Chronologia to nauka o mierzeniu czasu, kolejności następowania po sobie wydarzeń, zjawisk, oznaczenie wydarzenia, zjawiska wg przyjętego podziału czasu. Nazwa pochodzi od greckich słów chronos (czas) i logos (słowo, nauka). Chronologia może być:
a) matematyczna, czyli astronomiczna, badająca ruchy ciał niebieskich, o ile pozostają one w związku z mierzeniem czasu. Przede wszystkim pozorny ruch Słońca wokół Ziemi i rzeczywisty ruch Księżyca wokół Ziemi
b) techniczna, czyli historyczna, badająca historyczne podziały czasu, dokonywane przede wszystkim na podstawie ruchu ciał niebieskich, sprowadzająca je do podziałów stosowanych dzisiaj.
Chronologia historyczna jest jedną z nauk pomocniczych historii. Jest niezbędna do ustalenia czasu powstania źródeł.
Podstawowe pojęcia
a) Doba
- syderyczna- ruch wobec gwiazdy-23h 56 min 4s.
- słoneczna - ruch wobec słońca (różnica ok. 51 s.)
- średnia słoneczna - 24 h - sztuczna ale wygodna
b) Miesiąc:
- synodyczny - między dwoma fazami księżyca (jest ich 8) - 29 dni 12 h i 44 min 2,8 s.
- syderyczny - od południka niebieskiego do tego samego - 27 dni 7 h 43 min 4,7 s.
c) Rok:
- zwrotnikowy (21 marca — równonoc wiosenna) 365 d 5 h 48 min 46 s.
- syderyczny -od gwiazdy do gwiazdy - 365 d 6 h 9 min 9 s
a) gnomon
b) zegar równikowy - wskazówka równolegle do osi ziemi a więc pod takim kątem pod jakim się znajduje na danej szerokości geograficznej,
c) zegar słoneczny poziomy — wskazówka to trójkąt o kącie ostrym równym szerokości geograficznej i położony na linii północ-południe
d) zegary piaskowe, ogniowe i wodne(klepsydry)
e) zegary kołowe, wahadłowe(Galileusz-1584; Huyghens-1656)
a) juliański - 365 dni co 4 lata 366 a jednak różnica do roku zwrotnikowego dawała 11 minut czyli 1 dzień na 128 lat, co powodowało problemy przy wyznaczaniu Wielkanocy
b) gregoriański - Grzegorz XIII: 4 na 15 październik 1582; co 400 lat opuszcza się 3 dni przestępne gdy są to setki nie podzielne bez reszty przez 400: np. 1700, 1800, 1900 ale 2000 już był rokiem przestępnym.
a) era dionizyjska (era chrześcijańska) - od r. 1 n.e. (brak roku 0)
b) era bizantyjska - od r. 5508 p.n.e.
c) era olimpijska - od r. 776 p.n.e.
d) era żydowska - od 3761 p.n.e.
e) era mahometańska — od r. 622 n.e.
f) era rzymska - od r. 754 p.n.e.
f) Indykcje - do roku + 3 podzielić przez 15 reszta to indykcja, brak to 15
a) styl Obrzezania - 1 stycznia (Cezar)
b) styl marcowy - 1 marca - republikański Rzym i Frankowie do Pepina Małego
c) styl Zwiastowania -od 25 marca (Florencja i Piza)
d) styl Wielkanocy - od IX w. na terenie Francji
e) styl bizantyjski - 1 września Bizancjum, pd Włochy i Rosja do 1700
f) styl Narodzenia Pańskiego - 25 grudnia - Polska, Pańtwo Kościelne, Anglia, Niemcy i Czechy
g) styl rewolucyjny - od Rewolucji Francuskiej w 1792 r. (stosowany do 1806 r. we Francji)
joasia_klaudia