zwyczaje.doc

ZWYCZAJE I OBRZĘDY -  ROLA TRADYCJI W WYCHOWANIU DZIECKA.

              Od wielu lat interesuję się zagadnieniami związanymi z edukacją regionalną i znam jej znaczenie  w tworzeniu związków między teraźniejszością a przeszłością na gruncie szkolnym.

Ziemia podlaska jest bogata w tradycje, obyczaje, zwyczaje ,rozśpiewana  pieśniami
i roztańczona.  Współczesność, w której wychowuje się młode pokolenie, nie stanowi czasu neutralnego.
Dla rozwoju kultury społeczeństwa w każdym czasie ważne jest: co grupa chce zachować ,
z czego chce zrezygnować, a więc co ma określać nasze życie. To co naturalne w zmianach kulturowych całego pokolenia, w życiu jednostki może zachodzić jako niezauważalny proces albo jako znaczące wydarzenia budujące lub burzące jej wizje świata i osoby. Akceptacja i realizacja tradycji kulturalnych w indywidualnym wymiarze zależeć będzie zarówno od podstaw wychowywania młodego człowieka, jak i odtwarzanie wzorów uznawanych za wspólne, poznane przez świadome działania. Na tym polega wczesna edukacja, wprowadzająca  młodego człowieka w zakres kultury, w  poziom świadomości społecznej.
                  Jednym z ważnych elementów wiążących grupy społeczne są obok języka , zwyczaje i obyczaje świąteczne, u podstaw których leży tradycja. Święta w wymiarze ponadrodzinnym - lokalnym lub regionalnym. Stwarza możliwość poczucia przynależności rodziny do określonych większych grup , poczucie porządku czasu, możliwości świętowania. Szczególnego znaczenia tradycje świąteczne nabierają właśnie dla dzieci. Dla nich obchodzenie świąt z zachowaniem odpowiednich zwyczajów jest przejawem naturalności środowiska wychowawczego, a zarazem pamięć ich rejestruje to, jako wydarzenie wyjątkowe. Jeśli owe silne wrażenia z dzieciństwa są wzmacniane powtarzaniem się w określonych odstępach czasu, to nabierają cech zjawiska względnie trwałego, stwarzają poczucie ciągłości w czasie.  Pojawia się dzięki nim przywiązanie do określonych zwyczajem zachowań, a także potrzeba ich przestrzegania. Dużą wartość wychowawczą i kulturową daje kultywowanie świątecznych zwyczajów. Nasuwa się pytanie, od kogo zależy, czy dziecko pozna kulturę ludową i z jakim to się stanie nastawieniem? Odpowiedź narzuca się natychmiast; od osób, z którymi przebywa najwięcej, z którymi związane jest emocjonalnie i które na tę sferę życia zwracają uwagę. Celem nauczycieli na zajęciach, jest przybliżanie uczniom dziedzictwa kulturowego regionu, w którym mieszka i żyje, jego Małej Ojczyzny w zakresie: gwary, tańca i przyśpiewek,

·              wyposażenia i zdobnictwa wnętrz,

·              stroju w naszym regionie podlaskim,

·              sztuki i rękodzieła ludowego,

·              zwyczajów i obrzędów związanych ze świętami dorocznymi, takimi jak: Boże Narodzenie Wielkanoc, Zielone Świątki, Pierwszy Dzień Wiosny - Topienie Marzanny, Noc Świętego Jana ,Zapusty.

Lepsze poznanie i zrozumienie swoich korzeni wpływa na kształtowanie osobowości dziecka otwartego na otaczającą go rzeczywistość, warunkuje również świadomość:                                                           Kim jestem?                                                                                                                                                          Gdzie mieszkam?                                                                                                                                               Skąd pochodzę?                                                                                                                                                    Czym jest dla mnie pojęcie - " mój region, moja ziemia"?                                                                                                  Jakie więzi uczuciowe łączą mnie z tym regionem?                                                                                                      Czy jest to region macierzysty-tu się urodziłem ?                                                                                                             Czy region, który uważam za swój z jakiejś innej przyczyny?                                                                                                     Co naprawdę wiem o swoim regionie, o jego historii, kulturze, różnorodności , specyficznych cechach przyrodniczych?                                                                                                                                                                  

                    Ucząc dzieci zadaję sobie pytanie , jaki jest mój wkład kulturowy na tym terenie i w szkole? W zależności od położenia regionu, jego cech fizjogeograficznych, zasobów naturalnych , sposobu gospodarowania i efektów działalności człowieka, na zajęciach poruszana jest różna tematyka.

·              Co to jest region, własna kraina? Czy jest taki obszar Polski ,który w ten sposób możesz nazwać·              ? Dlaczego nazywasz go swoim ? Co cię z nim łączy? Jakie uczucia łączą cię z tym miejscem , obszarem, regionem ? Jak nazywa się twoje miasto lub wieś , od czego pochodzi nazwa twojego miasta lub wsi ?Jaki jest dominujący typ osadnictwa ? Jacy tu mieszkają ludzie i czym się zajmują ? Jak troszczymy się o swoje środowisko broniąc je przed zanieczyszczeniami ? Zadajemy sobie następujące pytania - jaka była kiedyś kultura , historia, etnografia ? Jacy znani ludzie urodzili się na tej ziemi i jak tu żyli ?

·              Dogłębne poznanie swojego otoczenia uczy szanowania otaczającego świata, miłości do Małej Ojczyzny , patriotyzmu , a także budzi respekt przed jej historią. Realizacja zamierzeń związanych edukacją regionalną sprzyja podejmowaniu przez dzieci różnorodnych działań w szkole, domu i środowiska. Stanowi pomost pomiędzy tym, co odeszło, a tym co żyje, pomost między wnukami a ich dziadkami .

               W swojej kilkunastoletniej pracy pedagogicznej podczas zajęć lekcyjnych oraz  na różnych spotkaniach, akademiach wpajam dzieciom miłość do własnej  Małej Ojczyzny, umiłowanie tradycji  związanych nie tylko z przeszłością narodową, ale także z popularnymi tradycjami i zwyczajami regionalnymi, np; ze zbliżającymi się świętami.                                                                                                                              Ucząc od lat języka polskiego, zwracam uwagę na tradycje narodowe, ludowe w utworach literackich i ich rangę w wymowie dzieła. Przy okazji jest możliwość porównania z tradycjami własnego regionu. Na godzinie do dyspozycji wychowawcy , omawiane są tradycje świąteczne Bożego Narodzenia i Wielka nocy. Z powyższymi świętami ogłaszane są konkursy na najładniejsze stroiki świąteczne czy pisanki oraz Marzannę przez MGOKiA w Drohiczynie. Dzieci są zainteresowane tym, jak i czym bawili się dziadkowie, a nawet pradziadkowie, w jaki sposób świętowali, co organizowali w czasie wolnym od pracy, nauki? Ze zbliżającą się wiosną dzieci zapoznają się ze zwyczajem topienia Marzanny, symbolu odchodzącej zimy i powitania wiosny „gaikiem zielonym”.

          Podłożem moich codziennych zajęć jest okoliczna wieś, otoczona malowniczym krajobrazem lasów i pól, tryskająca świeżym i czystym powietrzem. Przydrożne kapliczki i krzyże mają swoje tradycje , jak i również  zabytkowy drewniany kościółek z Sanktuarium Maryjnymi i bogatą historią okolicznych wydarzeń. Utrwalając piękno okolicy i tradycji ludowych, dzieci przekładają  na kolorowy papier krajobrazy i witraże, bukieciki  babcinych bibułowych kwiatków, przeróżne ozdoby, np; choinowe. na zajęciach plastycznych Haftowane obrusy, serwetki wykonane szydełkiem, ozdobne maty, próbki ręcznie tkanych materiałów – to tylko nieliczne formy umiejętności rękodzielniczych, których uczą się nasze dzieci na zajęciach z techniki. Ciekawą formą pracy twórczej byłyby rzeźby w drewnie figur i świątków – ale to pozostawiam na przyszłość

                Wspaniałe wytwory sztuki ludowej zebrane w różnobarwną ekspozycję były zaprezentowane         w Szepietowie na turnieju o zasięgu wojewódzkim pod hasłem „Aktywizacja społeczności wiejskiej” organizowanym przez WPODR. Prace naszych mam i babć podobały się nie tylko jury, a puchary z turnieju w szkolnej gablotce codziennie przypominają o I miejscu. Dzieci miały możliwość obiektywnego doznania wartości piękna rękodzielnictwa; niezwykłej formy tego, co własne, swojskie z najbliższej okolicy. Więc jak tu nie pielęgnować takich dóbr kultury! Nauczę się i przekażę innym, taki cel przyświeca wszystkim, oby jak najdłużej!?

A oto kilka refleksji.

Kim są teraz młodzi ludzie, których uczysz ? Jakie wartości w sobie noszą? Jak patrzą obecnie na Ojczyznę, swój region ? Kim będą w przyszłości - jakimi będą gospodarzami tego ,
czy innego regionu Polski?
To właśnie w jakimś stopniu zależy od ciebie - na ile umiesz przyciągnąć ich uwagę , myśli, oczy i serca do piękna tej ziemi i spraw tej ziemi. Umiejętność ta z kolei zależy od twojego zaangażowania w te sprawy i od twojego umiłowania swojej ziemi.

Tradycja Wigilii Świąt Bożego Narodzenia

Każdy dzień świąteczny w ciągu roku liturgicznego jest czasem niezwykłym, trochę tajemniczym, intrygującym. Trzeba dokonać stosownych zabiegów, o niczym nie zapomnieć, bo można wiele stracić, przede wszystkim - spokój sumienia. Wigilia Bożego Narodzenia jest pod tym względem najważniejszym ze wszystkich dni roku. Jednocześnie, jak nigdzie, splatają się tu relikty wierzeń pogańskich z tradycjami chrześcijańskimi.

Wybór daty świąt Bożego Narodzenia nie jest przypadkowy. „Święto chrześcijańskie miało być przeciw...