witaminy.pdf

WITAMINY A I B1

WITAMINA A

Inne nazwy: retinol, beta-karoten, prowitamina A, akseroftol

Witamina A, rozpuszczalna w tłuszczach została odkryta i rozszyfrowano jej strukturę

chemiczna w roku 1931 a od 1947 witaminę A wytwarza się syntetycznie. Witamina A i

jej różne chemiczne formy (aldehydowe, estrowe, kwasowe) występuje tylko w

produktach zwierzęcych natomiast prowitamina A, którą tworzy cała grupa związków

(około 600) określanych mianem karotenoidów występuje tylko w świecie roślinnym.

Wśród karotenoidów za najważniejszy uważa się beta-karoten, gdyż z niego organizm

najłatwiej tworzy retinol.

Witamina A bierze udział w przemianie ogólnoustrojowej, a zwłaszcza w metabolizmie

białek, głównie aminokwasów siarkowych, warunkując prawidłowe rogowacenie nabłonka.

Jest niezbędna do utrzymania w dobrym stanie rogówki oka, wszystkich błon śluzowych

przewodu pokarmowego, przewodu moczowego, układu rozrodczego, skóry i płuc.

Witamina A jest niezbędna dla normalnego widzenia gdyż odgrywa rolę w procesie

tworzenia rodopsyny, decydującej o możliwości widzenia o zmierzchu przy słabym

oświetleniu. Witamina A wywiera wpływ na czynniki odpornościowe ustroju dlatego też

często określana jest jako " witamina antyinfekcyjna". Bierze udział w budowie i

wspomaganiu naturalnych barier chroniących organizm przed zakażeniem, wspomaga

naturalny system samoobrony organizmu przed zakażeniem i chorobami. Witamina A w

okresie wzrostu organizmu bierze udział w tworzeniu szkliwa nazębnego i właściwego

rozstawienia uzębienia. Bierze udział w metabolizmie i hormonów steroidowych.

Stymuluje wydzielanie hormonu tyreotropowego, jednocześnie częściowo unieczynniając

tyroksynę w tkankach. Aktywizuje układy enzymatyczne wątroby. Uważa się, że

przyjmowanie odpowiednich ilości witaminy A może złagodzić skutki działania na wątrobę

toksycznych substancji chemicznych.

Niedobór

W niedoborze witaminy A występują:

kruche, wolno rosnące paznokcie z podłużnym bruzdowaniem

suche, łamliwe włosy

szorstka, sucha skóra

suche spojówki oraz zmiany chorobowe na rogówce

osłabione, wrażliwe dziąsła

wysypka skórna

brak apetytu

zmniejszona odporność na zakażenia

kurza ślepota czyli niewidzenie o zmierzchu

zaburzenia widzenia

zahamowanie wzrostu

uczucie zmęczenia

Nadmiar

Podawanie dużych dawek witaminy A przez dłuższy okres może spowodować

hiperwitaminozę witaminy A z takimi objawami jak:

uczucie zmęczenia i dyskomfortu

podenerwowanie, drażliwość,

nudności i wymioty

zmniejszony apetyt

bóle głowy

krwawienie z dziąseł,

zażółcenie skóry.

powiększenie wątroby i śledziony,

wypadanie włosów,

świąd skory,

suchość skóry

depresja

Źródła witaminy A

Źródłem tej rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy są produkty pochodzenia zwierzęcego:

mleko pełne, śmietana, masło, produkty mleczarskie, jaja, niektóre tłuste ryby, wątroba,

tran żółtka jaj.

Zawartość witaminy A w 100g jadalnych wybranych produktów:

wątroba wołowa - 8866 µg

wątroba wieprzowa - 3883 µg

masło śmietankowe - 762 µg

ser podpuszczkowy 40% tłuszczu w.s.m. - 400 µg

jaja kurze świeże - 375 µg

Prowitamina A, zwana też betakarotenem znajduje się głównie w produktach roślinnych

takich jak: marchew, dynia, szpinak, boćwina, sałata, zielony groszek, szczypior, koper,

pietruszka, jarmuż, sałata, fasolka szparagowa pomidory, morele, wiśnie, śliwki i

pomarańcze

WITAMINA B1

Inne nazwy: tiamina, czynnik przeciw beri beri, czynnik antyneurotyczny, aneuryna

Witamina B1 rozpuszczalna w wodzie, odgrywa zasadniczą rolę w procesach oddychania

tkankowego, głównie w przemianie węglowodanów, jest częścią składową koenzymu

karboksylazy (pirofosforanu tiaminy). Wzmaga czynność acetylocholiny, hamuje esterazę

cholinowa, działa synergicznie z tyroksyną i insuliną, pobudza wydzielanie hormonów

gonadotropowych. Tiamina przyspiesza gojenie się ran i wykazuje działanie uśmierzające

ból.

Przyjęty pokarm, nadużywanie alkoholu powodują opóźnianie wchłaniania witaminy

natomiast obecność dwutlenku siarki w winach lub atmosferze, czarne porzeczki

powodują rozkład witaminy.

Niedobór

Stany niedoboru witaminy B1 prowadzą do zaburzeń oddychania tkankowego, czynności

układu nerwowego, wątroby i mięśnia sercowego. Do najczęstszych objawów

niedoborowych tiaminy, które najczęściej spotyka się wśród osób nadużywających

alkohol (alkohol rozkłada w znacznym stopniu tiaminę) należy:

zaburzenia czynności centralnego układu nerwowego: uczucie osłabienia i zmęczenie,

oczopląs, zaburzenia pamięci, koncentracji, zaburzenia pamięci i depresja

niewydolność krążenia: przyspieszona akcja serca, powiększenie wymiarów serca,

obrzęki kończyn górnych i dolnych

zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego: utrata łaknienia, nudności, wymioty,

biegunki, Bóle brzucha. Brak apetytu, spadek wagi.

Ostrą postać awitaminozy B1, zwaną beri-beri, spotyka się w stanach głodowych oraz u

dzieci odżywianych np. samym ryżem. Charakteryzuje się zaburzeniami czucia,

osłabieniem mięśni kończyn dolnych, uogólnionymi obrzękami do jam ciała.

Nadmiar

W przypadku przedawkowania witaminy B1 mogą wystąpić:

osłabienie, zmęczenie

zawroty głowy

obrzęki

drżenie mięśni

zaburzenia rytmu serca

reakcje alergiczne

poty

nudności

duszność

Źródła witaminy B1

Źródłem Witaminy B1 są produkty zbożowe grubego przemiału, mięso, wędliny

(szczególnie wieprzowina), rośliny strączkowe - groch, fasola oraz , drożdże, orzechy,

nasiona strączkowe, ryby, owoce i warzywa. ,Tiamina jest zgromadzona głównie w

warstwie zewnętrznej ziaren zbóż dlatego też procesy technologiczne polegające na

łuskaniu i polerowaniu zubażają mąkę w tę witaminę.

WITAMINY B2 B5 B12

Witamina B2

Inne nazwy: ryboflawina, laktoflawina, hepatoflawina, witamina G,owoflawina

Witamina B2 rozpuszczalna w wodzie, jest koenzymem wielu enzymów flawonowych -

dehydrogenaz, odgrywających ważną rolę w procesach oksydoredukcyjnych, głównie w

przemianie węglowodanów. Wpływa na syntezę kwasów tłuszczowych z białek i

węglowodanów. Odgrywa również ważną rolę w biochemicznych przemianach w

siatkówce oka przez co warunkuje prawidłowe funkcjonowanie wzroku. Witamina B2

eliminując z organizmu człowieka trujące substancje zawarte w alkoholu i tytoniu,

zapobiega nowotworom przełyku. Ryboflawina współuczestniczy z witaminą A w

prawidłowym funkcjonowaniu błon śluzowych, dróg oddechowych, śluzówki przewodu

pokarmowego, nabłonka naczyń krwionośnych i skóry.

Nie rozkłada się w czasie gotowania jednak traci aktywność pod wpływem światła.

Niedobór

Objawy hipowitaminozy (niedoboru) witaminy B2:

opóźnianie wzrostu

uszkodzenie gałek ocznych i rogówki

pogorszenie ostrości wzroku, światłowstręt, łzawienie, łatwe męczenie się oczu i

okołorogówkowe

wrastanie naczyń

swędzenie w okolicy ujścia pochwy

wypadanie włosów

brak koncentracji

zawroty głowy

bezsenność

zaburzenia oddechowe

obrzmienie lub pękanie błony śluzowej jamy ustnej,

zapalenie czerwieni warg, języka lub błon śluzowych,

pleśniawki,

zajady jamy ustnej,

łojotok,

pelagra,

choroby układu nerwowego,

dystrofie mięsni,

łuszczące się okolice nosa i ust, czoło i uszy

Nadmiar

Przy dużym przedawkowaniu mogą wystąpić nudności i wymioty.

Źródła witaminy B2

Witamina B2 znajduje się w drożdżach, wątrobie, mleku i jego przetwory, jajach,

jarzynach, mięsie. Znaczna ilość ryboflawiny występuje w ciemnym pieczywie, mięsie,

podrobach, rybach, w grochu, fasoli i w drożdżach .

Witamina B5

Inne nazwy: kwas pantotenowy, Bios II, czynnik przesączalny II

Kwas pantotenowy należy do najmniej trwałych witamin z grupy B. Jest jednym z

elementów składowych koenzymu A, którego synteza jest uzależniona od podaży kwasu

pantotenowego w diecie. Kwas pantotenowy jako składnik koenzymu A wpływa na

przemiany tłuszczowo-białkowe obniżając znacznie poziom cholesterolu, a także

wspomagając preces pigmentacji włosów zapobiega ich siwieniu. Bierze udział w syntezie

hormonów sterydowych i innych związków chemicznych. Uczestniczy w syntezie hemu do

hemoglobiny i cytochromów, w wytwarzaniu przeciwciał a także bierze udział w

regeneracji komórek skóry i błon śluzowych.

Niedobór

Objawami nedoboru witaminy B5 jest:

zespół piekących stóp

zmęczenie, osłabienie

bóle głowy i brzucha

nudności i wymioty,

zmniejszenie odporności immunologicznej

zmiany w skórze

zaburzenia pigmentacji włosów

Nadmiar

Objawy nadmiaru witaminy b5 obserwuje się rzadko. U niektórych osób stwierdzono

objawy uczulenia.

Źródła

Największe ilości kwasu pantotenowego zawierają: drożdże, wątroba wieprzowa, wątroba

cielęca, jaja, nie łuskane ziarno pszenicy, płatki owsiane, pełnoziarnisty chleb, mięso

wieprzowe, mięso wołowe, chleb biały, mleko, ziemniaki, szpinak, marchew, kapusta.

Witamina B12

Inne nazwy: kobalamina, cyjanokobalamina, czynnik przeciw-anemiczny, czynnik

wątrobowy, factor Castle'a.

Witamina B12, rozpuszczalna w wodzie, jest ogólną nazwą związków tzw. korynoidów o

zbliżonej budowie chemicznej i podobnej funkcji fizjologicznej. Witamina B12 jest

krwiotwórczym czynnikiem wątroby, którego czynność hemopoetyczna polega na udziale

w syntezie protoporfiryn i przekształceniu kwasu foliowego w folinowy. Witamina B12

łącznie z kwasem foliowym jest niezbędna w syntezie rybozydów purynowych szpiku i

tworzeniu krwinek czerwonych i białych. Ponadto uczestniczy w dojrzewaniu komórek

nabłonkowych, wykazuje właściwości neurotropowe i ochraniające miąższ wątroby. Bierze

udział w syntezie aminokwasów i kwasów nukleinowych. Pełni ponadto funkcje koenzymu

w przemianie kwasów organicznych, np. bursztynowego i metylojabłkowego. Witamina

B12 uczestniczy w syntezie metioniny.

Aby prawidłowo wchłaniać w jelitach, niezbędny jest tzw. czynnik Castle'a, produkowany

w żołądku. Dlatego część chorób żołądka powoduje niedobór witaminy B12.

Niedobór

Zapasy witaminy B12 zgromadzone w wątrobie zdrowego człowieka wystarczają do

pokrycia zapotrzebowania człowieka na około 3 lata. Do niedoboru dochodzi zazwyczaj u

jaroszy, u osób ze schorzeniami związanymi z nieprawidłową produkcją czynnika Castle'a

w żołądku lub zaburzeniami wchłaniania w jelitach. Wśród objawów dominują:

zaburzenia powstawania ciałek krwi, zwłaszcza czerwonych -niedokrwistość złośliwa,

magaloblastyczna (choroba Addisona - Biermera),

zmiany zwyrodnieniowe błony śluzowej żołądka

zaburzenia żołądkowo jelitowe i brak apetytu

stany zapalne ust

zaburzenia w układzie nerwowym (zaburzenia czucia, niezborność ruchów, zmęczenie,

drętwienie rąk i nóg, trudności w chodzeniu)

zaburzenia wzrostu u dzieci

niemiły zapach ciała

hiperhomocysteinemia

jąkanie się

depresja

dolegliwości miesiączkowe

Nadmiar

Nie są znane objawy przedawkowania witaminy B12. Przy stosowaniu przez dłuższy czas

megadawek tej witaminy zaobserwowano u niektórych ludzi objawy uczuleniowe.

Źródła witaminy B12

Witamina B12 nie jest syntezowana ani przez zwierzęta, ani przez rośliny wyższe, ale

tylko przez bakterie. Głównym jej źródłem są produkty zwierzęce, zwłaszcza wątroba i

mleko, ryby. W niewielkim stopniu jest tworzona przez bakterie w przewodzie

pokarmowym, skąd jest wchłaniana tylko w obecności tzw. czynnika krwiotwórczego

wewnętrznego.

Bogatym źródłem kobalaminy (powyżej 20 µg w 100g) są ryby (szczupaki), wątroby i

nerki: wieprzowe, wołowe, cielęce i drobiowe.

Witamina B6

Inne nazwy: pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina, adermina

Witamina B6, rozpuszczalna w wodzie, obejmuje grupę trzech naturalnych związków

pirydynowych ulegających w organizmie wzajemnym przekształceniom i wykazujących

podobne działanie biologiczne. Pirydoksyna, pirydoksal i pirydoksamina są koenzymem

dla ponad 50 różnych enzymów. Witamina B6 bierze udział w przemianie białek jako

koenzym dekarboksylazy i transaminaz aminokwasów. Szczególnie ważny jest jej udział

w przemianie tryptofanu (dającej kwas nikotynowy i serotoninę). Jako koenzym

fosforylazy wpływa na glikogenezę i glikogenolizę w mięśniach. Zmniejsza wydzielanie

prolaktyny.Pirydoksyna bierze również udział w syntezie białek i kwasów

nukleinowych.Jest niezbędna do produkcji hemoglobiny. Podnosi odporność

immunologiczną organizmu i uczestniczy w tworzeniu przeciwciał.

Niedobór

Niedobór witaminy B6 występuje tylko wyjątkowo, np. u małych dzieci karmionych

sztucznymi odżywkami oraz u alkoholików. Do najczęściej spotykanych objawów należą:

stany zapalne skóry - dermatitis (łojotokowe zmiany na twarzy, podrażnienie języka i

błon śluzowych jamy ustnej,

zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (języka, kącików warg)

zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym (apatia, bezsenność, nadwrażliwość, napady

drgawek).

zwiększona podatność na infekcje.

niedokrwistość makrocytarna

Nadmiar

Organizm dobrze toleruje duże dawki witaminy B6. Przy dłuższym stosowaniu pirydoksalu

w ilości 2g dziennie mogą wystąpić zaburzenia neurologiczne i uczucie zmęczenia.

Źródła witaminy B6

Głównym źródłem witaminy B6 są produkty zbożowe i ziemniaki (pirydoksyna) oraz

mięso i wędliny (pirydoksal i pirydoksamina). Szczególnie bogate w pirodyksynę są:

wątróbka, ziarna soi, kiełki pszeniczne, orzechy włoskie, ryby, banany, szpinak, awokado,

mąka pełnoziarnista, drób

WITAMINY C D E

Witamina C

Inne nazwy: kwas askorbinowy dehydroaskorbinowy

Witamina C należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie. Pełni zasadnicze funkcje

w procesach oksydoredukcyjnych ustroju. Jest aktywatorem białkowej przemiany

aminokwasów aromatycznych a przez fosforylację glukozy wpływa na syntezę hormonów

steroidowych kory nadnerczej i syntezę insuliny. Witamina C jest nieodzowna w

prawidłowym funkcjonowaniu tkanki łącznej, gdzie uczestniczy w syntezie kwasu

hialuronowego niezbędnego do syntezy kolagenu oraz w procesach kostnienia. Bierze

także udział hematopoezie, w przyswajaniu żelaza i syntezie hemoglobiny. Odgrywa

ważną rolę w procesach odpornościowych, działa odtruwajaco. Witamina C wpływa też na

wzrost i rozwój komórek organizmu, utrudnia przenikanie do nich wirusów. Ma

właściwości bakteriostatyczne, a nawet bakteriobójcze w stosunku do niektórych

drobnoustrojów chorobotwórczych. Przyspiesza procesy gojenia. Uczestniczy w

regeneracji witaminy E.

Neutralizowanie przez witaminę C szkodliwego wpływu wolnych rodników chroni

organizm przed zmianami nowotworowymi. Przypuszcza się, że witamina ta ogranicza

produkcję działających nowotworowo nitrozamin, czyli substancji powstałych z połączenia

azotynów (dodawanych do konserwowanych produktów żywnościowych, m.in. do mięsa)

z substancjami znajdującymi się w żołądku. Ponadto łagodzi ona nieprzyjemne objawy

uboczne radioterapii stosowanej w leczeniu nowotworów.

Suszenie, solenie, promienie ultrafioletowe, stosowanie benzoesanu sodu czy kwasu

salicylowego do konserwowania przetworów warzywnych i owocowych oraz niektóre leki

np. sulfonamidy, pochodne barbiturowe niszczą witaminę C. Długotrwałe przyjmowanie

aspiryny trzykrotnie zwiększa wydalanie witaminy C, dlatego też należy wtedy zwiększyć

dawki tej witaminy.

Niedobór

Zbyt mała jej ilość w diecie manifestuje się:

osłabieniem, bólami mięśniowymi, apatią, brakiem apetytu

bladością skóry i błon śluzowych,

pękaniem drobnych naczynek krwionośnych,

bólem głowy,

krwawieniem z dziąseł

dużą podatnością na choroby zakaźne.

zwiększoną łamliwością kości, wolniejszym gojeniem się ran

wstępowaniem szkorbutu (gnilca) objawiającego się obrzękami i krwawieniem z dziąseł

oraz wypadaniem zębów

Brak witaminy C w pożywieniu ciężarnej stwarza zagrożenie teratogenne dla płodu. Zbyt

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: