XXIII. MODLITWA USTNA.pdf

Widzieliśmy Pana

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd423.htm

XXIII. MODLITWA USTNA

Na początku pierwszego tygodnia rekolekcji ignacjańskich mówiliśmy obszernie o medytacji

ignacjańskiej. Rozpoczynając zaś drugi tydzień przedstawialiśmy metodę kontemplacji

ewangelicznej. W obecnej konferencji zwróćmy szczególną jednak uwagę na modlitwę ustną ,

która — choć nie jest może szczególnie akcentowana w Ćwiczeniach duchownych , to jednak

odgrywa i będzie nadal odgrywać ważną rolę w naszym życiu modlitwy. Św. Ignacy także

zwraca na nią uwagę w swojej książeczce Ćwiczeń duchownych .

1. Na czym polega modlitwa ustna?

W modlitwie ustnej posługujemy się sformułowaniami modlitewnymi, które ułożyli inni, albo

które sami ułożyliśmy dla siebie. Powtarzamy słowa, usiłując jakby ożywić to doświadczenie,

które zostało w nich zamknięte. Wchodzimy duchem w ich treść. To cudze doświadczenie

usiłujemy uczynić naszym.

Modlitwa ustna jest pierwszą metodą stosowaną na drodze rozwoju modlitwy. Zanim człowiek

rozwinie się intelektualnie, uczuciowo i duchowo na tyle, by mógł modlić się z pełną

świadomością i z głębokim przeżyciem wewnętrznym, to zwykle najpierw modli się

powtarzając cudze słowa, których — szczególnie w dzieciństwie — do końca jeszcze nie

rozumie. Rodzice uczą swoje dzieci modlitewnych gestów i słów zdając sobie sprawę, iż głębia

treści daleko przekracza ich możliwości rozumienia. Rozumienie modlitwy przychodzi

początkowo nie poprzez rozumienie treści słów i gestów, ale poprzez uczestniczenie dziecka

w modlitewnym klimacie emocjonalnym i duchowym, który stwarzają rodzice. Ten

modlitewny klimat udziela się dziecku.

Ważne są dla dziecka nie tyle słowa samej modlitwy, ile właśnie ten klimat, w który zostaje

ono włączone przez wspólną modlitwę z rodzicami. Najczęściej nie pamiętamy modlitw

z okresu wczesnego dzieciństwa, ale gdzieś w głębi duszy zostaje odciśnięty w nas modlitewny

klimat w rodzinie.

I chociaż modlitwa ustna jest pierwszym krokiem w rozwoju modlitwy chrześcijańskiej, trzeba

nam jednak pamiętać, że będzie nam ona towarzyszyć przez całe nasze życie. Będzie zawsze

wiernym towarzyszem wszystkich innych form i metod modlitwy, których będziemy się uczyć

i które będziemy stosować w naszym życiu duchowym.

Modlitwa ustna wcale nie oznacza modlitwy mniej wartościowej. Jeżeli mówimy, że modlitwa

ustna jest modlitwą ubogą , to w takim sensie, w jakim rozumiał to Jezus. On sam posługuje się

cudzymi modlitwami, przede wszystkim modlitwami Psalmów. Ich słowa wkłada w swoje usta.

W momencie najtrudniejszym swojego życia, tuż przed śmiercią Jezus posługuje się słowami

z Psalmu 22: Boże mój, Boże, czemuś Mnie opuścił (por. Mk 15, 34). Słowa tego Psalmu

doskonale wyrażały to, co przeżywał.

W modlitwie ustnej trzeba nam bardzo starannie dobierać właściwe modlitewne słowa . Trzeba

posługiwać się tymi modlitwami, które najbardziej odpowiadają nam w danym momencie.

Zauważmy, że Jezus na krzyżu nie powtarza jakiegokolwiek Psalmu, ale Psalm, który

doskonale oddaje Jego sytuację: sytuację krańcowego poniżenia, cierpienia, uczucie

całkowitego opuszczenia przez Boga.

Na pewno zawsze najodpowiedniejszą modlitwą będzie: Ojcze nasz . Ta modlitwa dotyczy

wszystkich ludzkich sytuacji. Jest dobra na wszystkie okazje i potrzeby człowieka, ponieważ

ogarnia je wszystkie. Ojcze nasz jest wielkim modlitewnym darem, jaki zostawił nam Jezus.

Również modlitwa Zdrowaś Maryio , złożona w pierwszej części ze słów Ewangelii, jest

1 z 5

20110303 19:48

Widzieliśmy Pana

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd423.htm

Również modlitwa Zdrowaś Maryio , złożona w pierwszej części ze słów Ewangelii, jest

modlitwą na każdą chwilę naszego życia.

2. Modlitwa Psalmów

Szczególnym zbiorem modlitw ustnych, które winniśmy pielęgnować i które Kościół nam

poleca, są Psalmy. Trzeba by nam dobrze poznać cały Psałterz, odkryć klimat poszczególnych

Psalmów, by w odpowiednich momentach życia sięgać po te Psalmy, które będą najbardziej

dla nas stosowne w naszej konkretnej życiowej sytuacji.

Wszystkie Psalmy ukazują, kim jest człowiek i kim jest Bóg. Przewijają się przez nie głównie

dwa tematy: uwielbienie Boga, Jego wielkości, dobroci oraz wyznanie słabości, kruchości

i grzeszności człowieka. Psalmy odzwierciedlają żywego człowieka , człowieka z krwi i kości .

Na szczególną naszą uwagę zasługują te Psalmy, które wyrażają uczucia negatywne, których

może nawet niekiedy się wstydzimy: uczucie żalu, gniewu, buntu, złorzeczenia na bliźnich,

przywoływania Bożej zemsty. Ale wszystkie te negatywne uczucia w Psalmach człowiek

wypowiada przed Bogiem. I właśnie to sprawia, że te najbardziej bolesne, wstydliwe i przykre

uczucia stają się modlitwą. Niektóre środowiska kościelne kierując się chyba jakimś duchem

purytanizmu opuszczały te fragmenty Psalmów, w których wypowiada się gniew, złorzeczenie,

bunt człowieka. Jednakże człowiek ma prawo wypowiedzieć przed Bogiem wszystko, co jest

w nim, nie ukrywając żadnego uczucia, nawet najgorszego, najbardziej wstydliwego. Jeżeli nie

wypowie tych uczuć przed Bogiem, ale zdławi je w sobie, będą one wydawać owoce

zgorzknienia, ucieczki od życia, zamykania się w sobie, urazów do siebie i do ludzi.

Wiele Psalmów w pierwszej części wyraża złorzeczenie, przekleństwa, przywołanie Bożej

pomsty, w drugiej zaś części Psalmista oddaje chwałę Bogu i oddaje się Jego nieskończonemu

miłosierdziu. Modlitwa Psalmów jest najdoskonalszą szkołą modlitwy.

Psalmy są nie tylko modlitwami Starego, ale także Nowego Testamentu. Psalmy są modlitwą

Jezusa, Matki Najświętszej, wszystkich świętych Kościoła. Kościół uczynił Psalmy swoją

codzienną modlitwą, którą poleca odmawiać kapłanom i zakonnikom. Modlitwę Psalmów

odkrywa dziś wielu świeckich i czyni ją swoim powszednim modlitewnym chlebem .

3. Niebezpieczeństwa i zalety modlitwy ustnej

Ten lud (...) sławi Mnie wargami, podczas gdy serce jego jest z daleka ode Mnie (Iz 29, 13)

— oto zasadnicza skarga, jaką Bóg wypowiada wobec tych, którzy modlą się tylko słowami,

jak poganie (Mt 6, 7–8). Ze słowami winno iść w parze doświadczenie serca. Sens modlitwy

ustnej polega na tym, że słowa rozpalają serce. Wielością słów nie można rozpalić serca. Serce

może rozpalić jedynie otwarcie się na miłość Boga. Słowa mają nas naprowadzać na

doświadczenie miłości Boga oraz zachęcać nas do jej przyjęcia. To hojność ludzkiego serca,

troska o skupienie i wyciszenie wewnętrzne sprawiają, iż wypowiadane słowa zaczynają w nas

drgać . Modlitwa ustna pozwala nam szybko wejść w klimat relacji człowieka z Bogiem.

Modlitwa ustna wcale nie oznacza modlitwy łatwej, jak mogłoby się nam wydawać. Wymaga

ona od człowieka ofiary, zaangażowania i wysiłku. Tak samo jak w każdej innej modlitwie,

konieczne jest tutaj przebicie się przez słabość ciała, przez nieczystość naszych uczuć,

egocentryzm; trzeba przebić się przez cały świat pokus. Smakować modlitwę ustną możemy

dopiero wówczas, kiedy przejdziemy przez głębokie oczyszczenie wewnętrzne.

4. Rozwój modlitwy ustnej

Błędnie rozumiemy modlitwę ustną, jeżeli uważamy, iż polega ona jedynie na jednostajnym

powtarzaniu znanych na pamięć słów. Modlitwa ustna może przybierać różne formy,

2 z 5

20110303 19:48

Widzieliśmy Pana

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd423.htm

powtarzaniu znanych na pamięć słów. Modlitwa ustna może przybierać różne formy,

w zależności od twórczości wewnętrznej i potrzeb duchowych człowieka. Nasza modlitwa

ustna może się rozwijać, przemieniać i w sposób niemalże nieuchwytny przechodzić

w modlitwę medytacyjną i kontemplacyjną.

Pierwszy, najprostszy sposób modlitwy ustnej, to systematyczne, pełne pokoju i wyciszenia

wewnętrznego odmawianie poszczególnych słów i zdań, słowo po słowie, zdanie po zdaniu.

W taki właśnie sposób najczęściej modlimy się brewiarzem, odmawiamy pacierz ranny

i wieczorny, Anioł Pański i inne modlitwy. I chociaż w tym sposobie modlitwy za

wypowiadanymi słowami często nie nadąża ani myśl, ani też uczucie, to jednak także taka

modlitwa pozwala nam doświadczyć intuicyjnie tajemnicy Boga i człowieka.

Nie należy lekceważyć modlitwy ustnej. Dla wielu z nas jest to jedyny znany sposób modlitwy.

Rezygnując z takiej formy modlitwy, musielibyśmy zrezygnować z modlitwy w ogóle. Nie

trzeba porzucać żadnej metody modlitwy, jeżeli nie umiemy zastąpić jej inną, głębszą i bardziej

odpowiadającą naszej konkretnej sytuacji życiowej. Wyrządzalibyśmy ogromne szkody

duchowe ludziom prostej wiary , gdybyśmy kwestionowali ich ubogie sposoby modlitwy, nie

umiejąc im zaofiarować innych metod. Te proste i ubogie formy są zawsze punktem wyjścia

dla rozwoju ducha modlitwy. Żadnej z metod modlitwy nie należy odrzucać, ale trzeba je

pogłębiać i oczyszczać. Kiedy natomiast przychodzi stosowny moment możemy je

przekraczać, ucząc się nowych form i nowych metod.

Wychodząc od pierwszego najprostszego sposobu modlitwy ustnej (systematycznego

powtarzania słów modlitwy), możemy przechodzić do innych metod modlitwy ustnej,

bogatszych, głębszych, a tym samym bardziej odpowiadających naszym duchowym potrzebom

i pragnieniom.

Oto nieco inna, znacznie bogatsza metoda modlitwy ustnej zaproponowana przez św. Ignacego

Loyolę w jego Ćwiczeniach duchownych : Ten sposób modlitwy polega na tym, że przy każdym

oddechu człowiek mówi w myśli jedno słowo Ojcze nasz. A zatem między jednym a drugim

oddechem mówi się tylko jedno słowo. (...) I wedle tej samej formy będzie się postępować ze

wszystkimi innymi słowami Modlitwy Pańskiej lub jakiejkolwiek innej modlitwy (ĆD, 258).

W opisanym sposobie modlitwa ustna staje się bardzo powolna , dostosowana do możliwości

człowieka. Rytm oddechu nadaje jej naturalny bieg. Harmonia oddechu i słowa , które w swej

istocie w modlitwie jest zawsze Słowem Bożym, wprowadza harmonię pomiędzy sferą cielesną

i emocjonalną a sferą duchową. Taki sposób odmawiania modlitwy ustnej, szczególnie na

początku jej praktykowania, wymaga od człowieka pewnej dyscypliny ciała, skupienia, a także

odpowiednich warunków zewnętrznych.

Ta metoda modlitwy, jak każde nowe narzędzie, do którego używania nie jesteśmy

przyzwyczajeni, może rodzić odczucie pewnego udziwnienia czy też sztuczności. Nie trzeba

się mu poddawać. Ważniejszy będzie pewien klimat wyciszenia wewnętrznego, głębsze

rozumienie wypowiadanych słów, które będą rodziły się w nas pod wpływem stosowania tej

metody modlitwy. W tym nowym klimacie modlitewnym będziemy spontanicznie zwracać

uwagę na pewne słowa, które mogą nam wydać się jakby nowe, niosące więcej znaczenia

i treści. Mogą też budzić w nas nowe odczucia i doświadczenia wewnętrzne.

Praktykując przez pewien czas powyżej opisaną metodę modlitwy ustnej, w sposób naturalny

przejdziemy do innej, bardziej pogłębionej metody modlitwy, zaproponowanej również przez

św. Ignacego Loyolę: Ten sposób modlitwy polega na tym, że osoba modląca się (...) wymówi

słowo: Ojcze, i zatrzyma się w rozważaniu tego słowa tak długo, jak długo będzie znajdować

różne znaczenia, smak i pociechę (duchową) (...), w ten sam sposób niech postępuje z każdym

słowem modlitwy Ojcze nasz lub innej jakiejś modlitwy (por. ĆD, 252).

Na samym początku opisu tej metody św. Ignacy podkreśla konieczność spełnienia pewnych

warunków: odpowiednia postawa ciała, głębsze skupienie i wyciszenie, uwzględnienie

3 z 5

20110303 19:48

Widzieliśmy Pana

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd423.htm

warunków: odpowiednia postawa ciała, głębsze skupienie i wyciszenie, uwzględnienie

własnych pragnień i potrzeb duchowych. Ten rodzaj modlitwy ustnej jest jeszcze bardziej

spowolniony. Ilość wypowiadanych słów nie jest już ważna. Osoba modląca się poddaje się

pewnemu natchnieniu wewnętrznemu i zatrzymuje się w sposób spontaniczny na pewnych

słowach, zdaniach, myślach tak długo, jak tego potrzebuje, wznosząc do Boga te poruszenia

serca, które one w niej rodzą.

Ten rodzaj modlitwy trudno nazwać już modlitwą ustną w ścisłym sensie tego słowa.

Praktykując ją przez dłuższy czas w sposób spontaniczny przechodzimy do modlitwy

medytacyjnej i kontemplacyjnej. Jeżeli chcielibyśmy stosować opisane powyżej metody

modlitwy w sposób bardziej systematyczny, wówczas byłoby rzeczą ważną, abyśmy zostawili

sobie dłuższy czas dla wdrożenia ich w życie. Dopiero po wielu ćwiczeniach dochodzi się

zwykle do pewnej łatwości w korzystaniu z nich z pewnym duchowym smakiem .

5. Najpierw odmienić serce, a nie metodę

Sformułowanie modlitwa ustna może być bogate w treść, o ile nie oznacza mechanicznego

powtarzania słów, ale jest poszukiwaniem więzi z Bogiem za pomocą słów. W każdej

modlitwie, także w modlitwie ustnej, liczy się bowiem nie obfitość słów, treści, wiedzy, ale

wewnętrzne odczuwanie i smakowanie rzeczy , które zadowala i nasyca duszę (ĆD, 2). Istotą

każdej modlitwy jest doświadczenie serca.

Kiedy w modlitwie brakuje serca , z powodu jej mechaniczności i pobieżności, wówczas nie

wystarczy zmienić metody modlitwy, ale trzeba odmienić serce . Sercu, które nie szuka więzi

z Bogiem, nie pomogą żadne nowe metody. Wejście na drogę modlitwy rozpoczynamy nie od

szukania metod, ale od napełniania duchem , sercem tych metod, które już znamy

i praktykujemy.

Rozpoczęcie naszej modlitwy od korzystania z modlitwy ustnej daje nam poczucie

bezpieczeństwa. Jesteśmy bowiem świadomi, że idziemy dobrą drogą , z której korzystali

wszyscy święci Starego i Nowego Testamentu. Tą drogą szedł również Jezus i Jego Matka

Maryia. Nawet jeżeli czujemy zaproszenie Pana Boga, aby otwierać się na nowe metody

modlitwy bardziej dostosowane do naszych potrzeb i pragnień, to jednak winniśmy nadal cenić

i pielęgnować modlitwę ustną.

6. Modlitwa wspólnotowa

Najpierw zauważmy, iż każda indywidualna modlitwa w sensie teologicznym jest modlitwą

eklezjalną, wspólnotową, to znaczy włączoną w całą wspólnotę Kościoła. Nikt z nas nie modli

się wyłącznie indywidualnie, ale modli się w Kościele i poprzez Kościół.

Modlitwa wspólnotowa w sensie ścisłym (liturgiczna, paraliturgiczna, np. wspólny różaniec,

droga krzyżowa, wspólnotowa modlitwa brewiarzowa) i modlitwa indywidualna są to dwa

rodzaje modlitwy, które w życiu duchowym człowieka bynajmniej się nie wykluczają i nie

rywalizują ze sobą, ale wzajemnie się dopełniają i wspomagają. Dopełnianie się tych dwu

rodzajów modlitwy jest konieczne. Taka jest intencja Kościoła. Taka też była praktyka

modlitwy Jezusa. Jezus uczestniczył w modlitwie wspólnotowej w świątyni, w synagodze, ale

także często modlił się indywidualnie.

Modlitwa wspólnotowa pomaga nam wejść w klimat modlitewny. Wspólnota tworzy klimat.

Wspólnota niesie nas w modlitwie. Jest to ogromnie ważna pomoc szczególnie dla ludzi

początkujących w życiu wewnętrznym, w życiu modlitewnym.

Pomoc modlitwy wspólnotowej przypomina prowadzenie dziecka przez matkę. Kiedy dziecko

stawia pierwsze kroki, matka podtrzymuje je, ale zawsze tylko do pewnego czasu. W pewnym

4 z 5

20110303 19:48

Widzieliśmy Pana

http://mateusz.pl/ksiazki/jacd/jacd423.htm

stawia pierwsze kroki, matka podtrzymuje je, ale zawsze tylko do pewnego czasu. W pewnym

momencie pozwala dziecku chodzić samodzielnie, choć wie, iż może się ono przewrócić. Dla

większości z nas pierwszym doświadczeniem modlitwy było doświadczenie modlitwy

wspólnotowej: wspólna modlitwa z matką, z ojcem. Z czasem uczyliśmy się modlić także

samodzielnie. Od modlitwy wspólnotowej przechodzimy w pewnym momencie do modlitwy

osobistej.

Wielu ludzi szczerze pobożnych chętnie uczestniczy w modlitwie wspólnotowej organizowanej

np. przez parafię, grupy modlitewne, ale nie potrafi modlić się samemu. Kiedy pozostają sam

na sam z Bogiem, nie wiedzą, co robić, jak Boga słuchać i jak do Niego mówić, jak przenieść

wspólnotowy klimat modlitwy na modlitwę osobistą. Wielu wyznaje, iż kiedy modlą się we

wspólnocie, czują się pociągani, zachęcani, porywani do modlitwy, ale kiedy pozostają sami,

wówczas nie potrafią samodzielnie dialogować z Bogiem.

W takiej sytuacji dobrze jest systematycznie korzystać z pomocy wspólnoty bez najmniejszego

niepokoju, iż modlitwa wspólnotowa na tym etapie życia ma przewagę nad modlitwą

indywidualną. Uczestnicząc w modlitwie wspólnotowej jednocześnie należy rozbudzać w sobie

pragnienie modlitwy indywidualnej oraz podejmować trud modlitwy osobistej. Modlitwa

osobista, nie podtrzymywana przez wspólnotę przychodzi trudniej, ale właśnie dlatego jest

bardzo cenna. Taka właśnie wypracowana, utrudzona, wycierpiana modlitwa indywidualna,

(trochę na wzór trudu i cierpienia Jezusa modlącego się w Ogrójcu) może stać się darem dla

wspólnoty. Trzeba bowiem, aby każdy z członków modlitewnej wspólnoty nie tylko z niej

czerpał, ale także coś osobistego w nią wnosił.

W wielu modlitewnych wspólnotach zionie pustką i płytkością właśnie dlatego, iż wszyscy

próbują czerpać z życia modlitewnego wspólnoty, ale niewielu wnosi w nie osobisty wkład

i trud. Modlitwa wspólnotowa jest sumą trudu, wysiłku, walki wewnętrznej poszczególnych

członków wspólnoty. Jest sumą ich entuzjazmu, nadziei i duchowych pragnień.

5 z 5

20110303 19:48

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: