Sciąga z socjologii.doc

Kultura jako wyróżnik człowieka Kultura tworzona jest dzięki rozwiniętemu mózgowi człowieka, co odróżnia go od świata zwierzęcego. Kultura oznacza to wszystko, co jest stworzone przez człowieka, co jest przez niego nabywane przez uczenie się i przekazywane innym ludziom, a także następnym pokoleniom w drodze informacji pozagenetycznej. # Wszystko, co wchodzi w skład tak rozumianej kultury, możemy spotkać także w świecie zwierzęcym, ale jedynie w formie zalążkowej. Dlatego też to, co w świecie zwierzęcym jest, podobnie jak ludzka kultura, rezultatem uczenia się oraz pozagenetycznego przekazu informacji, określane jest mianem protokultury. Charakterystyka kultury jako atrybutu człowieka: a. Kultura obejmuje całość życia człowieka - wszelkie czynności np. ( jedzenie, co jemy i jak jemy: zależy od kultury) - wszelkie zachowania ludzkie b. Pojęcie tak rozumianej kultury nie ma charakteru wartościujące - kultura jest dziełem człowieka - żaden człowiek nie jest bez kultury, co najwyżej jego kultura mam się nie podoba. - w antropologicznych opisach kultur używa się raczej przymiotnika kulturowy niż kulturalny - jest to dodatnia cecha wartościowania człowieka. c. Kultura jest tworem zbiorowym, nie indywidualnym. - kultura powstaje i rozwija się w wyniku kontaktów między osobnikami przekazującymi sobie różne informacje. - jeden człowiek nie stworzy kultury, dopiero to, co wymyśli i zostanie przyjęte przez innych i wprowadzone w obieg społeczny może stać się częścią kultury.d. Kultura narasta i przekształca się w czasie. - kultura jest przekazywana z pokolenia na pokolenie i dlatego jest nieodłącznie związana ze świadomością czasu i istnienia w czasie, a także z różnymi formami pamięci przeszłości i sposobami jej przekazywania. Wielość kultur i kryteria ich wyodrębniania Kryteria wykreślania granic poszczególnych kultur są tak różne, jak różne są kryteria. Mają różny stopień ogólności i często się krzyżują. Mamy kulturę: - zbiorowości terytorialnych - takimi były izolowane plemiona, które zamieszkiwały wyraźnie wyodrębnione obszary i tworzą wyodrębnione całości, np. plemię Trobriandczyków z wyspy Pacyfiku, kulturę ich badał polski antropolog Bronisław Malinowski. - zbiorowości terytorialnych pod względem cech środowiska, które wymusza określone sposoby życia i sprzyja upodobnieniu się kultur tych zbiorowości, np. kultura górali karpackich czy amerykańskich Indian z Równin, czy kultura zachodnio- europejska - narodową - przy czym kiedy mówimy o narodowej kulturze polskiej, francuskiej czy jakiejś innej, kryterium terytorialne łączy się z kryterium etnicznym. - zbiorowości różniących się typem gospodarki - czyli: kultura społeczeństw pierwotnych, społeczeństw rolniczych, społeczeństw przemysłowych. - wyodrębnioną wedle kryteriów chronologicznych - np. kultura średniowieczna, epoki renesansu czy oświecenia. - wyodrębniona segmentami wielorako zróżnicowanymi większych zbiorowości - np. w dawnych czasach była to szlachta i mieszczaństwo, w nowszych chłopi i robotnicy. - wedle kategorii wiekowej - np. kultura młodzieżowa. Subkultura - podkultura, to pewien zespół regularności kulturowych, występujących w dowolnej zbiorowości, która jest mniejsza od większej zbiorowości będącej podstawą wyodrębnienia danej kultury, np. kulturę polską możemy rozpatrywać jako subkulturę europejską.

Termin subkultura jest także stosowany jako określenie wzorów zachowań występujących w niewielkiej zbiorowości, które dzięki odmienności tych wzorów wyodrębniają się w ramach szerszych społeczeństw, np. subkulturę młodzieżową, subkulturę kibiców piłkarskich, subkulturę górnicza, subkulturę więzienną. # Kultura większości danego społeczeństwa jest określana mianem kultury dominującej. Relatywizm kulturowy

Etnocentryzm - jest to skłonność do wynoszenia własnej grupy ponad inne i traktowanie jej kultury jako przewyższającej wszystkie inne oraz ocenianie praktyk wedle norm kultury własnej. # Jedną z jego form jest europocentryzm. # Przeciwieństwem jego jest relatywizm kulturowy - nie jest czymś jednorodnym. Wyróżnia się następujące odmiany relatywizmu kulturowego: - Relatywizm kulturowy jako zasada metodologiczna - oznacza wymóg, aby badacz obserwując i opisując jakąś kulturę, stosował perspektywę uczestnika danej kultury, a na praktyki badanej kultury nie patrzał z punktu widzenia norm i wartości kultury własnej, ale zwracał uwagę na znaczenie, jakie przypisują im uczestnicy badanej kultury, oraz na funkcje, jakie praktyki te pełnią w życiu danej zbiorowości. - Relatywizm kulturowy jako element światopoglądu - polega na przekonaniu, że wszystkie kultury są równe. Można je porównywać i wskazywać podobieństwa oraz różnice między nimi, ale nie wolno ich mierzyć jedną miarą i szeregować na skali kultur niższych i wyższych, lepszych i gorszych. Przejawia się w równouprawnieniu kultur oraz tolerancją wobec wszelkich praktyk rozmaitych kultur. - Relatywizm kulturowy jako teoria i filozofia człowieka - jest to pogląd, że człowiek jest bez reszty wytworem kultury. Jego sposób postrzegania, wartościowania i zachowania zależy tylko i wyłącznie od kultury, w jakiej się wychował i jakiej żyje - pogląd ten to kulturalizm. - Relatywizm kulturowy jako relatywizm wartości - jest to pogląd, że nie ma wartości uniwersalnych, wszystkie są produktem określonych kultur, są wobec nich funkcjonalne oraz zrozumiałe w ich kontekście. Kultura symboliczna Obejmuje wartości i wzory zachowań związane z zaspokojeniem potrzeb ludzkich wykraczających poza podstawowe potrzeby człowieka, których zaspokojenie jest niezbędne dla przeżycia. Potrzeby te nazywane są ekspresyjno – integracyjnymi, np. dawanie wyrazu uczuciom i impulsom twórczym oraz uzyskiwanie poczucia łączności z innymi ludźmi i uczestnictwa we wspólnocie.# Dziedzina kultury symbolicznej to dziedzina symboli. # Symbole często bywają rozumiane szeroko i utożsamiane ze znakami. ZNAKI - to każdy przedmiot czy zjawisko, które ludzie odnoszą do czegoś innego. # Znak charakteryzuje stosunek do tego, co oznacza, czyli jest to stosunek między znaczonym a znaczącym, np. czerwone światło na skrzyżowaniu (znaczące), które oznacza nakaz "zatrzymaj się"(oznaczone). # Najpowszechniejszym systemem znaków jest język, dowolny alfabet, w którym każdy znak graficzny oznacza bądź dźwięk, jak w fonetycznym alfabecie łacińskim, bądź przedmiot czy pojęcie, jak w alfabecie chińskim. Znacząca część znaków pełni funkcję instrumentalne. Nie ma własnej treści ich wartość jest wyłącznie wartością narzędzia służącego przekazywaniu treści tego, co jest znaczone.# Istnieją wartości o tak wielkiej wadze, że część przynależnego im respektu spływa na ich znaki, wskutek tego nabierają samoistnej wartości, Te znaki to symbole w węższym czy właściwym znaczeniu, np. symbol krzyża w kulturze chrześcijańskiej. # Wartości, których znaki mają postać symboli są wartościami autotelicznymi – czyli są ważne jako takie, a dążenie do realizacji jest swoistym celem, nie zaś drogą do celu znajdującego się poza nimi.Dziedzina kultury symbolicznej to świat autotelicznych wartości, symboli, zachowań. Np. w społecznych konkretach jest to świat religii, sztuki, zabawy, a po części nauki. Marksizm Twórcą jest Karol Marks# jego teoretyczne rozważania wynikały z potrzeby znalezienia sposobu zmiany współczesnego mu społeczeństwa, nazywanego przez niego kapitalistycznym, bądź burżuazyjnym.# krytykował istniejącą rzeczywistość - za całe zło odpowiedzialny jest kapitalizm i nie jest to przejściowe i przypadkowe. Wynikał z tego wniosek, że nie należy myśleć o naprawianiu istniejących stosunków, lecz dążyć do całkowitej zmiany. Aby działania były skuteczne, należy odkryć, co rządzi zmianami społecznymi. To stało się jego podstawowy pytanie, a odpowiedź w znacznej mierze określiła charakter marksistowskiej socjologii jako materializm historycznego.# Teorię Marksa charakteryzowała scjentystyczna i makrospołeczna perspektywa oraz holizm.# z tej perspektywy społeczeństwo ukazało mu się jako obiektywnie istniejąca całość, której wszystkie części są ze sobą powiązane, a jego zmianę powiązano z procesem historycznym, rządzącym się takimi prawami jak procesy przyrodnicze i przebiega w sposób konieczny. # jego teoria zmiany stała się teorią rozwoju społecznego, zaś głównym zadaniem - wykrycie jego praw. # prawa te sformułował na podstawie analizy współczesnego mu kapitalizmu - doprowadziło to Marksa do sformułowani teorii formacji społecznych. # Formacje społeczne wg niego to typy społeczeństw i etapy rozwoju społecznego. # wyróżnił formacje- azjatycką, antyczną, feudalną i burżuazyjną, później dodano do nich formację wspólnoty pierwotnej i formację komunistyczną. # dla Marksa było istotne wykazanie na podstawie praw rozwoju społecznego, że koniec kapitalizmu jest koniecznością historyczną. Kres kapitalizmu miał zapoczątkować prawdziwą historię ludzkości. Dotychczasowe dzieje to tylko prehistoria. O specyfice marksistowskie teorii rozwoju decydują jej 2 cechy. 1. Jest to orientacja przyszłościowa, 2. Uznanie sprzeczności i konfliktów za siłę napędową rozwoju.# teoria Marksa była w późniejszych czasach różnie interpretowana i stanowiła przedmiot gorących sporów środowiskach marksistowskich. Ewolucjonizm # klasykiem jego był w XIX wieku Herbert Spencer. # podstawowe założenia cechują ewolucjonizm podobnie jak marksizm perspektywa makrospołeczna,  scjentystyczna, holizm, przekonanie, że rozwojem społecznym rządzą prawa Ewolucjonizm różni się od Marksizmu dwoma rzeczami: 1 - pojmowaniem praw rządzących rozwojem społecznym (dla ewolucjonizmu były to prawa te same, które rządzą ewolucją w świecie przyrody. 2 - orientacją czasową (u ewolucjonistów jest orientacją przeszłościową) Uboczną konsekwencją orientacji ewolucjonistycznej stało się odmawianie wartości tym elementom kultury, które odbiegały od wzorów europejskich- skończyło się to po II wojnie światowej, ponieważ nastąpił zmierzch kolonializmu i zaczęto dostrzegać wartości innych kultur oraz ze z pewnymi problemami potrafią lepiej sobie radzić niż europejska kultura społeczeństwa przemysłowego. Ewolucjonizm stanął przed wyzwaniem.# Podjął je neoewolucjonizm, i to na różne sposoby. Np. odróżnienie ewolucji konkretnej od ewolucji ogólnej. - ewolucja konkretna - to ewolucja poszczególnych kultur, z których każda idzie własną drogą rozwojową, przechodząc przez powiązany historycznie ciąg form. - ewolucja ogólna - to wyłanianie się kolejnych poziomów rozwoju powszechnego, ciąg stadiów, których ilustracją sa konkretne, historyczne formy. # Ewolucjonizm wywarł wpływ na socjologię, rozbudzając u jej przedstawicieli świadomość rozmaitości społeczeństw. Społeczeństwo tradycyjne # jest to najczęściej społeczeństwo istniejące w europejskim kręgu kulturowym do czasu rewolucji przemysłowej, # służy jako tło do charakterystyki społeczeństwa przemysłowego. # jest oparte na rolnictwie i dominuje w nim gospodarka naturalna # jednostkami produkcyjnymi są gospodarstwa domowe, samowystarczalne # rynek i wymiana towarowa są słabo rozwinięte # znikoma rola dążenia do zysku # pieniądz ma nie wielki wpływ na kształt stosunków społecznych i na określenie miejsca człowieka w społeczeństwie # człowiek jako nie autonomiczna jednostka, lecz jako cząstka zbiorowości # komunikacja i przekazywanie informacji droga ustną # czytanie i pisanie tylko dla nie licznej elity # ludność skupiona na wsiach, mało miast # podstawa społeczności to rodzina i sąsiedzi # cechuje ich zachowawczość orientacja przeszłościowa, przeszłość uzasadnia sposób postępowania i dostarczania wzorów zachowania się. # ich przestrzeganie zapewnia silna, nieformalna kontrola społeczna Społeczeństwo przemysłowe # istota jest gospodarka rynkowa oraz masowe wytwarzanie dóbr materialnych przy użyciu maszyn poza gospodarstwem domowym # jednostki produkcyjne są wyspecjalizowane w wytwarzaniu dóbr jednego rodzaju, co wiąże się z podziałem pracy # zysk jako motywacja działań gospodarczych # pieniądz wyznacznikiem miejsca człowieka w społeczeństwie # rozwojowi przemysłu towarzyszy rozwój miast # zwiększa się przestrzenna i społeczna ruchliwość ludzi # umacnia si i rozrasta się władza centralna państwa, kontrola formalna: policja, sądy, więzienia # upowszechnione pisanie i czytanie # rośnie rola wykształcenia # pojawiają się środki masowego przekazu, przez to wytwarza się kultura masowa # człowiek jest autonomiczną jednostką a nie cząstką zbiorowości # charakterystyczne cechy kulturowe tego społeczeństwa to: dążenie do osobistych osiągnięć, racjonalność, sekularyzacja, indywidualizm Społeczeństwo poprzemysłowe, ponowoczesne i informacyjne # zrodziło się u schyłku lat 60-tych XX wieku# różnymi nazwami określano to społeczeństwo: - Daniel Bell napisał książkę, gdzie ogłosił narodziny nowego poprzemysłowego społeczeństwa - Określano także jako społeczeństwo ponowoczesne - Jako nawet pokomunistyczne – Drucker 1999 r. – Jako społeczeństwo informacyjne – niektórzy uważają je jako odrębny typ społeczeństwa Społeczeństwo informacyjne # to takie, w którym produkcja towarów i usług zależy od przekazywania informacji # szybkie komputery i rozwój technik telekomunikacyjnych umożliwiają wytwarzanie, przekształcanie i przekazywanie znacznej liczby informacji Konsekwencje powstania i rozwoju społeczeństwa # pojawia się płynność rynku pracy zagrażająca stabilizacji zatrudnienia i wymaga stałej elastyczności – przez to zwane również społeczeństwem ryzyka # zmieniają się relacje: pracownik – miejsce pracy - dom # aby wypełnić obowiązki służbowe niepotrzebna opuszczać domu # społeczeństwo informacyjne umożliwia zarówno rozwój demokracji jak i rozszerzenie się niedemokratycznej władzy korporacji międzynarodowych # wraz z rozwojem techniki informacyjnej rozwija się proces globalizacji, który wpływa na przemiany społeczne Globalizacja – jest to stopniowe rozszerzanie się na cały glob ziemski terytorialnego zasięgu społecznego podziału pracy i wymiany rynkowej, powiązań i oddziaływań między zbiorowościami ludzkimi we wszystkich sferach życia. Globalizacja kładzie nacisk na kres izolacji poszczególnych społeczeństw i powoduje nasilenie się zewnętrznych wpływów na wszystkie sfery ich życia. # Jest najbardziej odczuwana w sferze gospodarczej. # Postępującej globalizacji towarzyszy wzrost świadomości, że to, co zachodzi w jednej części świata, wywiera wpływ na to, co dzieje się w innych jego częściach. Np. krach na giełdzie Tokio odbija się na notowaniach giełdowych Warszawie. Modernizacja Oznacza proces zmian prowadzących do powstania nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego. Odnosi się do szerokiego zakresu zjawisk powiązanych z uprzemysłowieniem, takich jak: Upowszechnienie pisania i czytania, Rozwój oświaty, Rozwój miast, Rozwój dróg, Rozwój wodociągów i kanalizacji, Rozwój komunikacji ...