Wyjaśnij pojęcia: impresjonizm, symbolizm odwołując sie do przykładów literackich.
Symbolizm - nazwa pojawiła się w tytule manifestu francuskich poetów, na łamach pisma "Le Figaro". Symbolizm cechowało przekonanie, że świat materialny jest jedynie zasłoną skrywającą niepoznawalny zmysłami byt idealny, wieczny, mistyczny. Głównym zadaniem poezji było przeniknięcie owego bytu. Literatura, starając się wyrazić "stan duszy", musi sugerować treść przez zmysłowy równoważnik, emocjonalną sugestię - symbol. W odróżnieniu od alegorii, może on być różnie interpretowany. Zamierzona wieloznaczność i brak wyrazistości powodują, że sens dzieła pozostaje częściowo ukryty. Symboliczne obrazy odnaleźć można w twórczości Tetmajera, Kasprowicza, Staffa, Wyspiańskiego.
Rzeczywistość, która nas otacza, ma dwoistą naturę - składa się z materii i ducha; zadaniem sztuki powinno być odzwierciedlenie owej głębszej, duchowej, metafizycznej sfery ludzkiej egzystencji; świata duchów nie można przedstawić przy pomocy środków stosowanych przez sztukę realistyczną, gdyż nie jest on jednoznaczny i sprecyzowany; to co nieuchwytne, niewyrażalne, bo rozgrywające się poza światem zmysłów, można próbować przedstawić przy pomocy języka symbolów, który dopuszcza możliwość wielu interpretacji; symbol jako środek artystyczny posiada dwa znaczania:
-pierwsze, to postrzegalny zmysłowo obraz przedmiotu, osoby lub sytuacji,
-drugie, to podtekst, ukryte znaczenie, nie wypowiedziana jednoznacznie treść;
Najbardziej znane symbole w literaturze młodopolskiej to: "rozdarta sosna" oraz "złoty róg", "czapka z piór", "złota podkowa", "chocholi taniec".
Symbol "rozdarta sosna" łączy się z głównym bohaterem powieści "Ludzie bezdomni" Stefana Żeromskiego. Tomasz Judym wyrzeka się osobistego szczęścia, nie decyduje się na małżeństwo z Joasią Podborską. Rani ją, odtrącając miłość i plany na stworzenie rodziny.
Bohater pochodzi z ubogiej, robotniczej rodziny. Po zdobyciu zawodu lekarza jego celem staje się walka o ulepszenie rzeczywistości - pomoc bezdomnym z warszawskich ulic, ubogim chłopom z Cisów i pracującym w nieludzkich warunkach robotnikom z Zagłębia. Judym apeluje do innych o wrażliwość społeczną. Wygłasza referat u doktora Czernisza o zrzeczeniu się honorariów za leczenie biedaków - traci aprobatę własnego środowiska. Stawia światu wymagania maksymalne, ale realne. Judym zorganizował przy zakładzie uzdrowiskowym mały szpital dla ludności Cisów. Opracował projekt osuszania bagien, pogarszających warunki zdrowotne. Spotkał się jednak z oportunizmem zarządcy, Krzywosąda. Światem, w którym porusza się Judym rządzi zasada zysku. Postawa buntu, "szewska pasja" prowadzi do samotnej walki z otoczeniem, bezdomności fizycznej i duchowej. Judym zamieszkuje w przygodnych lub służbowych mieszkaniach. Bezdomnymi są również: brat Tomasza, Wiktor - działacz robotniczy, w obawie przed represjami tułający się wraz z rodziną po Europie, Korzecki - inżynier, świadek krzywdy i nędzy górników Zagłebia, Joanna - nauczycielka wędrująca po domach swoich wychowanków. Ujawnia się dramat szlachetnych jednostek, które w oczach społeczeństwa są maniakami. Postać Judyma przypomina bohatera romantycznego. Podobnie jak Kordian szuka drogi życiowej i walczy samotnie, jest wrażliwy na krzywdę jak Konrad Wallenrod i bierze odpowiedzialność za losy innych wzorem Konrada z III cz. "Dziadów". Awans społeczny rodzi konflikt, gdyż z jednej strony Judym zrzeka się związku z warstwą robotniczą, z drugiej zaś chce pomagać ludziom tego stanu. Decyduje się na rozstanie z ukochaną, aby odpowiedzialność za bliskich nie wiązała mu rąk w walce ze złem. Po spotkaniu z Joasią przeżywa rozterkę wyboru między "urodą życia" a altruizmem. Zostaje sam jak rozdarta przez huragan sosna. Symbol jest jednocześnie psychizacją krajobrazu.
"Złoty róg", który otrzymał Gospodarz od Wernyhory, jest symbolem myśli kierującej narodem. Ma zachęcić do walki o niepodległość. "Na jego rycerny głos spotężni się Duch, podejmie Los". Gospodarz, który miał być przywódcą, przekazał róg Jaśkowi. Ten zgubił go nachylając się nad "czapką z piór". Ona zaś symbolizuje tradycję i poczucie własności. Próżność doprowadziła do zaprzepaszczenia idei narodowej. Motywem chciwości staje też zamknięta w skrzyni przez Gospodynię "złota podkowa" - symbol szczęścia w walce.
Chochoł pojawia się również w finale "Wesela", gdy gromada chłopów i inteligencji oczekuje dźwięku złotego rogu. Chochoł przyśpiewuje zgromadzonym do monotonnego tańca - "Miałeś chamie złoty róg, miałeś chamie czapkę z piór: czapkę wicher niesie, róg huka po lesie, ostał ci się ino sznur." Zgromadzeni pogrążeni w letargu dreptają w kółko. "Chocholi taniec" jest symbolem marazmu; bezsilności i apatii po przegranych powstaniach narodowych. Stanowi on motyw negatywny i pesymistyczny. Nadzieją dla Polaków jest róża, która ożyje po zrzuceniu słomy chochoła.
Impresjonizm - (wrażenie) pojawił się w wystąpieniach Piotra Chmielowskiego, Lucjana Rydla i Artura Langego. Oznacza wrażenie; indywidualny, przelotny stan uczuć. Celem dzieła literackiego, plastycznego czy muzycznego było jego utrwalenie. Świat przedstawiony jest subiektywny, emocjonalnie nasycony, zmysłowy. Istniała niechęć do ideowego określania się wobec świata, bierność intelektualna i nieokreśloność doznań. Styl utworów cechuje przewaga rzeczowników konkretnych nad pojęciami, przymiotników nad rzeczownikami oraz dążenie do instrumentalizacji. W poezji istniała predylekcja do zapisywania przeżyć i uczuć przez grę skojarzeń, paraleizm stanu duszy i krajobrazu. W prozie polegało to na stosowaniu luźnej, fragmentarycznej kompozycji i podkreślaniu roli podświadomości w działaniu bohatera.
Zadaniem sztuki jest przedstawienie przelotnych wrażeń, gdyż nie ma możliwości dotarcia do obiektywnej prawdy o rzeczywistožci, a poznawanie świata ogranicza się do subiektywnych, przypadkowych odczuć napotkanych zjawisk; stąd w obrazach impresjonistów świadome zacieranie konturów malowanych przedmiotów, stosowanie obok siebie jasnych barw, by wywołać wrażenie
nieustającej zmienności; malowani oni znakomite, urokliwe pejzaże, przeniknięte jasnym światłem; szukali tematów, dotąd rzadko spotykanych w malarstwie, których dostarczała im ulica, kabarety i kawiarnie, gdzie tętniło życie naturalne i prawdziwe;
Najlepszym przykładem impresjonizmu w twórczości jest utwór pt."Melodia mgieł nocnych". Jest on wyrazem zafascynowania poety urokiem tatrzańskiego krajobrazu, dowodem na ogromną wrażliwość poety na piękno.Akcja wiersza rozgrywa się w scenerii górskiej, w nocnym mroku, złagodzonym jedynie przez światło księżyca. Poeta, aby opisać niezapomniane przeżycia z obcowania z tatrzańską przyrodą, sięga do nowych technik poetyckich (impresjonizmu). Zgodnie z tym kierunkiem sztuki udało mu się uchwycić nastrój chwili i ulotne zjawisko jakim jest mgła "tańcząca przy świetle księżyca". Używa w tym celu wielu epitetów, dźwiękonaśladownictwa, pobudza takie zmysły jak wzrok, słuch i powonienie.
Wiersz pt. "Z Tatr (Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej)" jest przykładem liryki pejzażowej. Jego tematem jest piękno krajobrazu tatrzańskiego, próba oddania poczucia spokoju i ukojenia, jakie niesie z sobą obcowanie z górską przyrodą. Poeta sięga do poetyki impresjonizmu, obraz staje się niewyraźny, jakby rozmyty we mgle. Pojawiają siękolejne niezwykle poetyckie obrazy: "mgła przezrocza", "senna zieleń gór", "szumiący z dala wśród kamieni potok", "pościel bujnych traw". Podmiot liryczny przepełniony jest uczuciem niewytłumaczalnego niepokoju, lęku, lirycznej zadumy:
"i jakaś dziwna mię pochwyca
bez brzegu i bez dna tęsknica,
niewysłowiony żal".
damdamok