedzi uczestników Powstania. Katalog Archiwum WEFDiF V.473

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: