Czytelnictwo
Treści programowe:
Kultura czytelnicza jednostki
Rola kompetencji czytelniczych
Funkcje lektury w życiu człowieka
Biblioteka życia
Psychofizyczny proces czytania
Fonetyzacja
Konwergencja
Subwokalizacja
Techniki badań w czytelnictwie
-ankieta
- wywiad
- obserwacja
- eksperyment
- test
Próba reprezentatywna
Historia badań nad czytelnictwem (Mikołaj Rubakin, Walter Hoffman)
Historia badań nad czytelnictwem w Polsce
Charakterystyka badań nad czytelnictwem w II RP
Biblioterapia
Pedagogika czytelnictwa
Badanie jakościowe
O współczesnej młodzieży i jej doświadczeniach lekturowych
Konwersatorium:
Co to jest czytelnictwo…
Periodyzacja stosunku człowieka do lektury
Analfabetyzm
Dysleksja
Współczesne socjologiczne analizy czytelnictwa
Cenzura i czytanie
Biblioteka i wolność myśli
Wpływ kultury alternatywnej na czytanie
Koncepcja obiegów literackich w II RP wg Stefana Żółkiewskiego
Wykład I 6.10
Na ćwiczenia czytamy nr 3 Jadwiga Andrzejewska kultura czytelnicza jednostki jako program edukacji czytelniczej i przedmiot badań, Studia o książce 1989 t.18 s.23-64
Na następne zajęcia czytamy do strony 40
Zagadnienia do przygotowania:
1. Społeczeństwo konsumpcyjne a społeczeństwo edukacyjne. Kształcenie ustawiczne? (przygotować w oparciu o inne źródło niż artykuł [def kształcenia ustawicznego])
2. Co to jest kultura (przygotować także w oparciu o inne źródło), jakie specjalne znaczenie posiada kultura czytelnicza. Dotychczasowe określenia KCJ (kultury czytelniczej jednostki) a definicja KCJ Andrzejewskiej [def. wyliczająca] dyspozycje motywacyjne i dyspozycje instrumentalne oraz ich wpływ na zachowania czytelnicze [czym są dyspozycje motywacyjne, czym są zachowania czytelnicze]
3. Wyjaśnij pojęcia:
- przekonanie o wartości lektury
- potrzeba czytania
- zamiłowanie do czytania
- zainteresowania czytelnicze
- motywy czytania
4. lektura jako wartość uznawana i odczuwana
5. co składa się na nasze kompetencje czytelnicze i jakie etapy musi przejść człowiek rozwiązujący problem przy pomocy lektury
Ad 1.
Społeczeństwo konsumpcyjne – choć trudno tu o jednoznaczną definicję, z powodu wielości opinii i ekstensywności tematu, to można przyjąć, że jest to społeczeństwo nowoczesne, w którym nadrzędnym celem - ze względu na zwiększenie się jakości życia względem czasów dawniejszych, jest konsumpcja, zaś polityka, moralność społeczna i obyczaje, podporządkowują się jej.
Kształcenie ustawiczne (ang. lifelong learning) jest procesem stałego odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych i zawodowych jednostki, trwającym w ciągu całego jej życia.
Kształcenie może odbywać się poprzez uczestnictwo w:
* Centrum Kształcenia Ustawicznego;
* szkoleniach, kursach zawodowych lub hobbystycznych;
* studiach podyplomowych;
* wyjazdach studyjnych, konferencjach, seminariach;
a także poprzez:
* oglądanie lub słuchanie audycji edukacyjnych;
* czytanie czasopism edukacyjnych;
* naukę za pomocą Internetu (na odległość).
Kształcenie ustawiczne może być sprawą indywidualnej jednostki (podnoszącej swoje kwalifikacje z własnej inicjatywy i na własny koszt), bądź też może być projektowane, organizowane i finansowane przez pracodawcę. W takim przypadku kształcenie ustawiczne pracowników jest elementem uczenia się organizacji.
Kształcenie ustawiczne to: „ proces ciągłego doskonalenia zasobu wykształcenia i kwalifikacji oraz ciągłej adaptacji intelektualnej, psychicznej i profesjonalnej do przyspieszonego rytmu zmienności, który jest znamieniem współczesnej cywilizacji”.
Ad 2.
Kultura (inne źródło) - Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsamiana z cywilizacją. Również charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory postępowania, także to, co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.
Kultura- różnorodne pojęcie zjawisk: przedmioty stanowiące wytwory i obiekty ludzkiej działalności, same działania i stany psychiczne człowieka: postawy, dyspozycje, nawyki stanowiące rezultat wcześniejszych oddziaływań oraz przygotowanie i warunek przyszłych działań.
Kultura czytelnicza- 1) Społeczne funkcjonowanie dwóch środków przekazu: książki i czasopisma oraz tekstów przez nie przenoszonych. 2) Składnik osobowości ukształtowany pod wpływem różnych czynników w toku obcowania czytelnika z przekazami piśmienniczymi.
Kultura czytelnicza (inne źródło) stanowi nieodzowny element procesu samokształcenia i wymienia się jednocześnie jej elementy składowe: zainteresowania i motywacje czytelnicze, aktywność i kompetencje czytelnicze, znajomość techniki pracy z książką i innymi dokumentami bibliotecznymi, znajomość techniki bibliotecznej, opanowanie higieny i techniki umysłowej. Czytanie jest swoistym kluczem do wiedzy, która zapewnia człowiekowi sukces. Kształtowanie kultury czytelniczej rozpoczynamy od rozbudzania w małych dzieciach zainteresowania książką i innymi dokumentami oraz biblioteką, gromadzeniem własnych zbiorów celem budzenia zamiłowania do obcowania z książką (oglądania, czytania, słuchania), do szukania w książce i innego rodzaju dokumentach początkowo rozrywki, potem pomocy w nauce, wskazówek życiowych. W czytelnictwie małych dzieci bardzo ważną rolę spełnia ilustracja, która małemu dziecku pomaga zrozumieć treść, gdy słowa są jeszcze trudne do odczytania. Zasadniczo sytuacja zmienia się, gdy dziecko posiądzie sztukę samodzielnego czytania. Czytanie staje się elementem nauki.
Ad 3.
przekonanie o wartości lektury –
potrzeba czytania
zamiłowanie do czytania
zainteresowania czytelnicze
Motywy czytania, to inaczej powody, dla których czyta się książki i prasę, to też nastawienie do czytanego tekstu oraz zaspakajanie potrzeb za jego pomocą. Mogą one mieć charakter instrumentalny, który jest wynikiem nakazów, np. nauczycieli, z racji wykonywanego zawodu by uzyskać prestiż człowieka oczytanego. Zaspokojeniem potrzeb psychicznych człowieka takich jak np. potrzeba wiedzy i informacji, samokształcenia, wzorów postaw i zachowań, przeżyć estetycznych, kompensacji, partycypacji, terapii, rozrywki itd. kierują motywy autoteliczne. Motywy czytania, ich ilość są decydujące w recepcji i funkcjach książki w życiu każdego człowieka. To właśnie ilość motywów wpływa na chęć czytania, powodując pełniejszy i bogatszy odbiór czytanego tekstu.
Wykład II 27.10
Krótka historia czytania. Periodyzacja stosunku człowieka do lektury według R. Engelsnga i H. Weinreicha.
Społeczeństwo alfanumeryczne – społeczeństwo, które dla wyrażenia treści nauki i kultury posługuje się literami alfabetu, które odzwierciedlają języki naturalne i cyframi…
Kultura pisma podtrzymywana jest przez nowe media.
Żeby czytać potrzebny jest system znaków.
Jak stare jest pismo? Czy zostało wynalezione od razu?
Musiało ewoluować i rozwijać się etapami.
Etapy rozwoju pisma:
1. Okres znaków symbolicznych – przenieść pismo w przestrzeni i czasie, część znaków była nietrwała (np. gesty, dymy z ogniska, bicie w bębny), pojawiają się znaki trwalsze:
· Znaki własnościowe
· Kipu Indian amerykańskich - zespół sznurów z węzełkami
· Aroko – symboliczne listy muszelkowe plemion murzyńskich
· Wampuny – symboliczne listy muszelkowe, muszle zawinięte w kalinę używane przez Indian północnoamerykańskich
2. Okres pisma obrazkowego – właściwe pismo rozwinęło się z piktografii – pisma obrazkowego. Najbardziej rozpowszechniona forma pisma na świecie. Składa się z obrazków, które mogą być sygnałami lub znakami przedstawiającymi pewną treść. Rysunki tego typu pochodzą z epoki neolitycznej. Mogą przedstawiać łucznika z powaloną zwierzyną. Czytanie pisma piktograficznego nie wymaga znajomości języka.
3. Okres pisma wyrazowego – ideograficzne, związane jest z zespołem dźwięków mowy, używanych dla określenia rzeczy. Ideogramy są to znaki uproszczone i umowne przedstawiające rzeczy dostrzegane zmysłami albo związane z pojęciami. Determinanty – znaki dodatkowe, które całkowicie zmieniały ich treść. Odczytanie pisma ideograficznego wymaga znajomości języka.
4. Okres pisma sylabowego – pismo fonetyczne, związane z brzmieniem grup dźwięków. Egipskie pismo hieratyczne, pismo majów i Azteków, sumeryjsko-akadyjskie, pismo klinowe, pismo luwijskie.
5. Okres pisma alfabetycznego – poszczególnym znakom odpowiadają konkretne dźwięki mowy. Jest uniwersalne, każdy język można zapisać za pomocą alfabetu. Wymyślenie alfabetu zawdzięczamy Fenicjanom (2 poł 2 tysiąclecia p.n.e.). Ten sposób rozszerzył się na niemal cały świat.
Pismo ulegało wielu przemianom.
Stosunek człowieka do lektury podlegał pewnym zmianom. Stosunek ludzi do lektury można podzielić na 3 etapy:
1. Okres lektury intensywnej – od zarania dziejów do połowy XVIII w. – polegał na pogłębionym stos. Człowieka do lektury, czytano niewiele i powoli, wielokrotnie te same książki. Formą odbioru była lektura głośna, stosowaną ją nawet, gdy nikogo nie było w pobliżu. Od 12 do 2 wieku p.n.e. zwyczaj cichego czytania nie był znany. Głośne czytanie mogło mieć funkcje integracyjne.
XVII w. – Retif de la Bretonne – w swoich wspomnieniach pisze o lekturze Pisma Świętego. Konsolidacja i integracja rodziny.
Między 16 a 17 wiekiem czytano na głos na spotkaniach rodzinnych, z przyjaciółmi.
Głośna lektura przeżywała okresy bujnego rozkwitu.
W czasach Dantego ciche czytanie zaczyna zdobywać coraz szersze kręgi, zwłaszcza w kręgach elitarnych.
Współcześnie głośne czytanie jest mało powszechne. Zmieniła się funkcja czytania.
Czytelnicy musieli dysponować przestrzenią, w której zostawali by w odosobnieniu, książki musiały mieć taki poziom edytorski, który umożliwiał bezproblemowe śledzenie tekstu (zasada In continuo – pisanie bez spacji)
1455- biblia 42-wierszowa Gutenberga (40 guldenów w wersji papierowej [165 egz.], 50 w wersji pergaminowej [45egz.]). Cena była barierą.
Libri catenati- księgi łańcuchowe
2. Okres lektury ekstensywnej – od połowy XVIII w. do ok. wieku XX – teksty czytane są jednorazowo, ale czyta się ich więcej. Czytelnik przystąpienia do lektury z zamiarem przeczytania a nie przestudiowania tekstu. Zaczęto czytać dla rozrywki. Zmniejszył się procent literatury religijnej na rzecz beletrystyki. Wycofanie się łaciny, zaczynają się rozwijać języki narodowe. Rozszerza się krąg czytelników. Pojawiają się nowi odbiorcy: chłopi, dzieci, robotnicy. Pojawiają się wynalazki: lampa naftowa (1853), nowe techniki edytorskie, rozwijają się techniki graficzne, forma książki coraz bardziej sprzyja czytelnikom.
3. Okres lektury defensywnej – rozpoczyna się na przełomie XX i XXI w. – człowiek współczesny cofa się przed naporem tekstów. Nie sposób przeczytać wszystkiego. Coraz większe znaczenie mają nowoczesne techniki korzystania z tekstów (przeglądanie spisów treści, abstraktów, indeksów).
Czynniki mające wpływ na proces lektury na przestrzeni dziejów:
1. Tekst i jego odmiany
2. Forma odbioru (głośna lub cicha)
3. Język i jego odmiany
4. Dostępność tekstów do lektury
Książka przesunęła się ze sfery inwestycji do sfery opłat.
Przestrzeń prywatna ewoluowała jak wszystko czy otaczał się człowiek.
Ewolucja od czytania na głos do czytania po cichu związana jest z kilkoma czynnikami:
1. Z pojawieniem się nowoczesnych technik edytorskich tym z wynalazkiem ruchomej czcionki Gutenberga (pojawienie się „galaktyki Gutenberga”).
2. Z przemianami w zakresie organizacji przestrzeni mieszkalnej i nowymi formami obyczajowości.
3. Ze zmieniającymi się formami kontroli społecznej
Głośne czytanie zachowało się do naszych czasów, ale stanowi wyjątek na tle ogólnie przyjętych standardów zachowań czytelniczych, bezpowrotnie zmienił się kulturowy kontekst, w jakim występuje i zmienia się też jego funkcja. Przyjmuje się, że to niepozorne zjawisko, jakim było upowszechnienie się praktyki cichego czytania było bardzo doniosłym procesem kulturowym. Kościół był przeciwny cichemu czytaniu i tzw. „milczącemu czytelnikowi”, upatrując w nim niebezpieczeństwa. Być może działo się tak dlatego, że cichy sposób lektury umożliwiał indywidualny i niepoddany zewnętrznej kontroli kontakt czytelnika z tekstem i że tworzył warunki do oddzielenia się prywatnych zachowań kulturowych od zachowań grupowych. W ten sposób ciche czytanie mogło stać się pewnego typu azylem dla jednostki pragnącej uwolnić się od wszechobecnej kontroli społeczne j a to z kolei dostarczało intelektualnych podstaw do kontestacji zastanego porządku społecznego. Teksty czytane prywatnie, bo w ciszy, mogły być poddawane samodzielnej, wielokrotnej analizie. W tej perspektywie jednym z najbardziej spektakularnych owoców prywatnej lektury było wystąpienie Marcina Lutra w 1517 roku. Czytanie tekstów na głos oznaczało poddawanie własnych myśli kontroli społecznej. W takich warunkach nie była by możliwa heretycka lektura biblii, której dopuścił się Luter.
Ten powolny i trudno dostrzegalny proces (przejście od lektury głośnej do cichej) można obrazowo opisać, jako przejście od takiego stanu kultury pisma, kiedy czytanie służy wprowadzeniu czytającego do pewnej wspólnoty idei i wartości, uprzedniej w stosunku do czytanego tekstu, do takiej sytuacji, kiedy czytanie pełni funkcje emancypacyjne. Jest to także przejście od czytania intensywnego, polegającego na pilnym zgłębianiu niewielkiej liczby ciągle tych samych tekstów do czytania ekstensywnego, wyrażającego się metaforą samotnej żeglugi wśród książek.
Czytano pisma religijne, filozoficzne, sprzyjające kontemplacji. Najczęściej czytano po łacinie. Tekstów nie było zbyt wiele, nowe nie cieszyły się dużą popularnością, nie poszukiwano nowych tekstów.
Kształcenie ustawiczne- proces stałego odnawiania i doskonalenia kwalifikacji ogólnych i zawodowych jednostki trwających w ciągu całego życia. K.u. jest współczesnym modelem edukacji wynikającym z konieczności stałej adaptacji kulturowej, społecznej i zawodowej jednostek do szybko zmieniających się stosunków i warunków życia we współczesnym świecie. Koncepcja k.u. podważa tradycyjny pogląd o podziale ludzkiego życia na okres przygotowawczy i okres dojrzałej aktywności społeczno-zawodowej, w którym zostają spożytkowane rezultaty uprzedniego kształcenia, szkoła w myśl tej koncepcji jest jedynie pierwszym ogniwem procesu kształcenia, przygotowującym jednostkę do dalszej, stałej edukacji.
Wszystkie zawody wymagają kształcenia ustawicznego, ale w różnym stopniu.
Kształcić się to znaczy czytać.
Zagrożeniem jest analfabetyzm funkcjonalny – nierozumienie tekstu czytanego. Postulatem jest alfabetyzacja funkcjonalna. Ważne jest popularyzowanie czytelnictwa.
Czy współcześnie propagowanie kultury czytelniczej ma jakieś specjalne znaczenie? - rozwija całe społeczeństwo, reklamowanie, że czytanie jest niezbędne, nobilitowanie tego typu aktywności, kultura i czytanie łączą się ze sobą.
Antonina Kłoskowska – def. str. 26
Maria Walentynowicz – na kulturę czytelniczą składają się:
1. Systematyczny kontakt czytelnika z książką
2. Odpowiedni dobór lektury
3. Sztuka umiejętnego czytania
4. Umiejętność zastosowania wiedzy zaczerpniętej z książki
5. Gromadzenie własnego księgozbioru
Ta definicja posiada braki, ogranicza się so wyliczania zachowań, pomija czynniki motywujące i funkcję lektury w życiu człowieka.
Kult czytelnicza- def. szersza
Def. węższa
Dyspozycje- zespó...
Iwa.4