Prewencja i rehabilitacja nr 1 2009.pdf

ISSN 1731-8971

PREWENCJA

i REHABILITACJA

kwartalnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

nr 1 ( 15 )

2009

PREWENCJA

i REHABILITACJA

Spis treści

1 Metody usprawniania leczniczego w zespołach bólów krzyża

— Alicja Barwicka

9 Utrata prawa do zasiłku chorobowego

— Hipolit Piętka

15 Skłonność do ryzyka – symptom odwagi, desperacji czy autodestrukcji

— Ryszard Studenski

24 Stanowisko Rady Ochrony Pracy w sprawie oceny stanu bezpieczeństwa

i higieny pracy w 2007 r.

26 Instytut Kardiologii w Aninie

— Anna Serafińska

27 Wydarzenia, opinie − 2008/2009

— Anna Sójka

Od wydawcy

Po dwuletniej przerwie wznawiamy wydawanie kwartalnika „Prewencja i Rehabilitacja”. Kwartalnik ten

ukazywał się od 2003 do końca 2006 roku.

Rola prewencji w zapobieganiu wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym oraz niezdolności

do pracy, która jest wynikiem m.in. schorzeń narządu ruchu, układu krążenia, układu oddechowego czy

schorzeń psychosomatycznych, jest ogromna. Koszty społeczne i ekonomiczne wypadków przy pracy

i chorób zawodowych powstałych w związku z niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciążliwymi warunkami

pracy są bardzo wysokie. Wydawany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w ramach popularyzacji

i promocji wiedzy z zakresu szeroko rozumianej prewencji rentowej i wypadkowej, kwartalnik „Prewencja

i Rehabilitacja” może stać się forum wymiany informacji i dyskusji dla wszystkich, którym bliskie jest

tworzenie bezpiecznego i zdrowego miejsca pracy.

Metody usprawniania leczniczego

w zespołach bólów krzyża

Prowadzenie programu rehabilitacji leczniczej w ramach pre-

wencji rentowej jest jednym z ważnych zadań Zakładu Ubez-

pieczeń Społecznych. Program ma na celu przywrócenie

zdolności do pracy osobom, które w następstwie choroby

zagrożone są długotrwałą niezdolnością do pracy i jedno-

cześnie rokują odzyskanie tej zdolności po przeprowadzeniu

rehabilitacji.

Podstawę realizacji wymienionej działalności

Zakładu stanowią: art. 69 ustawy z dnia 13 paź-

dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-

nych (Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.) i roz-

porządzenie Rady Ministrów z dnia 12 październi-

ka 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu

kierowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecz-

nych na rehabilitację leczniczą oraz udzielania

zamówień na usługi rehabilitacyjne (Dz.U. nr 131,

poz. 1457).

Rehabilitacja lecznicza w ramach prewencji

rentowej prowadzona jest przez ZUS od 1996 r.

i dotychczas skorzystało z niej około 622 tys. osób

(tabela 1).

Tabela 1

Osoby poddane rehabilitacji w podziale na grupy schorzeń w latach 1996-2007

Z tego rehabilitacja w schorzeniach:

Liczba osób

ogółem

Lata

NR.A

UK.A

PS.A

1996

8 785

7 841

944

1997

15 158

12 931

2 227

1998

30 201

25 492

4 541

1999

35 633

29 885

5 596

2000

49 242

38 612

10 612

2001

59 946

45 248

1 249

12 087

1 362

2002

65 841

42 444

4 075

14 601

4 721

2003

64 351

42 157

4 264

13 050

4 880

2004

53 245

35 766

4 229

9 985

3 121

144

2005

53 617

36 353

5 442

8 020

108

2 751

943

2006

68 041

44 028

7 834

8 999

1 130

2 670

3 353

2007

70 445

46 853

7 920

8 373

890

2 372

4 037

Uwaga: W pozostałych schorzeniach rehabilitacji poddano w latach: 1998 – 168 osób, 1999 – 152 osoby, 2000 – 18 osób.

Objaśnienia skrótów: NR – narząd ruchu, UK – układ krążenia, UO – układ oddechowy, PS – schorzenia psychosomatyczne,

NR.A – narząd ruchu w trybie ambulatoryjnym, UK.A – układ krążenia w trybie ambulatoryjnym, PS.A – schorzenia psychosomatyczne

w trybie ambulatoryjnym.

Źródło: Opracowano na podstawie informacji o realizacji spraw związanych z rehabilitacją leczniczą – druk ZUS Z-9.

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2009

Program tego rodzaju rehabilitacji obejmuje

schorzenia: narządu ruchu, układu krążenia, układu

oddechowego oraz schorzenia psychosomatyczne,

stanowią one bowiem najczęstszą przyczynę nie-

zdolności do pracy.

W schorzeniach narządu ruchu wymieniony

program realizowany jest obecnie w systemie sta-

cjonarnym i ambulatoryjnym, przy czym w populacji

poddawanej rehabilitacji leczniczej w ramach prewen-

cji rentowej ZUS dominują osoby ze schorzeniami krę-

gosłupa. Schorzenia te, oznaczone symbolami M51,

M47 i G54 w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób

i Problemów Zdrowotnych – rewizja dziesiąta , to: choro-

by krążka międzykręgowego, zmiany zwyrodnieniowe

kręgosłupa oraz zaburzenia korzeni rdzeniowych

i splotów nerwowych. W omawianym programie sta-

nowią one blisko połowę ustalonych w ośrodkach

rehabilitacyjnych rozpoznań klinicznych. Należy pod-

kreślić, że u większości osób dotkniętych wymienio-

nymi schorzeniami zmiany chorobowe dotyczą lędź-

wiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa, co jest przy-

czyną występowania określonych objawów, zwanych

zespołem bólów krzyża (tabela 2).

wanie nowoczesnych metod i technik rehabilitacyj-

nych o udokumentowanej skuteczności, zgodnie ze

standardami światowymi. Tradycyjne metody balne-

ologii wspomagają tu jedynie leczenie podstawowe.

Rehabilitacja prowadzona w ośrodkach rehabi-

litacyjnych współpracujących z ZUS oparta jest na

założeniach kompleksowego oddziaływania proce-

durami diagnostyczno-leczniczo-rehabilitacyjnymi

i psychologicznymi oraz szeroko prowadzonej edu-

kacji zdrowotnej.

Aby ocenić, jakie metody usprawniania leczni-

czego są najczęściej stosowane u osób poddawa-

nych rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji

rentowej ZUS, analizie poddano karty informacyjne

(Informacja o przebytej rehabilitacji leczniczej w ra-

mach prewencji rentowej ZUS) 5541 osób (2408 ko-

biet i 3133 mężczyzn), które z powodu zmian cho-

robowych lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgo-

słupa przebywały w okresie od stycznia 2007 r. do

31 marca 2007 r. w ośrodkach rehabilitacyjnych

na podstawie orzeczenia o potrzebie rehabilitacji

leczniczej wydanego przez lekarza orzecznika

Zakładu.

Tabela 2

Osoby poddane rehabilitacji z powodu schorzeń narządu ruchu

w pierwszym kwartale 2007 r.

Rehabilitacja z powodu

schorzeń narządu ruchu

Z tego rehabilitacja w:

systemie stacjonarnym

systemie abulatoryjnym

ogółem

kobiety

mężczyźni

ogółem

kobiety

mężczyźni

ogółem

kobiety

mężczyźni

Liczba

11 664

4 672

6 992

9 973

3 919

6 054

1 691

753

938

Procent

100,00

40,05

59,95

100,00

39,30

60,70

100,00

44,53

55,47

Dane epidemiologiczne Komisji Zdrowia Unii

Europejskiej, opublikowane w raporcie Banku Świa-

towego z 2001 r., oraz dane statystyczne GUS wska-

zują, że zespół bólów krzyża, będący następstwem

zmian zwyrodnieniowych dolnego odcinka kręgo-

słupa, dotyka grupę osób w średnim wieku, zwłasz-

cza z nadwagą i wykonujących pracę siedzącą.

Przeciwdziałanie pojawieniu się tego rodzaju

dolegliwości, a także ich ograniczenie stanowi więc

poważne wyzwanie dla służb medycznych zajmu-

jących się działaniami prewencyjnymi i medycyną

naprawczą w powyższym zakresie.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie dysponuje

własnymi ośrodkami rehabilitacyjnymi, musi więc

korzystać z usług krajowych placówek medycznych

prowadzących rehabilitację leczniczą, z którymi zawie-

ra umowy cywilnoprawne na prowadzenie tej działal-

ności. Wybór placówek medycznych dokonywany jest

wyłącznie w drodze postępowania konkursowego.

Należy zaznaczyć, że w celu uzyskania optymal-

nych wyników rehabilitacji, oprócz wykształcenia

i profesjonalizmu kadry medycznej zatrudnionej

w ośrodkach rehabilitacyjnych, brane są pod uwagę

warunki prawidłowej realizacji programu, jak stoso-

Z przeprowadzonej analizy wynika, że w ustalo-

nym indywidualnie programie rehabilitacji stosowa-

ne są przede wszystkim: kinezyterapia indywidu-

alna, zbiorowa i ćwiczenia w wodzie oraz zabiegi

fizykoterapeutyczne z zakresu: ciepłolecznictwa,

krioterapii, hydroterapii, światłolecznictwa, leczenia

polem elektromagnetycznym wielkiej i niskiej czę-

stotliwości, leczenia ultradźwiękami, laseroterapii

i elektroterapii. Wraz z rehabilitacją medyczną uzu-

pełnioną edukacją zdrowotną, promocją zdrowia

i nauką zasad prawidłowego żywienia prowadzone

są oddziaływania psychologiczne, które umożliwiają

chorym ponowne włączenie się do normalnego ży-

cia społecznego, rodzinnego i zawodowego.

Kinezyterapia

Terapia ruchem jest podstawową formą uspraw-

niania leczniczego i zależnie od potrzeb zdrowot-

nych pacjenta może być stosowana jej forma indy-

widualna lub zbiorowa (ogólna).

Kinezyterapia indywidualna dotyczy bezpo-

średnio dysfunkcji narządu zmienionego chorobo-

wo u danego pacjenta. Czas trwania ćwiczeń indy-

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2009

widualnych jest uzależniony od ich zakresu, a także

od wydolności osoby poddawanej rehabilitacji.

Kinezyterapia zbiorowa (ogólna) ma na celu

przede wszystkim podniesienie sprawności ogólnej.

Powszechnie stosowane formy ćwiczeń zbiorowych

to między innymi gimnastyka poranna, gimnastyka

ogólnokondycyjna, ćwiczenia w wodzie, elementy

sportu (rekreacja).

Głównym założeniem prowadzenia gimnastyki po-

rannej jest uzyskanie pobudzenia organizmu do pod-

jęcia aktywności w ciągu dnia. Ćwiczenia powinny być

wykonywane przed śniadaniem przez 15-20 minut.

Gimnastyka ogólnokondycyjna, służąca pod-

niesieniu ogólnej sprawności organizmu, powinna

być prowadzona w jednorodnych grupach chorobo-

wych zależnych od konkretnych dysfunkcji organi-

zmu oraz wydolności ogólnej pacjenta; czas trwania

ćwiczeń jest warunkowany wydolnością pacjentów

w grupie, jednak nie powinien być krótszy niż 30 mi-

nut i nie powinien przekraczać 45 minut.

Ćwiczenia w wodzie – ich celem jest popra-

wa sprawności ogólnej oraz wydolności zarówno

miejscowej, dotyczącej narządu z dysfunkcją, jak

i ogólnej. Dzięki korzyściom wynikającym z prawa Ar-

chimedesa możliwe jest prowadzenie ćwiczeń w od-

ciążeniu. Poprzez wykonywanie ćwiczeń w wodzie

można zatem uzyskać wzmocnienie nawet znacznie

osłabionych grup mięśniowych, a także stosować

dawkowane obciążenie regulowane szybkością wy-

konywanego ruchu. Czas trwania ćwiczeń powinien

wynosić 30-45 minut, w szczególnych wskazaniach

czas wykonywania ćwiczeń w wodzie może być dłuż-

szy, jednakże nie powinien przekraczać 90 minut.

Należy podkreślić, że podstawową formą kine-

zyterapii, pozwalającą osiągnąć najlepsze wyniki

w zakresie poprawy funkcji chorego narządu, jest

kinezyterapia indywidualna.

Udowodniono, że u większości pacjentów do-

tkniętych zespołem przewlekłego bólu krzyża moż-

na tak złagodzić dysfunkcje kręgosłupa, niezależnie

od ich zaawansowania i patologii leżącej u podłoża,

by umożliwić prowadzenie prawie normalnego trybu

życia i wykonywanie pracy zarobkowej.

Przy wykorzystaniu efektów zabiegów fizykote-

rapeutycznych i hydroterapeutycznych w bólach

przewlekłych stopniowane ćwiczenia wzmacniające

mięśnie (progresywne zwiększanie obciążeń, rów-

nież przy zastosowaniu dodatkowych specjalistycz-

nych urządzeń) mogą przynosić wymierne korzyści

pod postacią złagodzenia bólu i zmniejszenia dys-

funkcji kręgosłupa, co pozwala, między innymi, na

ograniczenie przyjmowania leków przeciwbólowych

i przeciwzapalnych.

z energii emitowanej podczas przemieszczania się

elektronów z orbit dalszych na bliższe. Energia pro-

mieniowania elektromagnetycznego wyrażana jest

w kwantach (porcja energii odpowiadająca każdemu

przejściu elektronu). Promieniowanie elektromagne-

tyczne o większym kwancie niż promieniowanie nad-

fioletowe zalicza się do promieniowania jonizującego,

a o energii mniejszej – do promieniowania termiczne-

go. Zgodnie z prawem Grotthusa-Drapera, skutki bio-

logiczne może wywołać w tkankach tylko energia po-

chłoniętego przez nie promienia. Przyswojenie przez

daną cząstkę materii odpowiedniej ilości energii powo-

duje jej przejście na wyższy poziom energetyczny.

Właściwie stosowana fizykoterapia wywołuje

pożądany skutek leczniczy, jeśli stanowi element

uzupełniający całość leczenia tak w ostrym, jak

i w przewlekłym bólu krzyża. Stosowana jako przy-

gotowanie do prowadzenia ćwiczeń kinezyterapeu-

tycznych umożliwia szybsze uzyskanie efektów

terapeutycznych.

Ciepłolecznictwo – w fizykoterapii najczęściej sto-

suje się przegrzewanie częściowe, znacznie rzadziej

zaś przegrzewanie ogólne. Przegrzanie częściowe

doprowadza do miejscowego ogrzania skóry i tkanek

bezpośrednio pod nią leżących, powodując zwiększe-

nie przepływu krwi tętniczej i limfy. Napięcie ścian na-

czyniowych, napięcie mięśni szkieletowych i gładkich

pod wpływem ciepła ulega obniżeniu lub objawia się

zwolnieniem ich skurczu. Powoduje to zmniejszenie

bólu, zmniejszenie stanów skurczowych mięśni,

zwiększenie wchłaniania produktów zapalnych oraz

pobudzenie wzrostu i regeneracji tkanek.

W praktyce najczęściej stosuje się różnego rodza-

ju okłady i kompresy przegrzewające, np. parafinote-

rapię, okłady fango-parafinowe czy chemiczne kom-

presy żelowe. Do okładów parafinowych używa się

najczęściej parafiny stałej o dużej pojemności ciepl-

nej i niskim przewodnictwie cieplnym (powoli oddaje

ciepło). Okład powoduje głębokie przegrzanie, a po-

przez działanie przeciwbólowe ułatwia w następstwie

wykonywanie ćwiczeń kinezyterapeutycznych.

Leczenie zimnem (krioterapia) – pożyteczne

działanie tego zabiegu polega na zmniejszeniu

metabolizmu mięśni i powierzchownych, przykręgo-

słupowych tkanek miękkich oraz łagodzeniu reakcji

zapalnej i zmniejszaniu bólu w wyniku zwalniania

przewodzenia przez włókna nerwowe. Efekt biolo-

giczny oziębiania uzależniony jest od temperatury,

jaka w wyniku zabiegu zaistnieje w tkankach i w jakim

czasie to nastąpi oraz od czasu utrzymania się obni-

żonej temperatury w miejscu zadziałania krioterapii.

Krioterapia miejscowa ma zastosowanie w ozię-

bianiu określonych części organizmu w celu wywo-

łania zmian w obrębie tkanek w wyniku oddawania

przez nie ciepła. W praktyce wykorzystuje się najczę-

ściej krioaplikatory z zastosowaniem ciekłego azotu,

dwutlenku węgla, a także kompresy żelowe i lód.

Krioterapię ogólnoustrojową wykonuje się w jed-

no- lub wieloosobowych komorach. W trakcie kilku-

Fizykoterapia

Fizykoterapia jest metodą wykorzystującą efekty

działania na organizm człowieka wszechobecnego

promieniowania elektromagnetycznego utworzonego

PREWENCJA I REHABILITACJA 1/2009

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: