Prewencja i rehabilitacja nr 2 2009.pdf

ISSN 1731 - 8971

kwartalnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

nr 2 ( 1 16 )

nr 2

Spis treści

1 Rehabilitacja lecznicza po ostrych zespołach wieńcowych

oraz operacyjnym leczeniu choroby wieńcowej

— Bożena Wierzyńska

9 Program rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS

— Halina Muszewska

15 Rehabilitacja lecznicza w systemie ubezpieczenia społecznego rolników

— Krystyna Tyszuk

19 Dlaczego ryzykujemy? (cz. 1)

— Ryszard Studenski

20 Stanowisko Rady Ochrony Pracy w sprawie edukacji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

w Polsce na różnych poziomach nauczania i kształcenia

— Izabela Katarzyna Mrzygłocka

21 Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II

— Jadwiga Kawwa

23 Wydarzenia, opinie − 2009

— Anna Sójka

Rehabilitacja lecznicza

po ostrych zespołach wieńcowych

oraz operacyjnym leczeniu choroby wieńcowej

Rehabilitacja kardiologiczna to wielokierunkowe, komplekso-

we działania medyczne, fizyczne, psychologiczne i edukacyjne

umożliwiające osobom ze schorzeniami układu krążenia powrót

do aktywnego życia zawodowego, rodzinnego i społecznego.

Dynamiczny rozwój kardiologii i kardiochirurgii, szczególnie zaś

osiągnięcia w zakresie stosowania nowych metod diagnostycz-

nych, farmakoterapii, leczenia inwazyjnego oraz intensywnej te-

rapii sprawił, że coraz więcej pacjentów (również w wieku pro-

dukcyjnym) ze schorzeniami układu krążenia przeżywa ostre in-

cydenty sercowe i wymaga rehabilitacji.

Wdrożenie i realizacja kompleksowej rehabilitacji

kardiologicznej u wymienionych wyżej osób ozna-

cza obniżenie śmiertelności z przyczyn sercowo-na-

czyniowych o 20-25% oraz, co jest niezwykle istotne

z punktu widzenia instytucji ubezpieczeniowej, po-

woduje odzyskanie przez znaczną część pacjentów

zdolności do pracy zarobkowej, przy czym uzyski-

wane efekty ekonomiczne i społeczne przewyższają

koszty rehabilitacji.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, rozumiejąc

znaczenie i potrzebę rehabilitacji kardiologicznej,

realizuje program rehabilitacji leczniczej w ramach

prewencji rentowej dla osób ze schorzeniami układu

krążenia w trybie stacjonarnym od 1996 r., a w trybie

ambulatoryjnym od 2005 r.

Zasadniczym celem tego programu jest przywróce-

nie zdolności do pracy osobom ze schorzeniami ukła-

du krążenia, które w następstwie choroby zagrożone

są długotrwałą niezdolnością do pracy i jednocześnie

rokują odzyskanie tej zdolności po przeprowadzeniu

rehabilitacji. W latach 1996-2008 rehabilitacji kardiolo-

gicznej w trybie stacjonarnym poddano łącznie ponad

106 tys. osób, natomiast w latach 2005-2008 w trybie

ambulatoryjnym rehabilitowano około 3,2 tys. osób.

W 2008 r. z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych

współpracowało 18 ośrodków rehabilitacyjnych wy-

branych w drodze postępowania konkursowego;

11 ośrodków prowadziło rehabilitację osób ze scho-

rzeniami układu krążenia w trybie stacjonarnym,

a 7 w trybie ambulatoryjnym.

Rehabilitację leczniczą w ramach prewencji ren-

towej ZUS z powodu schorzeń układu krążenia od-

było w 2008 r. łącznie 8340 pacjentów, z tego 7206

(86,4%) w ośrodkach stacjonarnych i 1134 (13,6%)

w ośrodkach ambulatoryjnych.

Najczęściej występujące schorzenia, z powo-

du których ubezpieczeni poddani byli rehabi-

litacji kardiologicznej w ośrodkach stacjonarnych

oraz ambulatoryjnych w 2008 r. obrazują wykre-

sy 1 i 2.

Wykres 1

Ubezpieczeni poddani rehabilitacji

z powodu schorzeń układu krążenia w 2008 r.

według rozpoznania (w trybie stacjonarnym)

6,3%

19,2%

74,5%

Choroba niedokrwienna serca

Nadciśnienie tętnicze

Inne choroby serca i naczyń

PREWENCJA I REHABILITACJA 2/2009

Wykres 2

zmniejszenia częstości zdarzeń sercowych, mogą się

też przyczynić do zwiększenia długości życia. Wiado-

mo również, że poza wymienionymi czynnikami, re-

gularne treningi fizyczne przyczyniają się do poprawy

tolerancji wysiłku, ogólnej wydolności układu sercowo-

-naczyniowego i samopoczucia,

— oddziaływania psychologiczne realizowane

są w szczególności poprzez prowadzenie psycho-

edukacji (rola subiektywnych i obiektywnych czynni-

ków mających znaczenie w terapii i rehabilitacji) oraz

treningów relaksacyjnych. Ich celem jest m.in. wyeli-

minowanie lub redukcja negatywnych emocji, wytwo-

rzenie pozytywnego nastawienia do siebie samego

i choroby. Nauczenie pacjentów różnych technik re-

laksacyjnych ma na celu zmniejszenie napięcia psy-

chicznego poprzez przestrojenie wegetatywnego

układu nerwowego z nadmiernej aktywności sympa-

tycznej w kierunku zwiększenia aktywności układu

parasympatycznego. Ogromna rola oddziaływań psy-

chologicznych jako nieodłącznego elementu kom-

pleksowej rehabilitacji kardiologicznej wynika z faktu,

że niektóre czynniki psychosocjalne, takie jak m.in.

stres w pracy i w życiu rodzinnym, czy też negatyw-

ne emocje (włączając depresję i wrogość) mogą po-

garszać u osób z chorobami sercowo-naczyniowymi

przebieg kliniczny choroby i rokowanie,

— edukacja zdrowotna mająca istotny wpływ na

korzystne efekty końcowe (także odległe) programu re-

habilitacji, takie jak: zmiana stylu życia, zmiana nieprawi-

dłowych nawyków żywieniowych, regularne przyjmowa-

nie leków, samokontrola poziomu glikemii czy wartości

ciśnienia tętniczego. Program edukacji zdrowotnej re-

alizowany w ośrodkach rehabilitacyjnych uwzględnia,

zgodnie z wymaganiami Zakładu, przekaz wiedzy doty-

czący w szczególności: czynników ryzyka w chorobach

cywilizacyjnych, podstawowych informacji o procesie

chorobowym, zasad prawidłowego żywienia.

Należy przy tym podkreślić, że w Polsce poziom

wiedzy na temat niefarmakologicznych metod prewen-

cji wśród osób po przebytych incydentach sercowo-

-naczyniowych jest dramatycznie niski, co pokazały

wyniki badania WOBASZ (Wieloośrodkowe Ogólno-

polskie Badanie Stanu Zdrowia Ludności). Uważa się,

że jest to jedna z podstawowych przeszkód w uzyska-

niu istotnego postępu w zmniejszeniu umieralności

z powodu chorób sercowo-naczyniowych w Polsce.

Bezpośrednio po zakończeniu rehabilitacji, lekarz

prowadzący pacjenta w ośrodku sporządza kartę

informacyjną – Informacja o przebytej rehabilitacji

w ramach prewencji rentowej ZUS. Dokument ten, po-

za danymi osobowymi, podstawowymi informacjami

z wywiadu zawodowego oraz rozpoznaniem choroby

(ze skierowania i ustalonego w ośrodku rehabilitacyj-

nym) zawiera dokładny opis wszystkich elementów

indywidualnie opracowanego programu komplekso-

wej rehabilitacji leczniczej oraz zalecenia dla ubezpie-

czonego dotyczące dalszego leczenia i rehabilitacji

po opuszczeniu ośrodka. Lekarz prowadzący wydaje

także opinię końcową dotyczącą odzyskania zdol-

Ubezpieczeni poddani rehabilitacji

z powodu schorzeń układu krążenia w 2008 r.

według rozpoznania (w trybie ambulatoryjnym)

6,6%

18,4%

75%

Choroba niedokrwienna serca

Nadciśnienie tętnicze

Inne choroby serca i naczyń

W obu typach ośrodków z powodu choroby nie-

dokrwiennej serca rehabilitację odbyło około 75%

wszystkich pacjentów, z powodu nadciśnienia tętni-

czego około 19%, a z powodu innych chorób serca

i naczyń (np. zaburzeń rytmu serca, zastawkowych

wad serca) około 6% pacjentów.

Rehabilitacja kardiologiczna prowadzona w ra-

mach prewencji rentowej w ośrodkach współpracu-

jących z ZUS ma charakter kompleksowy i obejmuje

w szczególności:

p ocenę kliniczną , z uwzględnieniem danych z ba-

dania podmiotowego, przedmiotowego i wyników ba-

dań dodatkowych, m.in. EKG spoczynkowego, elektro-

kardiograficznej próby wysiłkowej na bieżni ruchomej

lub cykloergometrze, Echo serca, 24-godzinnego moni-

torowania EKG metodą Holtera czy automatycznego ca-

łodobowego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. Wnikliwa

ocena kliniczna ma na celu stratyfikację ryzyka zdarzeń

sercowych i jest konieczna do ustalenia bezpiecznego,

a zarazem skutecznego programu rehabilitacji,

p optymalizację leczenia farmakologicznego ,

p realizację indywidualnie ustalonego progra-

mu rehabilitacji , na który składają się w szczególności:

— różnorodne formy ćwiczeń fizycznych nad-

zorowanych medycznie, m.in. treningi interwałowe na

cykloergometrach lub bieżni, ćwiczenia ogólnouspraw-

niające, treningi oporowe w formie stacyjnej, ćwicze-

nia indywidualne w terenie (marsz, jazda na rowerze),

ćwiczenia w basenie oraz coraz szerzej stosowany

również w rehabilitacji kardiologicznej Nordic Walking ,

czyli marsz ze specjalnymi kijkami. Kinezyterapia jest

niezwykle ważną składową programu kompleksowej

rehabilitacji kardiologicznej, ponieważ, co udowodnio-

no w wielu pracach naukowych, ćwiczenia fizyczne

korzystnie wpływają na patomechanizm miażdżycy,

w szczególności poprzez: poprawę czynności śród-

błonka, zmniejszenie progresji narastania zmian w tęt-

nicach wieńcowych, zmniejszenie ryzyka powikłań za-

krzepowo-zatorowych, poprawę wytwarzania krążenia

obocznego. Mechanizmy te są głównymi mediatorami

PREWENCJA I REHABILITACJA 2/2009

ności do pracy z uwzględnieniem stanu funkcjonal-

nego, a w szczególności wyników testu wysiłkowego,

Echo serca, przebiegu rehabilitacji i tolerancji obcią-

żeń wysiłkowych stosowanych w trakcie rehabilitacji.

W 2008 r. przeprowadzono ocenę dotyczącą ak-

tualnego stanu rehabilitacji leczniczej w ramach pre-

wencji rentowej ZUS prowadzonej w trybie stacjonar-

nym i ambulatoryjnym osób po przebytych ostrych

zespołach wieńcowych oraz po operacyjnym lecze-

niu choroby wieńcowej. W tym celu analizie poddano

karty informacyjne Informacja o przebytej rehabilitacji

leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS dotyczą-

ce wszystkich osób, które w okresie 12 miesięcy po-

przedzających rozpoczęcie rehabilitacji:

p przebyły ostry zespół wieńcowy – OZW, tj. zawał

serca z uniesieniem odcinka ST – STEMI (ang. ST Ele-

vation Myocardial Infarction ), zawał serca bez uniesienia

odcinka ST – NSTEMI (ang. No ST Elevation Myocar-

dial Infraction ), epizod niestabilnej choroby wieńcowej

– UA (ang. Unstable Angina ) lub

p były leczone operacyjnie z powodu choroby

wieńcowej i przebyły planowy zabieg pomostowa-

nia aortalno-wieńcowego – CABG (ang. Coronary

artery bypass graft ).

Z łącznej liczby 7206 pacjentów ze schorzenia-

mi układu krążenia, rehabilitacji w ośrodkach sta-

cjonarnych poddano 2342 osoby (32,5%), które

przebyły OZW/CABG w okresie 12 miesięcy po-

przedzających rozpoczęcie rehabilitacji. W ośrod-

kach ambulatoryjnych takich osób było 392, co

stanowiło 34,6% wszystkich pacjentów (tj. 1134)

rehabilitowanych w tym trybie z powodu schorzeń

układu krążenia (wykres 3).

Biorąc pod uwagę typ ostrego zespołu wień-

cowego, największą grupę stanowiły osoby, któ-

re przebyły zawał serca z uniesieniem odcinka

ST (STEMI) – odpowiednio 56,4% w ośrodkach sta-

cjonarnych i 56,1% w ośrodkach ambulatoryjnych.

Drugą pod względem liczebności grupę stanowiły

osoby po przebytym zawale serca bez uniesienia

ST (NSTEMI) – stanowiły one odpowiednio 28%

i 21%. Osoby po przebytym epizodzie niestabilnej

choroby wieńcowej stanowiły odpowiednio 10,5%

i 9,4% wszystkich pacjentów po przebytym OZW.

Natomiast odsetek pacjentów po CABG rehabilito-

wanych w ośrodkach ambulatoryjnych był wyższy

w porównaniu z ośrodkami stacjonarnymi – odpo-

wiednio 11,5% i 5% (wykres 4).

Wykres 3

Ubezpieczeni po przebytym OZW/CABG

w okresie 12 miesięcy poprzedzających rozpoczęcie rehabilitacji

w trybie stacjonarnym (UK) i ambulatoryjnym (UK.A)

7206 (100%)

1134 (100%)

100

Pacjenci ogółem

Pacjenci po OZW/CABG

32,5%

34,6%

UK.A

Wykres 4

Ubezpieczeni poddani rehabilitacji kardiologicznej

w trybie stacjonarnym (UK) i ambulatoryjnym (UK.A) według typu przebytego OZW/CABG

56,4 56,1

UK.A

28,1

23,0

11,5

10,5

9,4

5,0

STEMI

NSTEMI

CABG

PREWENCJA I REHABILITACJA 2/2009

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: