10.10.2006 r.
Socjologia
Anka P.
Grupa społeczna - to dwie lub więcej osób między którymi zachodzi więź społeczna (nawiązanie do koncepcji Georga Simmela który mówił już o diadach - dwie jednostki i triadach - trzy jednostki). Dominują definicje mówiące o trzech osobach. Pojęcie grupy społecznej jest kluczowe dla socjologii chociażby ze względu na to, że wiele osób definiuje socjologię jako naukę o grupach spolecznych.
Więź społeczna (rodzaje) - to to co łączy osoby w grupie społecznej.
- Obiektywna - wynikająca z pewnych obiektywnych aspektów takich jak wiek, wykształcenie, płeć itp.
- Subiektywna - wynikająca z naszych przekonań, wartości, polega na poczuciu wspólnoty np. z wyznawcami tej samej religii. Wyrazem tej więzi jest poczucie wspólnego "my". Innym dobrym przykładem jest naród w rozumieniu wspólnoty wyobrażanej.
- Behawioralna - wynikająca ze wspólnoty zachowań (np. grupy demonstrujące, organizujące jakieś manifestacje)
W rzeczywistości zawsze te rodzaje więzi mieszają się ze sobą. Któraś z nich jest dominująca, ale to nie wyklucza istnienia równocześnie pozostałych.
Zbiór (= agregat) - ludzie posiadający pewną cechę, najczęściej fizyczną taką jak wzrost, waga, kolor oczu etc. Zbiór może przekształcić się w grupę społeczną jeśli ludzie ci postanowią się jakoś zorganizować żeby np. walczyć o prawa dla siebie, urozmaicić swoje życie towarzyskie (kluby osób bardzo wysokich, kluby osób otyłych itp.)
Grupy społeczne (rodzaje)
1. Podział ze względu na typ więzi:
- formalne - więź bezosobowa, urzędowa (np. partie polityczne o charakterze masowym)
- nieformalne - więzi osobowe, relacje ze względu na jakieś osobiste, psychiczne, emocjonalne względy.
2. Podział ze względu na wielkość grupy
- małe - grupa, w której każdy z członków może wchodzić w relacje bezpośrednie z innymi (np. rodzina)
- duże - grupa na tyle liczna, że nie możemy kontaktować się bezpośrednio ze wszystkimi jej członkami.
3. Podział ze względu na charakter członkostwa
- automatyczne - nie mamy wpływu na przynależność do tej grupy (rodziny się nie wybiera)
- dobrowolne - wszystkie, do których dobrowolnie przystąpiliśmy.
* Przynależność obywatelska (w trakcie wykładu pojawiło się pytanie jaki charakter ma obywatelstwo danego kraju - czy przynależność do grupy społecznej obywateli jest automatyczna czy dobrowolna):
ius soli - (dosłownie: prawo ziemi) sposób nabycia obywatelstwa, w którym dziecko uzyskuje obywatelstwo państwa, na terytorium którego następują narodziny (rozumiane także jako statek powietrzny, morski bądź przedstawicielstwo dyplomatyczne), przy czym bez znaczenia jest obywatelstwo rodziców. Ius soli właściwe jest przede wszystkim dla anglosaskiego porządku prawnego, przez jakiś czas funkcjonowało także w Konfederacji Szwajcarskiej. Prawo polskie (ustawa o obywatelstwie) przyjęł zasadę prawa krwi, jednak uzupełniająco stosuje się także zasadę prawa ziemi - gdyby dziecko urodzone na terytorium Polski nie nabywało żadnego innego obywatelstwa.
ius sanqinis - (dosłownie: prawo krwi) - jeden z dwóch sposobów wyznaczania obywatelstwa z mocy prawa. W tym przypadku dziecko nabywa obywatelstwo tego kraju, którego obywatelem jest przynajmniej jeden z rodziców. (Definicje z Wikipedii - chyba pełniejsza i bardziej zwięzła niż wywód pani doktor ;) )
4. Podział ze względu na trwałość grupy
- sporadyczne - powstają na krótko w związku z jakimś faktem (np. protestem, demonstracją)
- trwałe - mają charakter trwały (np. rodzina - nawet mimo rozwodu - nie da się anulować więzi rodziców z dziećmi)
5. Grupy
- pierwotne - rodzina (pojęcie Ch. Cooleya)
- wtórne
Grupy odniesienia (referens groups) - pojęcie wprowadzone przez T. Necomba. Mówi się o grupach odniesienia w sensie
- pozytywnym - to takie do których aspirujemy lub już jesteśmy ich członkami. Przynależność do nich wpływa w znacznym stopniu na nasze zachowanie (np. licealiści, studenci)
- negatywnym - to takie od których chcemy się odseparować, z którymi nie chcemy mieć dłużej nic wspólnego (np. ktoś kiedyś należał do gangu i chce zerwać ze swoja przeszłością)
Rodzina - jest grupą małą i pierwotną. Stanowi grupę podstawową, najważniejszą w społeczeństwie. Pełni dwie zasadnicze funkcje:
- prokreacyjną
- socjalizacyjną
Rodzina na przestrzeni wieków ulega zmianom. W społeczeństwie tradycyjnym miłą charakter wielopokoleniowy. Współcześnie ma charakter nuklearny (jest mała - złożona z rodziców i dzieci). Zmienia się stosunek do dzietności i do dzieci. Obecnie możemy powiedzieć, że nasz stosunek do dzieci ma charakter autoteliczny (są one wartością samą w sobie), a nie jak dawniej użytkowy (jak ktoś się decyduje na dziecko to dlatego, że chce mieć dziecko, a nie dlatego, że potrzebuje więcej rąk do pracy w gospodarstwie).
Formy alternatywne rodziny:
- rodzina monoparentalna - jeden rodzic i dziecko
- związki nieformalne - związki kohabitacyjne - ludzie wspólnie prowadzą gospodarstwo domowe ale nie formalizują swojego związku
- związki cywilne - PACS - zarejestrowane związki kohabitacyjne. Forma pośrednia między kohabitacją a małżeństwem. Związek taki można zarejestrować i wyrejestrować bez konieczności rozwodu. PACS dotyczą zarówno związków homo jak i heteroseksualnych. (Funkcjonuje to m.in. we Francji)
I znów posłużę się Wikipedią ;)
Pacte civil de solidarité (PACS) - Obywatelski Pakt Solidarności, francuski rejestrowany związek partnerski legalizujący związki nieformalne między dwojgiem ludzi bez względu na płeć, istniejący od 1999 roku.
PACS powstał w czasie, gdy socjalista Lionel Jospin był na czele francuskiego rządu, mimo protestów ze strony prawicy i organizacji chrześcijańskich. Niesie on za sobą współodpowiedzialność za długi, wspólne deklaracje majątkowe od początku trwania związku (do 2006: po trzech latach od rejestracji związku), nowe zasady dziedziczenia i opiekę społeczną. Do marca 2006, zawarto 204 924 PACSów, w tym 59 876 w roku 2005. Wg liczb podawanych przez francuskie ministerstwo sprawiedliwości, 8 324 zawartych związków rozpadło się w międzyczasie. PACSy reprezentowały w 2005 roku 17,7% wszyskich rodzajów legalnych związków zawieranych we Francji (małżeństwa i PACSy).
Słowo "pacs" weszło na stałe do języka francuskiego. Tak też powstał czasownik pacser, oznaczający akt zawarcia PACSu; un couple pacsé (para "spaksowana").
Wracam do głównego wątku:
- living apart together - związki o charakterze wakacyjno-weekendowo-świątecznym. Dwoje ludzi pracuje, większość czasu spędza poza miejscem stałego zamieszkania w związku z czym widują się tylko w dni wolne od pracy.
- rodzina zrekonstruowana - małżeństwo osób po rozwodzie w sytuacji kiedy mają oni dzieci z poprzednich małżeństw i wychowują je wspólnie.
- rodzina adopcyjna - naśladuje rodzinę biologiczną. Adoptowane dzieci otrzymują takie same prawa jak dzieci z rodzin biologicznych (prawo do dziedziczenia itd.)
- rodzina zastępcza (foster care) - alternatywa dla domów dziecka. Rodzina opiekuje się dziećmi, które normalnie trafiłyby do domów dziecka, pomaga jej w tym państwo - na utrzymanie swoich wychowanków rodzina otrzymuje pieniądze. Dzieci przebywają w niej do 18 roku życia. W Niemczech występuje zjawisko specjalizacji rodzin zastępczych - są rodziny opiekujące się np. dziećmi niepełnosprawnymi.
Wzrost liczby jednoosobowych gospodarstw domowych (w Polsce 19%) - tworzonych przez "singli" to zjawisko typowe dla bogatych miast oferujących dobrze płatne miejsca pracy.
Tendencje występujące we współczesnych społeczeństwach:
- Coraz wyższy wiek zawierania związków małżeńskich
- Coraz później kobiety rodzą swoje pierwsze dziecko
- Zmiana modelu rodziny z patriarchalnego na partnerski (podział obowiązków domowych między wszystkich członków rodziny)
- Dawniej stopień formalizacji stosunków rodzinnych i rytualizacji zachowań był o wiele wyższy. Obecnie stosunki takie są generalnie bezpośrednie. (Formalizacja i rytualizacja - chodzi o to, że np. dawniej dzieci nie mówiły "słuchaj tato" tylko "ojcze, czy mógłbyś...", że ojciec miał swój fotel w którym nikt inny nie siadał itd. itp. ;) )
- Czy rodzina jest grupą formalną czy nieformalną? Odpowiedź: każda rodzina zawira taki i taki pierwiastek. Stopień nasilenia każdego z tych pierwiastków zależy od konkretnej rodziny.
- Proces globalizacji (Z. Bauman łączy globalizację z płynnością) który też wpływa na stabilność rodziny (rodzina inaczej funkcjonuje w momencie kiedy jeden rodzic pracuje za granicą i widuje się z dziećmi sporadycznie)
- Aktywność zawodowa kobiet - podział obowiązków między miejsce pracy a dom
- Zmiany w sposobie traktowania dzieci - groźba depopulacji czyli zmniejszenia się liczby ludności
- Racjonalizacja i indywidualizacja zachowań (w pierwszej kolejności kariera i samorealizacja, a dopiero potem rodzina)
- Zmiana i zmiejszenie kontroli religijnej nad rodziną, laicyzacja życia (np. rozwody nie są już niczym wstydliwym)
* W Polsce dopiero w 1947 r. wprowadzono śluby cywilne.
* Obecnie około 20% zawartych w Polsce małżeństw się rozpada. W krajach Europy Zachodniej jest to jakiś 40 - 50%.
* W sferze deklaracyjnej poparcie dla rodziny jest nadal bardzo wysokie - 80-90% ludzi uważa rodzinę za jedną z najważniejszych wartości.
* Problem patologii społecznych przestaje być tematem tabu.
* Ważnym znakiem zachodzących zmian jest powołanie rzecznika praw dziecka i rzecznika do spraw równego traktowania kobiet i mężczyzn.
* Istotnym czynnikiem, który trzeba brać pod uwagę gdy mówimy o rodzinie, jest bezrobocie. Rzutuje ono na model i trwałość rodziny. Z bezrobociem wiąże się też termin "spirala społecznego wykluczenia" (W uproszczeniu: Ktoś traci prace. Traci prace więc zaczynają mu się problemy rodzinne. Zaczyna pić. Wpada w alkocholizm, rodzina się od niego odcina. I w końcu ktoś taki zasila szeregi bezdomnych).
Dla zainteresowanych: prof. Krystyna Slany "Przemiany rodziny w społeczeństwie ponowoczesnym"
Społeczeństwo
- pewna populacja ludzi
- system społeczny - układ pozycji i związanych z nimi ról społecznych (Talcot Parsons)
- ujęcie strukturalne - społeczeństwo jako sieć relacji (nawiązanie do prac Roberta Mertona)
- ujęcie aktywistyczne - społeczeństwo jako grupa ludzi zachowujących się w jakiś sposób (G.H. Mead)
- ujęcie kulturalistyczne - społeczeństwo jako grupa posiadająca pewne wspólne cechy kulturowe (obyczaje, tradycje, ubiór itp.) - Piere Bourdieu
- ujęcie dynamiczne - społeczeństwo jako proces, ciągłe stawanie się (A. Giddens)
F. Znaniecki (którego dobrze pamiętamy z pierwszego wykładu;) ) kładł nacisk na historyczny aspekt społeczeństwa. Zajmował się głównie społeczeństwem Polskim.
Społeczeństwo jest kompleksem grup współistniejących i krzyżujących się podporządkowanych jednej grupie dominującej takiej jak naród czy państwo.
Jan Szczepański: Społeczeństwo składa się z wielu pokoleń. Ma swoje cexhy kulturowe, strukturalne, swoje osobliwości rozwoju i dziejów.
Od jakiegoś czasu mówimy również o społeczeństwie globalnym.
damdamok