program nauczania śłowa na start.pdf

Marlena Derlukiewicz

„CZYTAĆ, MYŚLEĆ, UCZESTNICZYĆ”

PROGRAM NAUCZANIA OGÓLNEGO JĘZYKA POLSKIEGO

W KLASACH IV–VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ

O autorce

Marlena Derlukiewicz – konsultant ds. języka polskiego w Warmińsko-Mazurskim Ośrodku

Doskonalenia Nauczycieli w Elblągu. Autorka programu nauczania języka polskiego w klasach

IV–VI szkoły podstawowej „Słowa na start!” i podręczników do kształcenia literackiego

i kulturowego „Słowa na start!” dla klas IV, V i VI. We współpracy z licznymi wydawnictwami,

m.in. Nową Erą, wydała poradniki metodyczne dla nauczycieli, testy diagnozujące osiągnięcia

uczniów dla róŜnych poziomów edukacyjnych, arkusze maturalne, scenariusze zajęć i inne

publikacje o tematyce oświatowej. Współautorka i koordynator trzech projektów unijnych

w ramach 9.4 POKL i dziewięciu projektów edukacyjnych, które otrzymały grant W-MKO.

Współautorka poradnika dla nauczycieli i rodziców „Warto czytać”. W 2010 r. autorka programu

otrzymała Nagrodę Ministra Edukacji Narodowej.

Program „Czytać, myśleć, uczestniczyć” został nagrodzony w konkursie na programy nauczania

zgodne z nową podstawą programową, organizowanym przez Ośrodek Rozwoju Edukacji ze

środków Unii Europejskiej w ramach projektu wdraŜania podstawy programowej kształcenia

ogólnego w poszczególnych typach szkół ze szczególnym uwzględnieniem II i IV etapu

edukacyjnego.

Spis treści

I. WSTĘP ………………………………………………………………………………….………………... 4

Idea programu …………………….………………………………………………………….……………… 4

II. FILOZOFIA NAUCZANIA JĘZYKA POLSKIEGO ………………………………………….…..... 5

Zadania edukacji polonistycznej …………………………………………………………………………….. 5

Klimat nauczania ………………………………………………………………………………….……….... 6

Drogowskaz, czyli jak pracować efektywnie i efektownie ………………………………………………..... 7

Wybór lektur ………………………………………………………………………………….………...….. 10

III. SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA …………….……….…………... 13

Cele kształcenia ………………………………………………………………………………….……..….. 14

Cele wychowania ………………………………………………………………………………….……….. 15

IV. TREŚCI NAUCZANIA WRAZ Z OPISEM ZAŁOśONYCH OSIĄGNIĘĆ UCZNIA ……….... 16

Rozkład materiału dla klas IV, V i VI ……………………………………………………………….…….. 32

Teksty kultury ………………………………………………………………………………….…………... 67

V. MATERIAŁY DYDAKTYCZNE ZGODNE Z ZAŁOśENIAMI NOWEJ PODSTAWY

PROGRAMOWEJ ……………………………………………………………….……………….…….... 69

Wybór podręcznika ………………………………………………………………………………….……... 69

Budowa serii „Słowa na start!” …………………………………………………………………………….. 69

Obudowa dydaktyczna ……………………………………………………………………………………... 72

VI. SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA ……………………...... 73

Na początku diagnoza uczniów ……………………………………………………………………………. 74

Sposoby organizacji lekcji …………………………………………………………………………………. 76

Metody, które pomagają zrealizować zapisane w podstawie cele i treści …………………………………. 77

Opisy wybranych metod i technik dydaktycznych ………………………………...…………….... 78

Jak dostosować nauczanie do potrzeb i moŜliwości uczniów? ………………………………………….…. 80

Modyfikacja ćwiczeń i poleceń ………………………………………...…………………………. 81

Dobór metod i technik w zaleŜności od typu sensorycznego ucznia. Kształcenie percepcji …....... 82

Praca z uczniem z trudnościami, w tym ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się ……...…... 86

Biblioterapia jako metoda pracy z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych …...……….. 87

Praca z uczniem zdolnym na lekcjach języka polskiego i zajęciach pozalekcyjnych .…..………... 89

Rozwijanie kreatywności jednym z wymogów nowej podstawy programowej ………...……….... 91

VII. PROPOZYCJE KRYTERIÓW OCENY I METOD SPRAWDZANIA

OSIĄGNIĘĆ UCZNIA ...………………………………………………………………………………..... 93

Kryteria na poszczególne oceny ………………………………………………………………………….... 96

Sposoby ewaluacji uczniów ………………………………………………………………………………... 99

VIII. EWALUACJA PROGRAMU …………………………………………………….…………....… 101

Ewaluacja w trakcie realizacji programu (ewaluacja formatywna) ………………………………………. 101

Ewaluacja na koniec etapu kształcenia (ewaluacja sumatywna) …………………………………………. 101

IX. BIBLIOGRAFIA …………………………………………..…………………………………….….. 102

X. ZAŁĄCZNIKI ……………………………………………………………...………………….……... 102

I. WSTĘP

Idea programu

Tytuł programu i zawarte w nim słowa kluczowe wskazują nadrzędną ideę programu. Po pierwsze

– wychowanie przez czytanie. O znaczeniu czytania powiedziano juŜ wiele. Głośne czytanie,

od którego powinno się zacząć na długo przed pójściem do szkoły, buduje więź między

czytającym a słuchaczem. Dzieci, którym się czyta, lepiej radzą sobie z emocjami i chętniej sięgają

po ksiąŜki w dorosłym Ŝyciu. Ponad 60 procent Polaków, którym w dzieciństwie nie czytano na

głos, nie sięgnęło w ostatnim półroczu po Ŝadną ksiąŜkę.

A przecieŜ czytanie ułatwia naukę, pomaga odnieść sukces w szkole, poniewaŜ dzięki

czytaniu poznajemy znacznie bogatszy język niŜ ten, którego uŜywamy na co dzień. Dziecko

uczy się nowych związków frazeologicznych oraz rzadziej uŜywanych słów czy wyraŜeń. Nauka

przychodzi mu wówczas znacznie łatwiej, poniewaŜ to język jest podstawowym narzędziem

myślenia , równieŜ matematycznego. KaŜdy kontakt z odpowiednio dobranym tekstem rozwija

wyobraźnię, rozbudza kreatywność, uczy wnioskowania, analizowania oraz interpretowania.

Czytanie to przede wszystkim przyjemność i – bardzo często – dobra zabawa (czytanie rozumiane

szeroko – nieograniczające się tylko do literatury, lecz oznaczające takŜe poznawanie róŜnych

tekstów kultury, a więc i malarstwa, rzeźby, filmu, teatru, prasy, komiksu). A wszystko po to, by

jak najlepiej wychować do uczestniczenia w kulturze, ale teŜ szerzej – uczestniczenia w Ŝyciu

społecznym. To dlatego tak duŜy nacisk w prezentowanym programie połoŜono na kształcenie

wartości, uczenie empatii i zachowań proobywatelskich, a takŜe krytycznego odbioru mediów –

adresaci programu funkcjonują bowiem w świecie zdominowanym przez środki masowego

przekazu. Mądre, wykształcone, emocjonalnie ustabilizowane społeczeństwo to nadrzędny cel

edukacji.

Odbiorcami programu „Czytać, myśleć, uczestniczyć” są uczniowie klas IV–VI szkoły

podstawowej, dla których jest to czas krystalizacji zainteresowań, doskonalenia myślenia

konkretnego, kształtowania postaw wobec świata, a więc takŜe formowania poczucia własnej

toŜsamości i wartości oraz budowania właściwych relacji międzyludzkich 1 . W osiągnięciu tych

celów edukacyjno-wychowawczych pomóc ma prezentowany tu program nauczania.

Podstawa programowa z komentarzami. Tom 2. Język polski w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum , s. 34.

Program „Czytać, myśleć, uczestniczyć” obliczono na minimum 510 godzin (tyle – po 170

godzin rocznie – trwa cały cykl edukacyjny). Jest on ściśle skorelowany z podręcznikami do

kształcenia literackiego i kulturowego oraz językowego „Słowa na start!”.

Program „Czytać, myśleć, uczestniczyć” został nagrodzony w konkursie na programy

nauczania zgodne z nową podstawą programową, organizowanym przez Ośrodek Rozwoju

Edukacji ze środków Unii Europejskiej w ramach projektu wdraŜania podstawy programowej

kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół ze szczególnym uwzględnieniem II i IV

etapu edukacyjnego.

II. FILOZOFIA NAUCZANIA JĘZYKA POLSKIEGO

Rozdział ten jest swego rodzaju wstępem do części „Sposoby osiągania celów kształcenia

i wychowania” i jest z nią komplementarny.

Zadania edukacji polonistycznej

Głównym zadaniem edukacji polonistycznej w klasach IV–VI jest nauczenie umiejętności

czytania, mówienia i pisania. Umiejętność czytania ze zrozumieniem kształcona będzie na tekstach

dostosowanych do moŜliwości i percepcji uczniów, poczynając od dziesięciolatków (a juŜ niedługo

równieŜ dziewięciolatków), po dwunastolatków. Sytuacje dydaktyczne powinny być tworzone

analogicznie do sytuacji Ŝyciowych, ze szczególnym naciskiem na świat wartości, ulegający

obecnie dewaluacji. Nie mniej waŜne jest praktyczne kształcenie u naszych uczniów umiejętności

skutecznego komunikowania się w mowie i piśmie w róŜnych sytuacjach i formach, czyli

świadomego tworzenia wypowiedzi i przekazywania informacji oraz rozumienia przekazywanych

komunikatów (równieŜ poprzez mowę ciała).

Badania lingwistyczne podkreślają znaczenie mowy dla rozwoju myślenia – powinno się

jak najczęściej stwarzać okazje do nadawania myślom postaci słownej 2 . Zgodnie z tym załoŜeniem

program „Czytać, myśleć, uczestniczyć” oraz wspomagające go podręczniki z serii „Słowa na

start!” oparte są na zasadzie, Ŝe mówienia nauczyć się moŜna przez mówienie, czytania przez

czytanie, a pisania przez pisanie. Nauczyciel powinien jak najczęściej wykorzystywać teksty

zamieszczone w podręczniku do inicjowania rozmów, podczas których uczniowie będą mogli

odwoływać się do własnych doświadczeń i otaczającej ich rzeczywistości. Większe sukcesy

osobiste i zawodowe, wyŜszą pozycję w społeczeństwie oraz szybszy awans uzyskują osoby,

2 R. Fisher, Uczymy, jak się uczyć , Warszawa 1999, s. 25.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: