Fiedler Arkady - Zwierzęta mego życia.pdf - Fiedler Arkady - Raptor87

Fiedler Arkady

Zwierzęta mego

życia

Zamiast przedmowy«

Tak między ludźmi jak zresztą i pomiędzy zwierzętami istnieje u niektórych osobników

wrodzony niejako popęd do zapuszczania się w obce okolice i podniebia, bez względu

na trudności, na drodze stojące niebezpieczeństwa z tym połączone. Bardzo często

spotyka się to zjawisko pośród przyrodników, u których spotęgowane jest ono jeszcze

chęcią poznania wspaniałych zjawisk przyrody, obcych roślin, zwierząt lub ludów

pierwotnych. Spotyka się też szczególnie często u myśliwych, gdzie świat zwierzęcy nie

jest jeszcze tak wytępiony jak u nas.

Pod wpływem, zdaje się, takiego popędu wewnętrznego, spotęgowanego jeszcze i żyłką

myśliwską, zjawił się u mnie w Oddziale Przyrodniczym Muzeum Wielkopolskiego w

roku 1928 Arkady Fiedler oświadczając, że zamierza na własny koszt zorganizować

myśliwską wycieczkę do Parany, aby nasze Muzeum wzbogacić okazami brazylijskiej

fauny. Myśl tę doprowadził rzeczywiście pomimo wielu trudności do skutku, dobierając

sobie jako towarzysza podróży, za mą poradą, równie jak i on, młodego leśnika

Antoniego Wiśniewskiego, obzna-jmionego z preparowaniem i konserwowaniem

okazów przyrodniczych.

Obydwaj pełni zapału, zapuścili się w brazylijskie lasy, strzelając ptaki i zwierzęta,

preparując skórki, zbierając motyle i chrząszcze. W ciągu blisko dziesięciu miesięcy

potrafili zebrać przeszło tysiąc ptaków, nieco czworonogów oraz kilka tysięcy owadów

— rezultat

bardzo pokaźny. Wśród tej pogoni za coraz to nowymi gatunkami zżywają się coraz

bardziej ze światem zwierzęcym, z tymi istotami, na które polowali dla celów nauki,

zwłaszcza od chwili, gdy postanowili gromadzić też i żywe okazy, aby zasilić nimi

poznański Ogród Zoologiczny. I oto pomiędzy człowiekiem a zwierzętami nawiązywała

się nić sympatii, budził się w głębi żal zabijania ich i wreszcie wytwarzało się głębokie

ich umiłowanie. Zjawisko takie zdarzało się niejednokrotnie wśród najzagorzalszych

nawet myśliwych, którym w jakimś momencie nagle zabijanie przestało sprawiać

radość, stawało

się wprost przykre.

Myśliwy zawieszał wtedy strzelbę na ścianie, zamieniał ją niejednokrotnie na aparat

fotograficzny i odtąd zbliżał się do zwierząt nie po to, by im śmierć zadawać, lecz by je

poznać bliżej, by je zrozumieć. Znajdował też często u nich to, czego na próżno szukał

między ludźmi, bezinteresowne przywiązanie i przyjaźń. Podobnie i Arkady Fiedler

rozmiłował się w swych podopiecznych, których wiózł z dalekich puszcz Brazylii do

poznańskiego Ogrodu Zoologicznego, a uczucie swe do nich i garść spostrzeżeń nad ich

charakterem, ich właściwościami przedstawił po literacku w szeregu krótkich obrazków

w tej książce. Może przyczyni się ona po części i do tego, że ogół zrozumie, że

zwierzęta też mają swoją psyche, swój charakter i przymioty, którymi górują niestety

bardzo często nad ludźmi.

Edward Lubicz-Niezabitowski Poznań 1935 Profesor

Uniwersytetu Poznańskiego

Przedmowa do „Bichos, moi brazylijscy przyjaciele" 1931

Szczupaki i Dygasiński

Tu Warta czyniła ostre zakręty, pełne głębokich dziur i wirów, a w głębinach

szczupaków. Tu z lewej strony od zachodu wpadała do Warty rzeczka Wirynka,

rozkosznie piaszczysta, a śmiesznie wąska i płytka, że nawet do łydek mi nie sięgała, za

to rojąca się od uklejek i małych płotek. U ujścia Wirynki ojciec składał wędkę i łowił

szczupaka swym myśliwskim sposobem, to jest bez spławika. Szukał grubej ryby,

wodząc wędką z nieżywą rybką jako przynętą na końcu, od czasu do czasu dotykając

nią gruntu. Ojciec zgodnie ze swym temperamentem na rybę polował: szedł do niej, a

nie czekał biernie, by przypłynęła do niego. Toteż łowił ryb znacznie więcej aniżeli inni

wędkarze.

Jakkolwiek niektóre starorzecza warciańskie były płytkie, zarośnięte trawą i zielskiem i

tylko płotkom przydatne, to przecież tych innych, głębokich i otchłannych,

szczupakowych jam wystarczało, by przez całe lato i jesień łowić w coraz to innych

dziurach i wądołach. Dlatego zawsze zdobywaliśmy dużo ryb i nie ubywało ich przez

całe miesiące: był to nieprzebrany rezerwuar rybiego przepychu na całe

lato.

Wyprawy do dziur stanowiły dla mnie tak wielką przygodę, że gdy wieczorem

wracaliśmy do Poznania, w głowie mi huczało i śpiewało. W oczach wrzało i kotłowało

się od obrazów minionego dnia. Bo trzeba wiedzieć, że do tych wszystkich

szczupakowych cudów dochodziło na

łąkach piękno krajobrazu: nie tylko dęby piastowskie stały jak gigantyczne grzyby z

baśni, ale malowniczość niektórych starorzeczy była miejscami wprost zdumiewająca.

Kapryśne skręty wody i rosnące nad jej brzegami liczne olchy romantycznie łagodziły

grozę, wyzierającą z głębin dziur.

Miałem niewiele ponad dziesięć lat, gdy ojciec odkrył owe szczupakowe bogactwa

rogalińskich łąk, a wtedy naszego zachwytu jeszcze dopełniała literatura. Adolf

Dygasiński, jak już wspominałem, był w tych latach ulubionym pisarzem także i

dlatego, że tutejsze łąki uporczywie nasuwały nam na myśl nastroje jego Puszczy.

Czajki

Felek Machowski był równie przejęty jak ja. W owe miesiące bardzo się zbliżyłem do

tego przyjaciela o trzy, cztery lata starszego niż ja i będącego na posadzie w

przedsiębiorstwie Polaka Jana Grossmana. Felka lubiłem, bo był cichym poetą i

entuzjastą wszystkiego, co dobre, a w owym czasie wspólnie zachwycaliśmy się

poczciwym Kornelem Makuszyńskim i podziwiali filozoficzną radość życia

Amerykanina Prentice Mulforda.

Nad łąkami przed nami latało kilkadziesiąt czajek w ogromnym zdenerwowaniu i

napełniało powietrze rozpaczliwym krzykiem, kwileniem, piskami. Także liczne wrony

kołowały tu w powietrzu i rozdrażnione krakały. Była właśnie pełna pora czajczych

lęgów. Na łąkach, na samej ziemi, znajdowało się mnóstwo gniazd z jajkami i

pisklętami, słabo ukrytymi w kiełkującej trawie, a nad tym wszystkim szalały głodne

wrony. Rozjuszone i nachalne, bez ustanku nacierały, by dostać się do piskląt i jaj i je

wykraść, a czajki starały się temu przeszkodzić. Rozpętywała się w powietrzu

prawdziwa wojna, powstawał rejwach i chaos.

Jak długo trwał ów rozgardiasz, nie wiem: kwadrans, godzinę? Może nawet dłużej?

Wrony nie ustawały w atakach, wciąż wracały nad łąkę i napastowały.

Byliśmy nie mniej podnieceni niż czajki. Chcieliśmy im pomóc, ale to się nie dało: pole

walki było zbyt rozległe, a wron napadających w różnych miejscach, zbyt dużo. Gdy w

końcu czarne rozbójniczki

. 8

odleciały i minęła burda, na pobojowisku mało pozostało gniazd nie splądrowanych.

Wiele czajek było poturbowanych, ale żadna nie przypłaciła napaści życiem: rabusiom

chodziło tylko o gniazda.

W tydzień czy dwa tygodnie po bitwie ptaków odwiedziłem znowu łąki sowinieckie.

Okres godowy czajek już się skończył, ptaków było znacznie mniej, tylko nieliczne

tułały się jeszcze tu i ówdzie w powietrzu nad chęchami. Wtedy stałem się świadkiem

ponownego ataku drapieżnika, tym razem jastrzębia, który rzucał się na czajkę. Czajka,

śmigły lotnik, nie dała się chwycić. Zataczała w powietrzu błyskawiczne skręty i

zwroty, ciskała się to w prawo, to w lewo, a że była żwawsza i zwrotniejsza niż

napastnik, wciąż szczęśliwie unikała jego szponów. Jastrząb, zawzięty w swym pościgu,

nie ustawał. Ale na próżno się wysilał.

Było to widowisko wspaniałe, i okropne. Przeżywałem je tak silnie i tyle czułem

solidarności i sympatii dla czajki, że mi w oczach ciemniało. Zwłaszcza wtedy, gdy

jastrząb dopadał do ściganej i już, już ją prawie łapał.

Nie, nie dostał jej. Bylazwinniejsza. Wmieszałem się w ich sprawę i gromko

krzyknąłem. Podziałało, jastrząb się przeląkł. Dał czajce pokój, odleciał.

Bolenie, rekiny drapieżności

Ryby dziwne, bo niepodobne do powszechnych u nas wodnych drapieżników,

szczupaków, sandaczy czy okoni, ale znacznie żarłocz-niejsze niż one, zapalczywsze i

silne, aż strach. Furie, dochodzące do kilku kilogramów wagi, na pierwsze spojrzenie

niby jakieś białe, zwykłe ryby, a przecież z dzikiego usposobienia i żarłoczności —istne

rekiny.

Chyba na ogół dość rzadkie w naszych rzekach, jednak tu, „pod dębami" jak

nazywaliśmy nasze łowiska w tych stronach, wyjątkowo pospolite. Nieczęsto się je

widziało w wodzie i wtedy były zawsze wściekle śmigłe jak torpedy. Za to częściej

słyszało się ich gwałtowny łoskot, gdy wyskakując z wody, biły o jej powierzchnię.

Obfitość boleni „pod dębami" przypuszczalnie pozostawała w jakimś związku z wielką

ilością piaszczystych mielizn, powstających po

przeciwnych stronach głębin na zakrętach rzeki. Latem tworzyły się tu śliczne, białe

plaże. Otóż na tych mieliznach w dni słoneczne lubiło igrać mnóstwo uklejek i kiełbi, na

które z impetem rzucały się bolenie, często podczas napaści wyskakując z wody. Działo

się to przeważnie w godzinach południowych, w porze największego skwaru i latowej

ciszy, więc łomot i plusk boleni roznosił się wśród nadbrzeżnych dębów daleko,

nieledwie na kilometr. Było to przejmujące.

Szczupak

Tymczasem matka na wzniesionym nieco brzegu rzeki, gdzie zaczynał się młody bór

sosnowy i wiele było piasku, rozkładała na kocu zapasy prowiantu, a wśród nich były

zawsze dwie albo trzy butelki chłodzonego kakao. Boże, jak to matczyne kakao

smakowało! Rzecz znamienna, że z tych lat smak jedynie.dwóch napojów, owego kakao

i babcinej kawy, utkwił mi w pamięci niby smak czegoś boskiego.

Dziś wiem, dlaczego to kakao było tak smaczne. Pijąc siedziałem oparty o sosnę i

napawałem się urzekającym krajobrazem. Wszystko, co widziałem, czarowało i było na

swój sposób doskonałe: ponętne było kręte pode mną łożysko rzeki, ponętne ujście

Wirynki wśród gęstej wikliny, ponętne także sosny cudacznie powykręcane na skraju

boru. Ale najbardziej pociągała w tym widoku odległa postać ojca łowiącego ryby na

końcu jednego z ostrogów. Długą wędką, rzuconą na rzekę, ojciec z godnością

pogańskiego kapłana wymacywał głębinę. Gdy do nas krzyknie, że szczupak chwycił,

zerwiemy się z ziemi, szybciej zabiją nam serca i będziemy patrzyli na walkę ojca z

szamoczącą się rybą.

Pewnej niedzieli ojciec wydal głośniejszy okrzyk. Wędzisko jego wygięło się w kabłąk i

usłyszałem z daleka porywcze wołanie:

— Artek! Szybko! Przyleć!

Jak oparzony skoczyłem na nogi i w te pędy do niego. Blisko nie było, może sto

kroków, ale goniłem co tchu przez krzaki, wyboje, doły, aż dopadłem do ostrogu i do

ojca. Krzyknął, żebym ciągnął sznur, ale niepotrzebne były słowa, bo do razu

zrozumiałem, co się dzieje. Wziął olbrzymi szczupak, mocny jak byk, i wędziskiem nie

dał się wydobyć z wody. A wędziska nie mógł ojciec puścić.

Puścił wtedy, gdy ja chwyciłem za sznur wędki. Chciałem ciągnąć, ale nie udało się: w

głębinie szczupak był silny. Jednak nie zwolniłem uchwytu, chociaż bestia szarpała, że

niemal wciągała mnie do wody. Dopiero gdy ojciec doskoczył i również ciągnął za

sznur, tamten zaczął ulegać. Ojciec powoli doprowadził go do brzegu. Wtenczas ja,

rzuciwszy się w ferworze do wody, w tym miejscu srodze głębokiej, chwyciłem szatana

oburącz i przycisnąłem do siebie, po czym ojciec ostatnim mocnym szarpnięciem wędki

wydostał z wody nas dwóch, szczupaczydło i mnie, i miał nas na lądzie.

Szczupak był nasz! Olbrzym! Wciąż okropnie się rzucał i mógł jeszcze stoczyć się do

rzeki. Ojciec mocno uderzył go w łeb i szczupak znieruchomiał. Siedliśmy obok,

obydwaj dysząc. Milczeliśmy. Oczy wpijaliśmy w kolosa. Ile miał? Dziesięć, dwanaście

kilogramów?

Potem ojciec dziwnie spojrzał na mnie, jakiś pełen dumy, i spokojnym głosem, jakby

wydawał wyrok, rzekł pamiętne słowa:

— Bez ciebie nie wyciągnąłbym go!

Podał mi rękę jak kolega koledze, a ja chciałem ją pocałować. Wyszarpnął ją łagodnie,

potrząsnął głową:

— Nie, Artku! Nie, synu!...

Walka ze szczupakiem przypominała boje dawnych herosów z legend; tak też matka ją

oceniła, patrząc z daleka na nasze zmagania się. Byłem wzruszony, jak gdyby dokonał

się obrzęd przyjęcia mnie do świata dorosłych, i łza cisnęła mi się do oczu.

Ostronosy

Razem z żywymi papugami, jastrzębiem, małpką, wężami, hi-rarami i jaszczurem

wywieźliśmy z głębokich lasów nad rzeką Ivai żywego ostronosa. Zwierzę to o całkiem

niewyraźnej fizjonomii — z boku bowiem pysk jego wygląda jak ryj świni, a z przodu

jak łeb lisa —miało ruchy niedźwiedzia, apetyt wilczy, głos pisklęcia, a poza tym

chorobliwą manię węszenia wszystkiego, co było w pobliżu. Oczy małe, nie umiejące

prosto patrzeć, natomiast pełne swawoli i dowcipu. Był to samiec, a chlubą jego była

Fiedler Arkady - Zwierzęta mego życia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: