Opowieść o losach dwójki dzieci jest przede wszystkim ukłonem w stronę
egzotycznego piękna Afryki, jej mieszkańców, przyrody, fauny oraz zwyczajów. Prócz uroków Pustyni Libijskiej czytelnik poznaje razem z głównymi bohaterami czar Port-Saidu w państwie Egipt, Mombassa, położony w egipskiej prowincji El-Fajum wzdłuż Nilu Medinet (El-Medine), Izmaił i Kairu, jezioro Timsah i rzekę Wadi-Toumilat, zwiedza starożytne miasto Krokodilopolis, ogląda piramidę Hanara i jezioro Karoun, podróżuje przez miejscowości: Wadi-Rajan (skupisko wzgórz), Kharge, Asuan, Wadi-Halfa, Chartum, Omdurman, Faszodę. W duchu, podobnie jak
upojony niespotykanym widokiem Staś, zachwyca się krajobrazem Afryki: „No! Widzieliśmy coś takiego, czego nie widziały nigdy oczy żadnego Europejczyka. I wiesz co myślę – że jeśli dojdziemy szczęśliwie do oceanu, to nikt nam nie uwierzy, gdy powiem, że są w Afryce słonie wodne”. Wymienienie przez Sienkiewicza prawie 150 gatunków afrykańskich zwierząt i roślin sprawia, że „W pustyni i w puszczy” może uchodzić za rodzaj folderu turystycznego, jakiego nie powstydziłoby się najnowocześniejsze biuro
podróży. Wspomnienie afrykańskich pór roku (suchej i deszczowej massiki, słoni, lwów, wobo, wielbłądów, goryli, antylop, zebr, flamingów, tukanów, marabutów, szakali, hien, skorpionów, termitów, węży, krokodyli, lampartów, rozłożystych drzew: nabaku, sykomor, drzew chlebowych, a zwłaszcza baobabów są tego niepodważalnym dowodem. Analizując wątek przyrodniczy powieści trzeba pamiętać, iż była ona efektem miłości Sienkeiwcza do Afryki, którą zwiedził w 1890 roku (dwadzieścia lat
przez ukończeniem dzieła). Swoje wspomnienia zawarł w „Listach z podróży do Ameryki”, mającej nosić początkowo tytuł „Przygody dwojga dzieci
w środkowej Afryce”. Kolejnym wątkiem powieści jest historia. Sienkiewicz opisał dwa wydarzenia z przeszłości Afryki, a mianowicie budowa
megi122