Bechta Maciej - Tajne organizacje wojskowe i polityczne Podlasia.pdf

(112 KB) Pobierz
33862470 UNPDF
Maciej Bechta
Tajne organizacje wojskowe i polityczne
Podlasia
Zawiązki pierwszych organizacji konspiracyjnych powstały na Podlasiu już w
październiku 1939 roku. Inicjatywy konspiracyjne rodziły się zarówno na miejscu,
jak i były inspirowane przez koła związane z rządem emigracyjnym. Ich ośrodkami
były tradycyjne organizacje polityczne działające w regionie przed wojną, a także
poszczególne, bardziej energiczne jednostki: terenowi działacze społeczni, byli
oficerowie i podoficerowie rezerwy WP, kolejarze, młodzież z byłych szkół
podchorążych, podoficerskich, „Strzelca” czy szkolnych hufców Przysposobienia
Wojskowego i Wychowania Fizycznego. Cechą charakterystyczną konspiracji był
udział w niej całych rodzin. Na Podlasiu stawały do niej całe wsie. Wśród rodzin
miejskich na pierwszy plan wysunęły się rodziny wojskowe, kolejarskie,
nauczycielstwo i urzędnicy.
Pod względem politycznym organizacje i grupy konspiracyjne stanowiły
mozaikę przeróżnych kierunków, orientacji, postaw. Ich oblicze polityczne było
często bliżej nie sprecyzowane, w początkowym jednak okresie dominowała myśl
polityczna i inicjatywa organizacyjna środowisk inteligenckich. Spośród ich
najwcześniej wykształciły się podstawowe ośrodki dyspozycyjne. W następnych
fazach praca konspiracyjna skoncentrowała się głównie na środowisku chłopskim i
nielicznym w regionie, ze względu na brak przemysłu, środowisku robotniczym
(głównie kolejarze).
Obok Służby Zwycięstwu Polski – Związku Walki Zbrojnej, organizacji
wojskowej o znacznie szerszym niż pozostałe zasięgu wpływów i stanie liczebnym,
na Podlasiu powstały i w różnym stopniu przejawiały swą działalność w pierwszym
okresie okupacji m.in. Organizacja Wojskowa „Wilki” (OWW), Komenda Obrońców
Polski (KOP), Związek Czynu Zbrojnego (ZCZ), Organizacja Wojskowa
„Brochwicz” (OW „Brochwicz”), Tajna Armia Polska (TAP), Chłopska Organizacja
Wolności „Racławice” (ChOW „Racławice”) z jej siłą zbrojną Polską Organizacją
Zbrojną (POZ), Stronnictwo Ludowe „Roch” (SL „Roch”) i jego oddziały wojskowe,
Bataliony Chłopskie (BCh), Kadra Polski Niepodległej (KPN), Polska Partia
Socjalistyczna (PPS) z jej formacja Gwardia Ludową – PPS (GL-PPS), Obóz Polski
Walczącej (OPW), Gwardia Obrony Narodowej (GON), Polska Organizacja
Wojskowa (POW), Związek Walki Zbrojnej „Wisła” (ZWZ „Wisła”), Wojskowe Siły
Zbrojne (WSZ), Organizacja „Orła Białego” (OOB), Ruch „Miecz i Pług” lub
Zjednoczone Organizacje „Miecz i Pług” (MiP), Konfederacja Narodu (KN) z jej
formacja wojskową – Konfederacją Zbrojną (KZ), Polska Niepodległa (PN), Tajna
Organizacja Wojskowa (TOW), Polski Związek Wolności (PZW), Stronnictwo
Narodowe (SN) z Narodową Organizacją Wojskową (NOW).
Obok nich działały w regionie przedpeperowskie organizacje komunistyczne –
grupy Stowarzyszenia Przyjaciół ZSRR, Związek Walki Wyzwoleńczej (ZWW),
Związek Młodochłopski, który następnie przyjął nazwę Bojowej Organizacji
Ludowej (BOL) . 1
Te organizacje pierwszych lat okupacji charakteryzowały się różną
liczebnością oraz różnym zasięgiem terenowym i zmiennym stosunkiem do rządu
emigracyjnego.
Tworzące się tuż po klęsce wrześniowej pierwsze grupy konspiracyjne
odzwierciedliły ogromne zaangażowanie społeczeństwa polskiego. Powstanie Służby
Zwycięstwu Polski a następnie ZWZ oznaczało, że pozostały one w podziemiu a idea
państwowości podtrzymywana jest przez patriotów polskich i wierny tradycjom
niepodległościowym region podlaski.
W powiatach podlaskich podległych Okręgowi Lubelskiemu pierwsze
konspiracyjne komórki ruchu oporu powstały już jesienią 1939 roku. Lokalne
związki konspiracyjne rozpoczęły działalność we wszystkich ośrodkach miejskich i
w wielu punktach wiejskich. Ożywionym i systematycznie rozwijającym się
ośrodkiem ruchu oporu stała się Biała Podlaska, gdzie konspiracyjna siatka powstała
jesienią 1939 roku. Emisariusze SZP pojawili się w Białej Podlaskiej już w
listopadzie 1939 roku, przystępując do montowania w jedną całość poszczególnych
grup konspiracyjnych, skupiających w swych szeregach byłych wojskowych
zawodowych, oficerów i podoficerów rezerwy Wojska Polskiego oraz młodzież
byłych szkół podchorążych, podoficerskich, „Strzelca” czy szkolnych hufców
Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego. Pierwszym komendantem
1
S. Lewandowska, Ruch oporu na Podlasiu 1939-1944 , Warszawa 1982, s.126
Obwodu ZWZ w Białej Podlaskiej był kpt. Andrzej Baj (ps. „Wujek”, „Wilski”). 2
Do konspiracyjnych szeregów organizacji o charakterze wojskowym licznie
garnęła się młodzież z podlaskich miast, miasteczek i wsi. Ponadto młodzi ludzie na
wiadomość o tworzeniu się we Francji oddziałów armii polskiej opuszczali swe
rodzinne domy, by przedzierać się przez graniczne kordony i na obczyźnie w
żołnierskim mundurze i z bronią w ręku podejmować walkę z wrogiem. Nie
wszystkim się jednak udawało. Wielu z nich zostało schwytanych na próbie
przekroczenia granicy.
W pierwszej, początkowej fazie organizacyjnej przyjęto formę
konspiracyjnych „trójek”, dość szybko zastąpionych systemem grup
pięcioosobowych, rozwijającym się stopniowo lecz systematycznie w siatkę
konspiracyjną. System ten polegał na tym, że każdy z członków najpierw utworzonej
piątki mającej charakter kierowniczy organizował własną czteroosobową grupę
(1+4=5). Następnie tworzono kolejne „piątki”, zwiększając w ten sposób stan
liczbowy organizacji. Z upływem czasu, w miarę rozwoju stanu osobowego
organizacji, co nastąpiło wiosną 1942 roku, rozpoczęto tworzenie właściwej struktury
organizacyjnej w postaci ośrodków terenowych oraz odpowiednich służb, a więc
dowodzenia, łączności, wywiadu i kontrwywiadu, uzbrojenia, kwatermistrzostwa,
kolportażu prasy oraz punktów i skrzynek kontaktowych.
W okresie od późnej jesieni 1939 roku do wiosny 1940 roku działalność
wszystkich konspiracyjnych organizacji niepodległościowych istniejących wówczas
na Podlasiu polegała w zasadzie na pozyskiwaniu członków, rozwoju liczbowym,
kolportażu prasy, dostarczanej z większych ośrodków kierowniczo –
dyspozycyjnych, niekiedy wydawanej (w różnej formie) własnymi siłami.
Gromadzono, zabezpieczano i konserwowano posiadaną w tajnych magazynach broń
i amunicję. Nie było jej zbyt wiele, ale służyć mogła do podejmowania akcji
dywersyjnych oraz do celów szkoleniowych. 3
Pierwszymi konspiracyjnymi organizacjami niepodległościowymi, które
2
A. Charczuk, Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa na Podlasiu 1939-1943 , [w:] Podlasie w czasie II wojny
światowej , [pod.red.] W. Ważniewskiego Siedlce 1997, s. 48-49
3
J. Sroka, Początki konspiracyjnej walki, Na Podlasiu 1939-1944 . „Słowo Podlasia”1989, nr 44, s. 7
powstały i rozwinęły swoją działalność w rejonie bialskim już w drugiej połowie
listopada i w grudniu 1939 roku były przede wszystkim takie organizacje jak: „Miecz
i Pług”, Polska Organizacja Zbrojna, Komenda Obrońców Polski i Organizacja Orła
Białego. Emisariusze tych organizacji pojawili się na Podlasiu m.in. w powiatach
bialskim i radzyńskim w połowie listopada 1939 roku, szybko nawiązując kontakty w
różnych środowiskach w miastach i wioskach.
Jednym z takich emisariuszy był Artur Peoplau, oficer zawodowy 34 pp. Na
Podlasie skierowała go organizacja „Miecz i Pług”, której był członkiem
Organizatorem i przywódcą „Miecza i Pługa” był jego brat, ksiądz Leon Peoplau,
używający pseudonimów „Wolan” i „Wolanin”. Ksiądz Leon Peoplau wraz ze swym
bratem, Arturem często odwiedzał Podlasie, prowadząc konspiracyjne narady i
zebrania w mieszkaniach zaufanych ludzi, nieraz na podlaskich plebaniach. Artur
Peoplau korzystając ze swych znajomości i kontaktów ze środowiskiem byłych
oficerów i podoficerów oraz żołnierzy swojej kompanii, którą dowodził we wrześniu
1939 roku zmontował kierownictwo powiatowe „Miecza i Pługa” w Siedlcach,
Łukowie i Białej Podlaskiej. W Białej Podlaskiej w składzie kierownictwa
powiatowego, obejmującego swym zasięgiem miasto Biała Podlaska i północną część
powiatu z ośrodkami w Serpelicach i Borsukach byli m.in. por. Józef Maciąg i sierż.
Stefan Piekut (obaj z 34 pp). Działalność „Miecza i Pługa” nie trwała tutaj długo, bo
do końca 1940 roku, względnie do początków 1941 roku kiedy to został aresztowany
ks. Leon Peoplau przez gestapo, a następnie zamordowany w obozie w Oświęcimiu
28 sierpnia 1941 roku. Artur Peoplau po śmierci swego brata wstąpił w szeregi
Związki Walki Zbrojnej. 4
Organizacja Orła Białego była jednym z pierwszych tajnych stowarzyszeń o
charakterze społeczno – wojskowym w okupowanym przez wroga kraju. Powstała
już w drugiej połowie września 1939 roku. Członków Organizacji Orła Białego
obowiązywała przysięga, której słowa brzmiały następująco: „Przysięgam przed
Bogiem Wszechmogącym i Wszechobecnym, że będę walczył ze wszystkich sił i
zdolności o odzyskanie wolnej i niepodległej Polski. Tajemnie organizacji będę
4
Ibidem, s. 7

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin