PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE
wykłady
Definicja PPM:
·183 wąskie ujęcie – normy kolizyjne ppm rozstrzygające konflikty praw w przestrzeni,
·183 szerokie ujęcie – też ppm ujednolicone w skali międzynarodowej oraz prawo obcych (kształtujące pozycję cudzoziemców na terytorium RP w zakresie ppm).
Normy kolizyjne – wskazują prawo właściwe; normy prawa cywilnego kształtują stosunki cywilnoprawne, a normy kolizyjne ograniczają się do wskazania prawa właściwego, któremu dany stosunek ma podlegać. Tu nie można mówić o stosunkach cywilnoprawnych. Zabieg przyporządkowania stosunku prawnego pod normę kolizyjną i dopiero potem można stwierdzić, czy jest on stosunkiem prawnym czy nie. Jest to stan faktyczny – musi on być przyporządkowany do określonej normy kolizyjnej i dopiero wtedy ląduje się w prawie materialnym (prawo merytoryczne).
Elementy normy kolizyjnej podobne do innych: hipoteza i dyspozycja.
ZAKRES normy kolizyjnej – jest w hipotezie, to opis sytuacji, które dana norm obejmuje. Przyporządkowanie sytuacji do zakresu odpowiedniej normy kolizyjnej – potrzeba uświadomić sobie treść zakresu. Ustalenie pojemności zakresu to kwalifikacja. Dokonuje się objaśnienia pojęć obejmujących zakres, trzeba mieć świadomość, iż norma kolizyjna rozstrzyga konflikt między prawem własnym a prawem obcych państwa.
ŁĄCZNIK – wskazuje prawo właściwe, łączy daną sytuację z prawem właściwym. Któryś z czynników jest czynnikiem dominującym, np. domicyl, czynnik obywatelstwa. Oznacza powiązanie sytuacji życiowej z określonym stanem prawnym.
CZYNNIKI PERSONALNE – dotyczą osoby. Przesądzają o właściwości prawnej, np. obywatelstwo; o tym, czy ktoś jest obywatelem danego państwa rozstrzyga ustawodawstwo tego państwa. Jeżeli jednym z kolidujących obywatelstwo jest polskie, to uważa się tą osobę za obywatela polskiego. Jeśli żadne nie jest polskim, to decyduje czynnik najściślejszego związku (miejsce zamieszkania, jeżyk domowy, tradycja) – to będzie w przyszłości decydujące, nawet w związku z obywatelstwem polskim (Komisja Kodyfikacyjna), bo po co uszczęśliwiać na siłę.
MIEJSCE ZAMIESZKANIA, DOMICYL – to jest łącznik, a nie miejsce zamieszkania według kc. Oznacza sytuację, w której liczy się corpus (funkcjonowanie trwałe w danym miejscu) i animus. Rzeczywiste zamieszkanie – centrum życiowej aktywności danego człowieka. Nie chodzi o konkretny adres, ale o kraju. Stosowany gdy zawiedzie czynnik obywatelstwa, np. dla apatrydów.
POBYT zwyczajny, POBYT stały – miejsce, gdzie zazwyczaj, ktoś przebywa. POBYT prosty – turysta z Niemiec w Katowicach, ale jego pobyt zwyczajny nie jest przerwany. Jeśli miejsce zamieszkania – miejsce pochodzenia (domicyl anglosaski), to od pobytu zwyczajnego się różni. Ale jeżeli oba stanowią centra aktywności życiowej, to są tym samym.
CZYNNIKI PRZEDMIOTOWE:
1. miejsce położenia przedmiotu, rzeczy – łatwe przy nieruchomościach, przy ruchomościach trudniej – rzeczywiste miejsce położenia na obszarze danego państwa,
2. wybór prawa – autonomia woli stron, co strony wybiorą (w przyszłości poszerzenie zakresu możliwości wyboru), łącznik subiektywny, bo wola stron przesądza o właściwości,
3. miejsce zawarcia umowy – art. 29, art. 12, art. 15,
4. miejsce wykonania zobowiązania,
5. miejsce zdarzenia – zwłaszcza delikty.
Przeważnie przepisy ius cogens, wola stron dopuszczona tylko w wąskim zakresie. W każdym państwie sędzia stosuje w pierwszym rzędzie własne PPM. Czasem są odstępna – musi stosować ppm obce (w razie odesłania).
Prawo NIEJEDNOLITE – w państwie, o które prawo chodzi, obowiązują różne systemy prawne dla różnych obszarów, np. USA, Kanada, Szwajcaria. Który system zastosować decyduje wewnętrzne prawo kolizyjne tego państwa. Wyjątek w art. 28 ustawy – właściwe jest prawo siedziby giełdy – gdy państwo ma niejednolite prawo, tu wprost rozstrzyga polska ustawa. USA – w zasadzie nie ma ogólnostanowego ppm, każdy stan ma własne.
Lex partiae – prawo ojczyste.
Lex causae – prawo właściwe dla danego obszaru.
Stwierdzenie prawnej relewantności sytuacji dopiero po znalezieniu właściwego prawa.
Normy PPM regulują sytuacje z elementem obcym, ale inni nie wprowadzają tego warunku (bo takie wymaganie ich zdaniem jest sztuczne i czasem trudne). Pazdan: nie jest istotny element obcy, te normy określają obowiązujące normy w przestrzeni dla sytuacji życiowych, ale jeśli ono jest w całości związana z naszym obszarem prawnym, to nie sięgamy do PPM. Jeśli pojawi się element obcy, to powinno być to bodźcem do sięgnięcia do PPM.
Przyporządkowanie sytuacji do normy kolizyjnej – to zabiegi kwalifikacyjne:
o111 czy ta sytuacja mieści się w zakresie normy kolizyjnej,
o111 w zakresie której normy się mieści – wyjaśnienie zakresu zastosowania normy kolizyjnej,
o111 łącznik, kwalifikacja łącznika.
Metody kwalifikacyjne:
1) kwalifikacja według merytorycznej legis fori – XIX wiek, Kahn; przy ustalaniu treści pojęć występujących w normach kolizyjnych sąd powinien się kierować wskazówkami zaczerpniętymi z własnego prawa merytorycznego; Pazdan przeciwnikiem, bo terminy użyte w normach kolizyjnych mają własne znaczenie i trzeba je oderwać od prawa merytorycznego,
1) kwalifikacja według legis causae – kwalifikacja biorąca pod uwagę prawo, które będzie właściwe dla danego stosunku prawnego; złe, bo nie wiadomo, jakie prawo jest właściwe; Wolff; błąd petitio principii, wnioskowanie z niewiadomej o niewiadomej; ta metoda stosowana jest wyjątkowo – w odniesieniu do łącznika obywatelstwa (o obywatelstwie kraju decyduje jego prawo), łącznika rei sitae (ustalenie czy prawo jest prawem rzeczowym), gdyż w tych sytuacjach ten błąd jest niezbyt dolegliwy,
2) teoria autonomiczna – Ernest Rabel, pojęcia mieszczące się w normach kolizyjnych mają autonomiczną treść, ustalenie treści w oderwaniu od konkretnego prawa i z wykorzystaniem wiedzy prawnoporównawczej,
1) kwalifikacja według kolizyjnej legi fori – nie oczekuje się jednolitego rozumienia pojęć, nie wolno ich jednak utożsamiać z pojęciami konkretnego prawa merytorycznego; znaczenie tych pojęć ustala się przy uwzględnieniu funkcji norm kolizyjnych (rozgraniczenie zakresu stosowania systemów prawnych w przestrzeni).
Łącznik normy kolizyjnej – zabiegi kwalifikacyjne też czasem w stosunku do łącznika. Często mają one zabarwienie prawne, np. obywatelstwo i trzeba odnieść się do systemu prawnego. Domicyl – różne zabarwienie prawne w różnych systemach. Też inne łączniki mogą sprawiać problemy, np. miejsce zawarcia umowy.
Czasem trzeba też rozstrzygnąć kwestię wstępną (Vorfrage), np. przy sprawie spadkowej trzeba stwierdzić, czy wnioskodawczyni była w rzeczywistości żoną spadkodawcy. Nie sprawdza się tego przez prawo właściwe dla spadku, bo jest to oddzielne zagadnienie. Dla kwestii wstępnej trzeba też znaleźć prawo właściwe.
Metody:
1. poszukiwanie prawa właściwego według własnych normy kolizyjnych dla tej kwestii (normy kolizyjne sędziego),
2. prawo właściwe szukane jest norm kolizyjnych prawa właściwego dla kwestii głównej,
3. nie ma jednego stałego sposobu postępowania, w zależności od okoliczności metoda pierwsza lub druga.
Każda z tych metod pozwala osiągnąć inne cele. Metoda pierwsza daje nam harmonię rozstrzygnięć w układzie wewnętrznym (zawsze ocena na podstawie tego samego prawa merytorycznego, niezależnie czy pojawia się to jako kwestia główna czy wstępna), a metoda druga harmonię rozstrzygnięć w skali międzyświatowej (sąd każdego państwa będzie oceniał kwestię wstępną według tego samego prawa, choć nie zawsze). Metoda trzecia pozwala na decyzję, co jest ważniejsze w danym przypadku. Statystycznie najczęściej stosuje się metodę pierwszą, ale nie należy wykluczać zastosowania drugiej (jeśli są jakieś specjalne powody).
Vorfrage – odrębne od kwestii głównej, ale odgrywa ona ważną rolę, bo bez jej rozwiązania nie da się rozstrzygnąć kwestii głównej. Jednak nie stosuje się do niej prawa właściwego dla kwestii głównej. Kwestią wstępną nie będzie nigdy stan faktyczny, bo ustala się to według prawa właściwego dla kwestii głównej (można to uznać za część kwestii głównej).
KWESTIA CZĄSTKOWA – gdy oceniamy ważność czynności prawnej, to kwestią główną jest ważność tej czynności, ale zdolność i forma są wyłączone ze statutu prawnorzeczowego lub kontraktowego i stanowią kwestię cząstkową. Do jednej sytuacji życiowej poszukuje się prawa właściwego wielotorowo – czynność prawna: art. 9 (zdolność), art. 12 (forma) + statut (kontraktowy lub rzeczowy). Kwestią cząstkową jest więc część sytuacji życiowej, dla której na podstawie jej własnych norm kolizyjnych ustala się prawo właściwe.
Czym innym jest natomiast CZĘŚĆ kwestii głównej – w ramach tego samego statutu, co kwestia główna, np. przy deliktach częścią kwestii głównej jest zdolność deliktowa.
OSOBY FIZYCZNE – ustawa przewiduje łącznik personalny obywatelstwa, który przeważa na świecie, choć pojawia się też domicyl. Za obywatelstwem przemawia więź miedzy osobą a państwem, choć obecnie obserwuje się erozję tej więzi (np. obywatelstwo europejskie). Z tym wiązane jest przechodzenie na łącznik domicylu, zwłaszcza przez państwa imigracyjne, co rozszerza zakres obowiązywania ich prawa. Kraje emigracyjne wolą łącznik obywatelstwa. Niemcy: łącznik obywatelstwa zwłaszcza w prawie osobowym. Harmonię ma zapewnić odesłanie – badamy normy kolizyjne państwa, którego obywatelem jest dana osoba.
Ustalenie: rozstrzyga prawo każdego państwa (przykład kwalifikacji według legis causae), choć pojawia się problem podwójnego obywatelstwa. Dwa obywatelstwa; Jeśli jedno z nich to obywatelstwo polskie, to ono wygrywa. Jeśli dwa obywatelstwa obce, to wygrywa obywatelstwo tego państwa, z którym ta osoba jest bardziej związana. W projekcie tylko ta druga zasada.
Apatryda: zamiast łącznika obywatelstwa łącznik domicylu (zwyczajny pobyt). Jeśli nie ma on miejsca zamieszkania, to lex fori (sąd polski zastosuje prawo polskie).
Art. 9 § 1 – zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych – autonomiczna treść pojęć, wykładnia porównawcza. W prawie szwajcarskim zdolność do działań prawnych (Handlungsfähigkeit), w prawie niemieckim zdolność do czynności prawnych (Geschäftsfähigkeit).
Statut personalny osoby fizycznej – prawo właściwe na postawie art. 9 § 1. do zakresu statutu personalnego należą w zakresie zdolności prawnej:
§167 początek zdolności prawnej,
§167 koniec zdolności prawnej,
§167 ogólne pytanie, czy ma zdolność prawną.
Jeżeli w obcym systemie śmierć cywilna, to zawsze z naszego punktu widzenia będzie ingerować klauzula porządku publicznego. będziemy brali pod uwagę postanowienia prawa obcego, ale zadziała wyłączające działanie tej klauzuli = normy prawa ojczystego przewidujące śmierć cywilną nie będą stosowane. Klauzula porządku publicznego jest powszechnie przyjęta na świecie, a jej celem jest ochrona uniwersalnych wartości, na których opiera się prawo (porządek prawny) danego kraju.
Nie stosujemy statutu personalnego przy poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, czy określona osoba może stać się podmiotem określonych praw i obowiązków. Nie jest to objęte zakresem statutu personalnego. Odpowiedź w prawie, któremu podlegają te prawa i obowiązki (mimo iż takie ograniczenia są uznawane za ograniczenie zdolności prawnej), np. wyrok karny ograniczający prawa opiekuńcze, decyduje właściwe prawo opiekuńcze, a nie statut personalny. Ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców – nie stosuje się statutu personalnego, ale prawo regulujące nabycie nieruchomości.
Zdolność do czynności prawnych – prawu właściwemu podlegają te czynniki, które mają wpływ na status człowiek. Pytanie czy ubezwłasnowolnienie należy do statutu personalnego czy statutu opieki. Zdaniem Pazdana statutowi personalnemu podlegają skutki ubezwłasnowolnienia. Temu statutowi podlegają granice wieku wpływające na zdolność do czynności prawnej (pełnoletniość, jej przyczyny).
Problem kobiety zamężnej – w XIX wieku mężatki ograniczone w zdolności do czynności prawnych, te ograniczenia pojawiają się też obecnie. Należą do statutu personalnego, ale jeżeli są to ograniczenia ze względu na płeć w związku ze stanem cywilnym, to będzie działać klauzula porządku publicznego. Nie można tego mylić z ograniczeniami dotyczącymi wspólnego majątku w odniesieniu do OBU małżonków. Te ograniczenia są respektowane, ale są przyporządkowane do zakresu normy art. 17 – należy je rozpatrywać według statutu stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami.
Zdolność nasciturusa – według statutu personalnego ustalamy początek i przesłanki nabycia zdolności prawnej. Co w okresie przed narodzeniem? Tradycyjna metoda: nie staramy się ustalić prawa ojczystego nasciturusa, przyjmuje się metodę legis causae – o tym, czy może stać się podmiotem praw i obowiązków rozstrzyga prawo właściwe dla tych obowiązków. Czy może otrzymać zapis decyduje statut spadkowy, darowiznę – statut kontraktowy. O tym, pod jakim warunkiem decyduje statut personalny.
Kommorienci – do jakiego statutu przyporządkować domniemania dotyczące życia i śmierci? W Polsce domniemanie równoczesnej śmierci, w Kodeksie Napoleona jedna osoba przeżywa drugą w zależności od wieku i płci. Pazdan: te domniemania należą do zakresu statutu personalnego, więc ustalamy je wedle prawa ojczystego tej osoby. Jest to sytuacja, gdy w związku z jednym stanem faktycznym zderzają się dwa systemy prawne, które przyjmują tak odmienne rozwiązania, że nie da się zastosować dostosowania systemów prawnych, nie da się też zastosować obu tych przepisów, bo prowadzą do sprzecznych wyników. W tej sytuacji korzystamy z jednej z metod dostosowania – rezygnujemy z zastosowania tych sprzecznych przepisów i musimy sformułować normę merytoryczną PPM w drodze wypełniania luki (bo przepisy się zniosły). Tą normę musi sformułować sędzia. Problem kommorientów pojawia się też przy ubezpieczeniach na życie.
Art. 9 § 3 – wyjątek od normy z art. 9 § 1, dotyczy osób fizycznych i osób prawnych. Jeżeli osoba fizyczna lub prawna dokonuje czynności prawnej w zakresie przedsiębiorstwa, to zamiast prawa ojczystego (OF) lub prawa siedziby (OP) zdolność prawna oceniana jest według łącznika siedziby przedsiębiorstwa. Niejasna relacja do § 1 i 2 (zwłaszcza § 1). Przyjmuje się, że norma z § 3 obejmuje tylko zdolność do czynności prawnych, a nie dotyczy zdolności prawnej. Łącznika siedziby przedsiębiorstwa nie wolno mylić z łącznikiem siedziby osoby prawnej, bo to drugie to miejsce, gdzie działa zarząd osoby prawnej. Siedziba przedsiębiorstwa to miejsce prowadzenia działalności gospodarczej (zawodowo, profesjonalnie, w celach zarobkowych). Znaczenie funkcjonalne terminu przedsiębiorstwa.
Jeżeli firma A ma siedzibę centrali za granicą, a w Polsce jest oddział, to zdolność do czynności prawnych związanych z prowadzeniem oddziału reguluje art. 9 § 3. To samo jeśli Holender prowadzi gospodarstwo rolne w Polsce.
Art. 10 – urzeczywistnienie idei ochrony dobrej wiary. Jeśli z prawa ojczystego wynika niezdolność do czynności prawnych, a czynność została dokonana w Polsce i tu mają nastąpić jej skutki, a kontrahent (OF, OP, cudzoziemiec, apatryda) pozostawał w dobrej wierze, to wtedy zdolność cudzoziemca podlega w tym zakresie prawu polskiemu, jeśli wymaga tego ochrona osób działających w dobrej wierze. Dobra wiara rozumiana wąsko, zła wiara – wie lub nie wie z powodu niedbalstwa (przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć). Ograniczenie do czynności dokonanych w Polsce – pytanie, co z czynnościami uznawanymi za dokonane w Polsce według pewnych sztucznych reguł. Decyduje RZECZYWISTE miejsce dokonania czynności. Wyłączone są jednak czynności z zakresu prawa rodzinnego i spadkowego (a co z umową o pracę??). Cudzoziemiec – raczej ścisła wykładnia, nie powinno się rozszerzać na osoby prawne (de lege lata). De lege ferenda będzie możliwa również ochrona dobrej wiary w stosunkach z osobami prawnymi. Takiej ochrony dobrej wiary kontrahenta nie ma w pc, ale jest w PPM (pierwszy raz w wyroku francuskiego sądu kasacyjnego, złotnicy paryscy przeciwko 22 – letni Meksykanin).
Art. 11 § 1 – prawo ojczyste, § 2 prawo polskie. § 1, bo jeśli obywatel polski, to obcy sąd uznaje za zmarłego, to w braku § 1 byłoby odesłanie zwrotne, które wyłączyłoby właściwość prawa polskiego.
Art. 14 – możność zawarcia małżeństwa.
Art. 35 – zdolność testowania (statut testamentowy).
OSOBY PRAWNE
Statut personalny – art. 9 § 2, łącznik siedziby osoby prawnej. Nie jest to równoznaczne z łącznikiem siedziby przedsiębiorstwa. Siedziba osoby prawnej to miejsce funkcjonowania organów zarządzających osobą prawną, zwłaszcza zarządu. Rzeczywista siedziba osoby prawnej, bo siedziba statutowa osoby prawnej może być inna. W niektórych konwencjach bilateralnych mamy łącznik miejsca powstania osoby prawnej. Ten łącznik wywodzi się z tradycji anglosaskiej (związany z teorią fikcji osób prawnych).
W prawie UE większość państwa trzyma się łącznika siedziby osoby prawnej rozumianej jako siedziba rzeczywista, ale ostatnie orzeczenia ETS wskazują symptomy zmiany orientacji (de lege ferenda). Wiąże się to z zasadą swobodnego przemieszczania się w obrębie UE. ETS przyjął, że mimo np. przeniesienia się OP z Danii do Niemiec nie można jej zmuszać do likwidacji bytu w Danii i powoływania nowej jednostki w Niemczech. W doktrynie niemieckiej pojawiła się kwestia, czy nie zmienić łącznika. W literaturze niemieckiej propozycja rezygnacji z siedziby rzeczywistej. KKPC zdecydowała się zmienić łącznik siedziby na łącznik miejsca powstania osoby prawnej.
Zakres zastosowania statutu personalnego osoby prawnej – art. 9 § 2 – zdolność obejmuje:
q113 zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych,
q113 charakter prawny osoby prawnej,
q113 nazwa i firma,
q113 wewnętrzna struktura organizacyjna,
q113 reprezentacja na zewnątrz,
q113 nabycie i utrata członkostwa w korporacyjnych OP,
q113 prawa i obowiązki wynikające z członkostwa,
q113 odpowiedzialność członków zarządu za szkody wyrządzone osobom trzecim i osobie prawnej,
q113 zmiana aktu założycielskiego – akt założycielski jest jakąś czynnością prawną, ale prawo właściwe według statutu personalnego.
Przeniesienie siedziby wymaga dopełnienia przesłanek w kraju siedziby dotychczasowej i nowej, ale prawo UE powoli je likwiduje.
Art. 9 § 2 obejmuje też ułomne osoby prawne, ale ustalono to na podstawie interpretacji; w projekcie dodane „i inne jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej”.
DOBRA OSOBISTE osób fizycznych i prawnych
Odróżnienie kwestii czy osoba fizyczna lub prawna ma jakieś dobra od kwestii ich ochrony. Kwestia posiadania dóbr podlega statutowi personalnemu. Ochrona: w niewielu systemach szczególna regulacja ochrony dóbr osobistych (art. 24). W niektórych systemach ochronę dóbr rozpatruje się przez przepisy o czynach niedozwolonych, o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. To zróżnicowanie wymusza ostrożność w razie kolizji. Trzeba oddzielać kwestie istnienia i treści dóbr (statut personalny) od kwestii ochrony (statut ochrony – przepisy przyznające ochronę, wynikające z przepisów o deliktach – statut deliktowy). Ze statutu personalnego będzie wynikać tylko ta specyficzna ochrona z art. 24 kc. Niektóre dobra osobiste można zmieniać, np. nazwisko. Czy zmiana nazwiska podlega ogólnemu statutowi personalnemu czy prawo właściwemu dla zdarzenia, które powoduje powstanie uprawnienia lub obowiązku zmiany nazwiska. Kraków: statut personalny, Pazdan: zmiana nazwiska związana ze zdarzeniami cywilnoprawnymi podlega prawu właściwemu dla tych zdarzeń. Różnica pojawia się przy przysposobieniu, może też przy rozwodzie.
W ramach UE doszło do powstania regulacji societas europea (spółka wspólnotowa, europejska). Regulacja bezpośredniego zastosowania, ale niepełna. W poszczególnych krajach przepisy krajowe odnoszące się do tej spółki ze względu na odesłania tej regulacji.
CZYNNOŚCI PRAWNE
Dopuszczalność czynności prawnych – odpowiedź w lex causae (prawie, któremu ta czynność podlega). Nie wolno mylić zdolności do czynności prawnych z dopuszczalnością czynności. Może się zdarzyć, że ktoś dokonuje czynności prawnej, która jest dopuszczalna według prawa dla niej właściwego, ale nie jest dopuszczalna zgodnie z prawem właściwym według statutu personalnego.
Przedstawicielstwo – luka w ustawie. Proponowane rozwiązanie według Pazdana dla pełnomocnictwa:
i. dopuszczenie wyboru prawa dla pełnomocnictwa dokonywany przez mocodawcę, art. 25 § 2, o ile pełnomocnictwo nie dotyczy nieruchomości. Przy pełnomocnictwie do dokonania takiej czynności wybór prawa wyłączony i zostaje lex rei sitae,
i. inne czynności prawne – dopuszczona konieczność zróżnicowania: pełnomocnik profesjonalny ze stałą siedzibą w ramach swej działalności (np. agent, prokurent) – dla takiego pełnomocnictwa w razie braku wyboru prawa właściwe prawo profesjonalnej siedziby pełnomocnika, o ile było ono zauważalne dla osoby, z którą dokonał czynności. W razie braku siedziby lub ukrycia łącznik działania pełnomocnika. Pełnomocnik bez stałej siedziby – przede wszystkim wybór prawa, w razie jego braku miejsce rzeczywistego działania pełnomocnika, a jeśli nie było działania, to miejsce, gdzie powinien był działać.
Zdolność pełnomocnika i mocodawcy – statut personalny. Jaka zdolność jest wymagana dla dokonania określonej czynności decyduje prawo właściwe dla czynności prawnej (choć też zdania, że statut personalny).
Forma udzielenia pełnomocnictwa – art. 12, dwie reguły:
A. forma podlega prawu właściwemu dla czynności prawnej (lex causae),
B. prawo miejsca dokonania czynności (legis loci actus).
„Wystarczy” wskazuje, że pierwsza reguła jest trochę ważniejsza (i według niej sankcja). W Niemczech obie te zasady, ale równorzędne, więc nie wiadomo według której z nich rozstrzyga się o sankcji (raczej według łagodniejszej). Czy art. 12 znajduje zastosowanie do pełnomocnictwa: zdaniem SN tak.
Akt notarialny lub podpis notarialnie poświadczony za granicą: ekwiwalent polskiego notariusza tylko w krajach notariatu łacińskiego. W tych krajach notariaty i akty przez nich sporządzane są ekwiwalentne. Drozda (UJ): forma aktu notarialnego = akt notarialny sporządzony przez polskiego notariusza. Błąd, zbyt wąsko. Notariat public w USA – przedstawiciel innego zawodu, który ma kompetencje tzw. notariusza. Nie jest nim w naszym rozumieniu, więc akty nie są ekwiwalentne. Francja: akt sporządzony przez prawnika i pieczęć takiego notariusza – możliwa ekwiwalentność. Notariusz – kompetencja ograniczona terytorialnie, wyjątkiem doręczenie dokumentów.
PRAWO ZOBOWIĄZAŃ
Wybór prawa – strony mogą wybrać prawo odpowiednie dla stosunku, który kredują. Autonomia woli stron w sferze merytorycznej to swoboda umówi, a w sferze kolizyjnej to wybór prawa. Czy strony mogą wyłączyć swój kontrakt spod jakiegokolwiek prawa (kontrakty bez prawa)? Przeważa odpowiedź, że strony nie mogą doprowadzić do tego, że ich umowa będzie wyjęta spod jakiegokolwiek prawa, choć mogą się do tego zbliżyć (np. przez klauzulę arbitrażu ex aequo et bono, według zasad słuszności). Wtedy ten wyrok będzie podlegał kontroli sądu państwowego. Strony nie mogą w pełni wyłączyć umowy spod prawa. Każda umowa podlega jakiemuś prawu – jednolitemu (ujednoliconemu przez międzynarodową legislację) lub krajowemu.
Umowy samoregulujące – początkowo na gruncie common law. Prawo krajowe na ogół nie jest dostosowane do regulacji umów w obrocie międzynarodowym. Są to umowy, w których strony starały się usunąć potrzebę sięgania do jakiegokolwiek kodeksu, próba uregulowania wszystkiego. Pazdan: wskazane przy dużych kontraktach tworzących długotrwałe stosunki, ale w normalnym obrocie zbyt uciążliwe. Ta idea nie jest więc zbyt przydatna praktycznie, ale poza tym nawet taka umowa podlega prawu jakiegoś państwa, a jego prawo zawiera też normy iuris cogentis, które wyłączają swobodę umów. Granice tej samoregulacji są więc wytyczone normami bezwzględnie obowiązującymi prawa, któremu dana umowa podlega.
Wybór prawa – idea powszechna, większość ustawodawców dopuszcza wybór prawa (choć czasem z ograniczeniami). Uznawany za jedne z łączników subiektywnych. Strony mogą mieć pełną swobodę (nieograniczony wybór prawa) lub ich swoboda może być ograniczona. Obecnie przeważa nieograniczony wybór prawa – strony mogą poddać zobowiązanie jakiemukolwiek prawu, ale musi to być prawo jakiegoś państwa. W polskiej ustawie art. 25 dopuszcza tylko ograniczony wybór prawa: prawo musi być związane ze stosunkiem zobowiązaniowym, dla którego wybór następuje. Podobnie w kodeksie hiszpańskim. Projekt nowej ustawy PPM przewiduje nieograniczony wybór prawa – strony będą mogły wybrać prawo państwa zupełnie neutralnego. W ustawie z 1926 roku też wybór ograniczony, ale jeszcze bardziej: wybór między systemami powiązanymi z umową w sposób określony w ustawie.
CHARAKTER PRAWNY wyboru prawa – 2 tendencje:
1) wybór prawa jest czynnikiem wiążącym zobowiązanie z określonym prawem, okoliczność obiektywna lokalizująca zobowiązanie na określonym terytorium; jest to więc okoliczność faktyczna; w Niemczech możliwy był wybór hipotetyczny – wnioskowany z okoliczności faktycznych,
1) wybór prawa jest czynnością prawną PPM (swoista czynność prawna) – z doktryny niemieckiej; oświadczenie woli, do którego skutki prawne przywiązują normy PPM; obecnie dominująca koncepcja; czynność prawna służąca określeniu prawa właściwego, przez którą ...
PWSBiA_wawa