Sprawa 103/88
WYROK TRYBUNAŁU
z dnia 22 czerwca 1989 r.*[1]
Fratelli Costanzo SpA przeciwko
Gminie Mediolan
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym:
skierowany przez tribunale amministrativo regionale per la Lombardia – Włochy)
Zamówienia publiczne na roboty budowlane – Nienormalnie niskie oferty –
Skutek bezpośredni dyrektyw w stosunku do administracji
W sprawie 103/88,
dotyczącej wniosku skierowanego do Trybunału w trybie art. 177 Traktatu EWG przez tribunale amministrativo regionale per la Lombardia (Włochy) o wydanie, w sporze zawisłym przed tym sądem pomiędzy
Fratelli Costanzo, spółką prawa włoskiego z siedzibą w Misterbianco
a
Gminą Mediolan,
orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie wykładni art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305 z dnia 26 lipca 1971 r. dotyczącej koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane (Dz.U. L 185, str. 5) oraz wykładni art. 189 ust. 3 Traktatu,
TRYBUNAŁ,
w składzie: O. Due, prezes, R. Joliet i F. Grévisse, prezesi izb, Sir Gordon Slynn, G.F. Mancini, F.A. Schockweiler i J.C. Moitinho de Almeida, sędziowie,
rzecznik generalny: C.O. Lenz
sekretarz: H.A. Ruehl, główny administrator
uwzględniając przedstawione uwagi
- w imieniu Fratelli Costanzo SpA, powoda w sprawie głównej, w procedurze pisemnej przez L. Acquarone, M. Ali, F.P. Pugliese, M. Annoniego i G. Ciampoli, adwokatów, a w procedurze ustnej przez L. Acquarone, adwokata,
- w imieniu Gminy Mediolan, pozwanej w sprawie głównej, w procedurze pisemnej przez P. Marchese, C. Lopopolo i S. Ammendola, adwokatów, a w procedurze ustnej przez P. Marchese, adwokata,
- w imieniu Impresa Ing. Lodigiani SpA, interwenienta w sprawie głównej, w procedurze pisemnej przez E. Zauliego i G. Pericu, adwokatów, a w procedurze ustnej przez G. Pericu, adwokata,
- w imieniu rządu Królestwa Hiszpanii, w procedurze pisemnej przez występujących w charakterze pełnomocników, J. Conde de Saro i R. Silva de Lapuerta, a procedurze ustnej przez R. Silva de Lapuerta, w charakterze pełnomocnika,
- w imieniu rządu Republiki Włoskiej, przez występującego w charakterze pełnomocnika, profesora L. Ferrari Bravo, szefa wydziału prawnego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, oraz I.M. Braguglia, avvocato dello Stato,
- w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich, w procedurze pisemnej i ustnej przez występującego w charakterze pełnomocnika G. Berardisa, członka jej służby prawnej,
uwzględniając sprawozdanie na rozprawę i wynik procedury ustnej przeprowadzonej 7 marca 1989 r.,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego przedstawioną na posiedzeniu w dniu 25 kwietnia 1989 r.,
wydaje następujący
WYROK
1. Na mocy postanowienia z dnia 16 grudnia 1987 r., otrzymanego przez Trybunał w dniu 30 marca 1988 r., tribunale amministrativo regionale per la Lombardia, skierował w trybie art. 177 Traktatu EWG szereg pytań w celu uzyskania orzeczenia w trybie prejudycjalnym w kwestii wykładni art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305 z dnia 26 lipca 1971 r., dotyczącej koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane (Dz.U. L 185, str. 5) oraz wykładni art. 189 ust. 3 Traktatu.
2. Pytania te zostały podniesione w sporze, w którym spółka Fratelli Costanzo SpA(zwana dalej “Costanzo”), powód w sprawie głównej, wnosi o unieważnienie decyzji na mocy której mediolańska giunta municipale najpierw odrzuciła ofertę złożoną przez Costanzo w procedurze przetargu na roboty budowlane, a następnie udzieliła zamówienia spółce Impresa Ing. Lodigiani SpA (zwanej dalej Lodigiani).
3. Art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305 stanowi, że:
“Jeżeli w przypadku danego zamówienia, oferty są rażąco nienormalnie niskie w stosunku do świadczenia, instytucja zamawiająca weryfikuje składowe elementy ofert przed decyzją o udzieleniu zamówienia. Uwzględnia ona wyniki takiej weryfikacji.
W tym celu zwraca się do oferenta o przedstawienie niezbędnych wyjaśnień i, w odpowiednim wypadku, wskazuje, które z nich zostały uznane za niemożliwe do przyjęcia.
Jeśli dokumenty dotyczące zamówienia przewidują jego udzielenie w oparciu o najniższą cenę, instytucja zamawiająca musi uzasadnić przed Komitetem Doradczym powołanym decyzją Rady z dnia 26 lipca 1971 r. odrzucenie ofert, które uznaje za zbyt niskie.”
4. Art. 29 ust. 5 dyrektywy 71/305 został wdrożony we Włoszech poprzez art. 24 ust. 3 ustawy nr 584 z dnia 8 sierpnia 1977 r. zmieniającej procedury udzielania zamówień na roboty budowlane zgodnie z dyrektywami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (GURI nr 232 z 26 sierpnia 1977 r., str. 6272). Przepis ten sformułowany został następująco:
“Jeżeli, w przypadku danego zamówienia, oferty wydają się być nienormalnie niskie w stosunku do świadczenia, instytucja zamawiająca, po skierowaniu wniosku do oferenta o przedstawienie niezbędnych wyjaśnień i wskazaniu, w odpowiednim przypadku, które z nich zostały uznane za niemożliwe do przyjęcia, weryfikuje składowe elementy ofert i może wykluczyć oferty, które uznaje za nieważne; w takim przypadku, jeżeli ogłoszenie o zamówieniu przewiduje jako kryterium udzielenia zamówienia najniższą cenę, instytucja zamawiająca obowiązana jest powiadomić o odrzuceniu ofert wraz z uzasadnieniem swojej decyzji, Ministerstwo Budownictwa, które zapewnia przekazanie tych informacji do Komitetu Doradczego ds. Zamówień Publicznych na Roboty Budowlane Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w terminie określonym w art. 6 ust. 1 niniejszej ustawy.”
5. Następnie, w 1987 r., rząd włoski przyjął kolejno trzy dekrety z mocą ustawy, które wprowadziły tymczasowe zmiany do art. 24 ust. 3 ustawy nr 584 (dekret z mocą ustawy nr 206 z dnia 25 maja 1987 r., GURI nr 120 z 26 maja 1987 r., str. 5; dekret z mocą ustawy nr 302 z dnia 27 lipca 1987 r., GURI nr 174 z 28 lipca 1987 r., str. 3; dekret z mocą ustawy nr 393 z dnia 25 września 1987 r., GURI nr 225 z 26 września 1987 r., str. 3).
6. Wszystkie trzy dekrety z mocą ustawy zawierają identycznie sformułowany art. 4 o następującej treści:
“W celu przyspieszenia procedur dotyczących udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane i przez dwa lata licząc od dnia wejścia w życie niniejszego dekretu oferty wykazujące wyższą bonifikatę procentową niż średnia rozbieżność procentowa dopuszczonych ofert, powiększona o procent, który należy podać w ogłoszeniu o zamówieniu, uznawane są za nienormalne w rozumieniu art. 24 ust. 3 ustawy nr 584 z dnia 8 sierpnia 1977 r. i podlegają wykluczeniu z zamówienia.”
7. Dekrety z mocą ustawy wygasły, ponieważ nie zostały przekształcone w ustawy w terminie wymaganym przez włoską konstytucję. Jednakże późniejsza ustawa określiła, że skutki aktów prawnych przyjętych w oparciu o te dekrety z mocą ustawy zostają utrzymane (art. 1 ust. 2 ustawy nr 478 z dnia 25 listopada 1987 r., GURI nr 277 z 26 listopada 1987 r., str. 3).
8. W ramach przygotowań do mistrzostw świata w piłce nożnej, mających odbyć się się we Włoszech w 1990 r., gmina Mediolan przeprowadziła przetarg ograniczony na roboty budowlane związane z zagospodarowaniem stadionu piłkarskiego. Przyjętym kryterium udzielenia zamówienia była najniższa cena.
9. Z ogłoszenia o zamówieniu wynika, że – zgodnie z uprzednio cytowanym art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 206 z dnia 25 maja 1987 r. – należało uznać za nienormalne i tym samym wykluczyć z procedury przetargowej oferty, które przekroczyły kwotę wyjściową ustaloną jako cena robót budowlanych o więcej niż 10% poniżej średniej wartości procentowej, o którą dopuszczone oferty przekroczyły tą kwotę.
10. Oferty dopuszczone do przetargu przekroczyły kwotę wyjściową ustaloną jako cena robót budowlanych średnio o 19,48% . Zgodnie z ogłoszeniem o zamówieniu jakakolwiek oferta, która nie przekroczyła kwoty wyjściowej o co najmniej 9,48% powinna być automatycznie wykluczona z procedury przetargowej.
11. Oferta złożona przez Costanzo była niższa od kwoty wyjściowej. 6 października 1987 r. mediolańska giunta municipale, w oparciu o art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 393 z dnia 25 września 1987 r., który zastąpił w międzyczasie dekret z mocą ustawy wymieniony w ogłoszeniu o zamówieniu, podjęła zatem decyzję o wykluczeniu oferty Costanzo z procedury przetargowej i o udzieleniu zamówienia spółce Lodigiani, która złożyła najniższą ofertę spośród wszystkich spełniających warunek określony w ogłoszeniu o zamówieniu.
12. Costanzo zaskarżył tę decyzję przed tribunale amministrativo regionale per la Lombardia, twierdząc w szczególności, że jest ona bezprawna, ponieważ została wydana w oparciu o dekret z mocą ustawy, który był sam w sobie niezgodny z art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305.
13. To skłoniło sąd do skierowania do Trybunału następujących pytań prejudycjalnych:
“A – Zważywszy że – zgodnie z art. 189 Traktatu EWG – przepisy zawarte w dyrektywie mogą dotyczyć “rezultatu, który ma być osiągnięty” (zwane dalej “przepisami dotyczącymi rezultatu”) bądź “formy i środków” niezbędnych do osiągnięcia pewnego rezultatu (zwane dalej “przepisami dotyczącymi formy i środków”), Trybunał proszony jest o stwierdzenie, czy przepis zawarty w art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305 z dnia 26 lipca 1971 r. (w części, w której przewiduje on, że w przypadku oferty rażąco nienormalnie niskiej organ administracji “weryfikuje składowe elementy ofert” i ma obowiązek wystąpić do oferenta o przedstawienie niezbędnych wyjaśnień, wskazując które spośród nich uznaje za niemożliwe do przyjęcia) jest “przepisem dotyczącym rezultatu”, a w każdym bądź razie jego charakter zobowiązuje Republikę Włoską do dokonania transpozycji bez możliwości wprowadzenia zasadniczych zmian (jak to miało miejsce w art. 24 ust. 3 ustawy nr 584 z dnia 8 sierpnia 1977 r.), czy też jest to “przepis dotyczący formy i środków”, to znaczy taki, że Republika Włoska może od niego odstąpić, stanowiąc, że w przypadku oferty nienormalnie niskiej oferent powinien być automatycznie wykluczony z zamówienia, bez jakiejkolwiek “weryfikacji elementów składowych” i bez występowania do oferenta o “wyjaśnienia” (dotyczące “oferty nienormalnie niskiej”).
B – W przypadku odpowiedzi przeczącej na pytanie A (tzn. jeżeli przepis art. 29 ust. 5 dyrektywy 71/305 jest “przepisem dotyczącym formy i środków”), Trybunał proszony jest o stwierdzenie:
B – 1. czy Republika Włoska [po zapewnieniu transpozycji wspomnianego przepisu (ustawą nr 584 z dnia 8 sierpnia 1977 r.) bez wprowadzenia zasadniczych zmian w zakresie procedury dotyczącej oferty nienormalnie niskiej] miała prawo zmienić wewnętrzny przepis transpozycyjny: w szczególności czy artykuły 4 – o identycznej treści – dekretu z mocą ustawy nr 206 z dnia 25 maja 1987 r., dekretu z mocą ustawy nr 302 z dnia 27 lipca 1987 r. i dekretu z mocą ustawy nr 393 z dnia 25 września 1987 r. mogły zmienić art. 24 ustawy nr 584 z dnia 8 sierpnia 1977 r.;
B – 2. czy artykuły 4 – o identycznej treści – dekretu z mocą ustawy nr 206 z dnia 25 maja 1987 r., dekretu z mocą ustawy nr 302 z dnia 27 lipca 1987 r. i dekretu z mocą ustawy nr 393 z dnia 25 września 1987 r. mogły zmienić art. 29 ust. 5 dyrektywy 71/305, której transpozycję stanowiła ustawa nr 584 z dnia 5 kwietnia 1977 r., bez odpowiedniego uzasadnienia w tej kwestii, biorąc pod uwagę fakt, że uzasadnienie – jako konieczne w przypadku wspólnotowych aktów normatywnych (wniosek wyprowadzony z art. 190 Traktatu EWG) – wydaje się konieczne również w przypadku aktów normatywnych “wewnętrznych” podjętych w oparciu o przepisy wspólnotowe (i w związku z tym traktowanych jak akty normatywne “wtórne”, do których – wobec braku rozstrzygnięć w istniejących tekstach – nie można odstąpić od stosowania zasady uzasadniania dotyczącej aktów normatywnych “pierwotnych”).
C – Trybunał proszony jest o stwierdzenie, czy w każdym bądź razie istnieje rozbieżność między pprzepisem art. 29 ust. 5 dyrektywy 71/305 a przepisami zawartymi:
a) w art. 24 ust. 3 ustawy nr 584 z dnia 8 sierpnia 1977 r. (artykuł ten odnosi się do ofert “nienormalnie niskich”, podczas gdy dyrektywa dotyczy ofert “rażąco” nienormalnie niskich i przewiduje tylko w przypadku “rażąco” nienormalnie niskiej oferty weryfikację elementów składowych itd.);
b) w artykułach 4 dekretów z mocą ustawy nr 206 z dnia 25 maja 1987 r., nr 302 z dnia 27 lipca 1987 r., nr 393 z dnia 25 września 1987 r. (które wykluczają uprzednią weryfikację elementów składowych i żądanie wyjaśnień od zainteresowanej strony, niezgodnie z przepisami art. 29 ust. 5 dyrektywy; ponadto wymienione wyżej dekrety z mocą ustawy nie odnoszą się do ofert “rażąco” nienormalnie niskich i wydają się z tego powodu obarczone błędem prawnym, podobnie jak ustawa nr 584 z dnia 8 sierpnia 1977 r.).
D – (Jeżeli Trybunał uzna, że przepisy, o których mowa powyżej, zawarte w cytowanych włoskich aktach normatywnych, są sprzeczne z przepisem art. 29 ust. 5 dyrektywy nr 71/305), proszony jest o stwierdzenie, czy organ administracji gminnej miał prawo lub obowiązek nie stosować przepisów wewnętrznych niezgodnych ze wspomnianym przepisem wspólnotowym (ewentualnie po konsultacji z administracją centralną), czy też prawo lub obowiązek niestosowania przysługuje tylko sędziemu krajowemu.”
5. W celu pełniejszego zapoznania się ze spornym ustawodawstwem włoskim, tokiem postępowania jak również z zarzutami i argumentami stron, odsyła się do sprawozdania na rozprawę. Te okoliczności sprawy zostały tutaj powołane lub dyskutowane jedynie w zakresie niezbędnym dla przedstawienia rozumowania Trybunału.
14. W celu pełniejszego zapoznania się ze sporem głównym, mającymi zastosowanie przepisami, przebiegiem postępowania, a także uwag pisemnymi przedstawionymi przed Trybunałem, odsyła się do sprawozdania na rozprawę. Te elementy sprawy zostały przedstawione poniżej tylko w takim zakresie, w jakim są one niezbędne do przedstawienia rozumowania Trybunału.
Druga część trzeciego pytania i pytanie pierwsze
15. W drugiej części trzeciego pytania skierowanego przez sąd krajowy chodzi zasadniczo o stwierdzenie, czy art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305 zabrania Państwom Członkowskim wprowadzania przepisów przewidujących wykluczenie z urzędu z zamówień publicznych na roboty budowlane niektórych ofert określonych przy pomocy kryterium matematycznego zamiast zobowiązać instytucję zamawiającą do stosowania procedury weryfikacji kontradyktoryjnej przewidzianej przez dyrektywę. Pierwsze pytanie dotyczy stwierdzenia, czy transponując dyrektywę Rady 71/305, Państwa Członkowskie mogą odejść w zasadniczy sposób od przepisów art. 29 ust. 5 dyrektywy.
16. Jeśli chodzi o drugą część trzeciego pytania, należy przypomnieć, że art. 29 ust. 5 dyrektywy 71/305, nakazuje instytucji zamawiającej zweryfikować elementy składowe ofert rażąco nienormalnie niskich i nakłada na nią w tym celu obowiązek wystąpienia do oferenta o przedstawienie niezbędnych wyjaśnień. Ten sam przepis zobowiązuje instytucję zamawiającą do wskazania oferentowi, w odpowiednim przypadku, które z wyjaśnień zostały uznane za niemożliwe do przyjęcia. Wreszcie, jeżeli przyjętym kryterium udzielenia zamówienia jest najniższa cena, instytucja zamawiająca obowiązana jest uzasadnić odrzucenie ofert, które uznała za zbyt niskie, przed Komitetem Doradczym powołanym decyzją Rady z dnia 26 lipca 1971 r. (Dz.U. L 185 str. 15).
17. Gmina Mediolan i rząd włoski zauważają, że zastąpienie procedury weryfikacji kontradyktoryjnej przewidzianej w art. 29 ust. 5 dyrektywy matematycznym kryterium wykluczającym jest zgodne z celem tego przepisu. Przypominają, że celem dyrektywy, jak to stwierdził Trybunał w wyroku z dnia 10 lutego 1982 r. (Transporoute, 76/81, Zb. Orz. str. 417, wyd. spec. str. 428), jest ochrona oferenta przez arbitralną decyzją instytucji zamawiającej. Matematyczne kryterium wykluczające daje, ich zdaniem, bezwzględną gwarancję pod tym względem. Posiada ono ponadto, w porównaniu z procedurą przewidzianą w dyrektywie, zaletę, jaką jest skrócenie czasu procedury.
18. Argumentacja ta nie może zostać przyjęta. Matematyczne kryterium wykluczające odbiera bowiem oferentom, którzy złożyli wyjątkowo niskie oferty możliwość udowodnienia, że oferty te mają poważny charakter. Zastosowanie takiego kryterium jest sprzeczne z celem dyrektywy 71/305, którym jest zapewnienie rozwoju rzeczywistej konkurencji w dziedzinie zamówień publicznych.
Odpowiedź na drugą część trzeciego pytania musi wobec tego brzmieć, że art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305 zakazuje Państwom Członkowskim wprowadzania przepisów przewidujących wykluczenie z urzędu z zamówień publicznych na roboty budowlane niektórych ofert określonych przy pomocy kryterium matematycznego zamiast zobowiązania instytucji zamawiającej do stosowania procedury weryfikacji kontradyktoryjnej przewidzianej w dyrektywie.
19. Jeśli chodzi o pierwsze pytanie, należy przypomnieć, że Rada przedstawiła w art. 29 ust. 5 dyrektywy 71/305 precyzyjną i szczegółową procedurę weryfikacji ofert nienormalnie niskich po to, aby oferenci, którzy przedstawili wyjątkowo niskie oferty, mieli możliwość udowodnienia, że ich oferty mają poważny charakter oraz aby zapewnić w ten sposób otwarcie rynków robót budowlanych. Osiągnięcie tego celu byłoby zagrożone, gdyby Państwa Członkowskie mogły transponować art. 29 ust. 5 dyrektywy odchodząc od niego w sposób zasadniczy.
20. Odpowiedź na pierwsze pytanie musi wobec tego brzmieć, że transponując dyrektywę Rady 71/305, Państwa Członkowskie nie mogą odejść w sposób zasadniczy od przepisów art. 29 ust. 5 dyrektywy.
Drugie pytanie
21. Drugie pytanie sądu krajowego dotyczy stwierdzenia, czy Państwa Członkowskie mogą, po dokonaniu transpozycji art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305, nie odchodząc od niego w sposób zasadniczy, zmienić następnie przepis wewnętrzny zapewniający tę transpozycję, a w przypadku odpowiedzi twierdzącej, czy zmiana ta musi zostać uzasadniona.
22. Sąd krajowy zadał to pytanie tylko na wypadek, gdyby z odpowiedzi na pierwsze pytanie wynikało, że Państwa Członkowskie mogą dokonać transpozycji art. 29 ust. 5 dyrektywy 71/305, odchodząc od niego w sposób zasadniczy.
23. Biorąc pod uwagę odpowiedź udzieloną na pierwsze pytanie, drugie pytanie jest bezprzedmiotowe.
Pierwsza część trzeciego pytania
24. Pierwsza część trzeciego pytania sądu krajowego dotyczy stwierdzenia, czy art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305 umożliwia Państwom Członkowskim nałożenie obowiązku weryfikacji ofert w sytuacji gdy wydają się one nienormalnie niskie, a nie tylko wtedy, gdy są one rażąco nienormalnie niskie.
25. Należy zaznaczyć, że procedura weryfikacji powinna być stosowana za każdym razem, gdy instytucja zamawiająca zamierza odrzucić oferty ze względu na ich nienormalnie niski charakter w stosunku do zamawianego świadczenia. Wtedy to, bez względu na wysokość progu, od którego procedura jest stosowana, oferenci będą mieli pewność, że nie zostaną odsunięci od ubiegania się o zamówienie bez możliwości wyjaśnienia poważnego charakteru swojej oferty.
26. Odpowiedź na pierwszą część trzeciego pytania powinna zatem brzmieć, że art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305 umożliwia Państwom Członkowskim nałożenie obowiązku weryfikacji ofert w sytuacji gdy wydają się one nienormalnie niskie, a nie tylko wtedy, gdy są one rażąco nienormalnie niskie.
Czwarte pytanie
27. Czwarte pytanie sądu krajowego dotyczy stwierdzenia, czy – podobnie jak sędzia krajowy – organ administracji, w tym gminnej, ma obowiązek stosowania przepisów art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305 i zaniechać stosowania niezgodnych z nimi przepisów prawa krajowego.
28. Należy przypomnieć, że w wyrokach z dnia 19 stycznia 1982 r. (Becker, 8/81, Zb. Orz. str. 53, wyd. spec. str. 71) i z dnia 26 lutego 1986 r. (Marshall, 152/84, Zb. Orz. str. 737, wyd. spec. str. 748) Trybunał stwierdził, iż we wszystkich przypadkach, gdy przepisy dyrektywy są – z punktu widzenia ich treści – bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne, jednostki mają prawo powoływać się na nie przed sądem krajowym przeciwko danemu państwu bądź wtedy, gdy nie dokonało ono w terminie transpozycji dyrektywy do prawa krajowego, bądź wtedy, gdy dokonało transpozycji w sposób nieprawidłowy.
29. Należy zauważyć, że w sytuacji przywołanej powyżej jednostki mają prawo powoływać się na przepisy dyrektywy przed sądami krajowymi dlatego, że obowiązki wynikające z tych przepisów dotyczą wszystkich organów Państw Członkowskich.
30. Byłoby skądinąd sprzecznością uznawać, że jednostki mają prawo powoływać się w postępowaniach toczących się przed sądami krajowymi kontrolującymi legalność działań organów administracji na przepisy dyrektywy spełniające wyżej wymienione warunki, i uważać jednocześnie, że organ administracji nie ma obowiązku stosowania przepisów dyrektywy i zaniechania stosowania sprzecznych z nimi przepisów prawa krajowego. Wynika stąd, że – jeżeli zostały spełnione warunki wskazane w orzecznictwie Trybunału, aby jednostki mogły się powoływać na przepisy dyrektywy przed sądami krajowymi, wszystkie organy administracji, w tym również władze zdecentralizowane, jak na przykład gminy, obowiązane są do stosowania tych przepisów.
31. Co się tyczy w szczególności art. 29 ust. 5 dyrektywy 71/305, z analizy pierwszego pytania wynika, że przepis ten jest bezwarunkowy i wystarczająco precyzyjny, aby jednostki mogły się nie niego powoływać przeciwko organom państwa. Jednostki mają zatem prawo powoływać się na nie przed sądami krajowymi, a jak wynika z powyższego, wszystkie organy administracji, w tym również władze zdecentralizowane, jak na przykład gminy, zobowiązane są do jego stosowania.
32. Odpowiedź na czwarte pytanie musi zatem brzmieć, że – podobnie jak sędzia krajowy – organ administracji, w tym również gminnej, ma obowiązek stosowania przepisów art. 29 ust. 5 dyrektywy Rady 71/305 i zaniechania stosowania niezgodnych z nimi przepisów prawa krajowego.
Koszty
33. Koszty poniesione przez rząd hi...
Joanat