normy okluzji.pdf

Fizjologiczne normy

i typy okluzji

Rozdział ten oprócz nowych informacji zawiera rozszerzenie i uzupełnienie

zagadnień sygnalizowanych wcześniej. Zdarzające się powtórzenia z uwagi na

dydaktyczny charakter opracowania są celowe.

5.1. W ARUNKI OKREŚLAJĄCE FIZJOLOGICZNE

NORMY OKLUZJI CENTRALNEJ

W celach diagnostycznych i terapeutycznych konieczne jest ustalenie para-

metrów składających się na fizjologiczną normę okluzji. Definiuje się ją

w odniesieniu do okluzji centralnej i pozacentralnej, w przypadkach

bez zaburzeń morfologii i(lub) czynności US.

W literaturze pojawia się wiele poglądów w tej dziedzinie, zwłaszcza do-

tyczących pozycji żuchwy w maksymalnym zaguzkowaniu w stosunku do

dotylnego kontaktowego położenia żuchwy. Z praktyki oraz piśmiennictwa

wiadomo, że pozycja żuchwy w maksymalnym zaguzkowaniu rzadko pokry-

wa się z dotylnym położeniem kontaktowym. Z pozycji okluzji centralnej

możliwe jest cofnięcie się żuchwy do dotylnego położenia kontaktowego

(tzw. fizjologiczny poślizg środkowy). Oznacza to, że w centralnym zaguzko-

waniu (w okluzji centralnej) żuchwa wychyla się nieco ku przodowi w sto-

sunku do dotylnej (retruzyjnej) pozycji kontaktowej (patrz poprzedni

rozdział).

Za normę określającą warunki okluzji centralnej przyjmuje się kon-

takty zębowe odpowiadające pierwszej klasie Angle’a, przy czym maksymalne

zaguzkowanie zębów (okluzja centralna) występuje w płaszczyźnie środkowej,

co przestrzennie odpowiada położeniu żuchwy w pozycji centralnej. Zęby

żuchwy kontaktują się wtedy ze swoimi odpowiednikami w szczęce oraz z zę-

bami stojącymi wcześniej w łuku, z wyjątkiem dolnych siekaczy przyśrodko-

wych, natomiast zęby szczęki kontaktują się ze swoimi odpowiednikami

w żuchwie i z zębem stojącym dystalnie, z wyjątkiem ostatnich zębów trzo-

nowych górnych. Z funkcjonalnego punktu widzenia za prawidłowy kontakt

(w przypadku zębów siecznych) uznaje się ich nożycowe zachodzenie mniej

więcej na 2 mm w kierunku pionowym (zachodzenie sieczne) i w kierunku

przednio-tylnym (tzw. pole okluzyjne). Odległość ta zapewnia styczność po-

między powierzchnią podniebienną siekaczy górnych i brzegami siecznymi

siekaczy dolnych, przy mocno zaciśniętych zębach bocznych, tj. przy znacz-

nej sile zwarciowej. Jeżeli kontakt w obrębie zębów bocznych jest słabszy, to

pomiędzy siekaczami powinna powstać nieznaczna wolna przestrzeń. Jako

prawidłowy uznaje się również tzw. zgryz prosty, czyli linijny kontakt brze-

gów siecznych siekaczy górnych i dolnych, w okluzji centralnej.

Na podstawie analizy wyników badań przeprowadzonych wśród licznej

grupy osób bez zaburzeń i wad zgryzowych stwierdzono, że w ok. 10%

przypadków występuje zgodność pomiędzy dotylnym (retruzyjnym)

położeniem kontaktowym żuchwy a jej położeniem okluzyjnym cen-

tralnym, czyli pozycją w maksymalnym zaguzkowaniu zębów. W po-

zostałych 90% przypadków natomiast stwierdza się brak takiej zgod-

ności. Pomiędzy tymi dwoma położeniami żuchwy stwierdza się fizjolo-

giczny poślizg środkowy, zwany także poślizgiem centralnym. Poślizg

pomiędzy dotylnym (retruzyjnym) położeniem kontaktowym żuchwy a oklu-

zją centralną odbywa się w płaszczyźnie środkowej, z równoczesnym kontak-

tem obustronnym zębów bocznych, bez przeszkód okluzyjnych.

Odległość pomiędzy dotylnym (retruzyjnym) położeniem kontaktowym

żuchwy a maksymalnym zaguzkowaniem zębów jest wielkością indywidual-

ną. W obydwu tych pozycjach powinien być zapewniony kontakt zębów

bocznych, jednak bez kontaktu zębów przednich.

W okluzji pozacentralnej po stronie pracującej podczas bocznych gra-

nicznych ruchów okluzyjnych żuchwy dochodzi jedynie do kontaktu kłów

(prowadzenie kłowe), natomiast po stronie balansującej (biernej, niepracują-

cej) występuje natychmiastowa dyskluzja (utrata kontaktu zębów). W końco-

wej fazie granicznych ruchów bocznych, tzn. po przekroczeniu linii środko-

wej między siekaczami górnymi i dolnymi, do kontaktu dochodzi wyłącznie

w obrębie siekaczy przyśrodkowych, a z kolei podczas ruchów doprzednio-

-bocznych kontaktują siekacze boczne i kły, przy równoczesnej dyskluzji zę-

bów pozostałych. W przypadku bocznych ruchów żuchwy jako prawidłowe

uznaje się zarówno tzw. prowadzenie przez kły, tj. kontakt po stronie pra-

cującej wyłącznie na kłach, jak i prowadzenie grupowe, z udziałem kłów

i zębów przedtrzonowych. W praktyce, kontakt grupowy na kłach i zębach

przedtrzonowych po stronie pracującej powinien być zapewniony m.in.

w sytuacji stwierdzonej niewydolności przyzębia kłów. W czasie doprzednie-

go (protruzyjnego) ruchu żuchwy utrzymuje się grupowy kontakt na gór-

nych siekaczach przyśrodkowych i ewentualnie bocznych, z równoczesną

dyskluzją pozostałych zębów. W końcowej fazie ruchu doprzedniego, kiedy

dochodzi do utraty kontaktu siekaczy, obustronny kontakt występuje na

ostatnich zębach trzonowych.

Uwaga. Przedstawione wyżej normy okluzji odnoszą się tylko do przy-

padków bez nieprawidłowości zębowych, powstających w wyniku wad zgry-

zu lub nadmiernego starcia czy utraty zębów.

W praktyce klinicznej pojęcie zaadaptowanej okluzji centralnej ozna-

cza stany odchylenia od okluzji prawidłowej, związane z nieprawidłowościa-

mi zębowymi i(lub) okluzyjnymi, niepowodujące zaburzeń ruchów żuchwy

w okluzji pozacentralnej. Odchylenia od wyżej określonych norm mogą,

ale nie muszą, prowadzić do patologii czynności, czyli do pojawienia

się objawów dysfunkcji w obrębie układu stomatognatycznego. Pojęcie oklu-

zji nieprawidłowej uzupełnia się więc wskazując, czy jest to okluzja niepra-

widłowa, ale skompensowana, czy też nieprawidłowa i czynnościowo nie-

skompensowana (okluzja urazowa).

Uwaga. W praktyce podczas kwalifikacji do wykonywania korekt okluzyj-

nych w pierwszej kolejności trzeba rozstrzygnąć, czy zachodzą zmiany czyn-

nościowo zaadaptowane, czy też nabyte zmiany morfologiczne czynnościo-

wo niezaadaptowane. Analizując okluzję, poza rozpoznaniem jej odchyleń

od parametrów prawidłowych, należy więc wyróżnić zmiany niezaadaptowa-

ne, nieskompensowane czynnościowo, czyli będące przyczyną występujących

objawów dysfunkcji.

W przyczynowym leczeniu zaburzeń jednym z podstawowych dzia-

łań jest usunięcie nieprawidłowości okluzyjnych niezaadaptowanych,

nieskompensowanych, wywołujących uraz okluzyjny.

Sformułowane wyżej warunki okluzji prawidłowej odnoszą się głównie do

uzębienia naturalnego, jednak mają także zastosowanie przy projektowaniu

uzupełnień protetycznych, z wyjątkiem tych przypadków, gdzie obowiązu-

je koncepcja okluzji zrównoważonej (jak w protezach całkowitych). Pomija

się wtedy powyższe reguły, zapewniając obustronne kontakty zębów zarów-

no po stronie pracującej (czynnej), jak i balansującej (biernej), a także w ob-

rębie zębów trzonowych, przy doprzednich ruchach żuchwy. To zrównowa-

żenie okluzji gwarantuje stabilizację protezy na podłożu (obciążenia przeno-

szone są wtedy bardziej równomiernie na podłoże protetyczne).

Za pierwszorzędną normę okluzyjną, w odniesieniu do kontaktów zę-

bów przeciwstawnych łuków zębowych, przyjmuje się kontakty odpowiada-

jące pierwszej klasie Angle’a (tzw. eugnatyczny zgryz nożycowy). Pierwsza

klasa Angle’a dotyczy więc normy, wg której szczyt brzegu siecznego kła

górnego leży pomiędzy dolnym kłem a zębem przedtrzonowym (linia

kłów), guzek policzkowy, bliższy pierwszego zęba trzonowego żuchwy, kon-

taktuje się z listewkami brzeżnymi drugiego zęba przedtrzonowego i pierw-

szego zęba trzonowego szczęki (listewki: dystalna i mezjalna), natomiast gu-

zek policzkowy, bliższy pierwszego zęba trzonowego szczęki, wchodzi

w bruzdę pomiędzy guzkami policzkowymi pierwszego zęba trzonowego

żuchwy (ryc. 5.1). Z kolei klasa druga i klasa trzecia Angle’a charakte-

ryzują zwarcie nieprawidłowe, czyli kontakty międzyzębowe o innych niż

opisane wyżej stosunkach. Klasa druga wg Angle’a definiuje wadę zgryzu,

określaną jako tyłozgryz. Nieprawidłowość ta występuje wtedy, gdy górny

łuk zębowy jest nadmiernie rozwinięty lub wysunięty do przodu albo dolny

łuk zębowy jest słabo rozwinięty czy też cofnięty. Szczyt guzka siecznego

kła górnego leży wówczas pomiędzy drugim siekaczem dolnym i kłem (tzw.

załamana do tyłu linia kłów), a guzek policzkowy, bliższy pierwszego trzo-

nowca w szczęce, znajduje się pomiędzy drugim zębem przedtrzonowym

a pierwszym zębem trzonowym żuchwy. W zależności od rodzaju ustawie-

nia siekaczy górnych wyróżnia się klasę II/1 – siekacze są wtedy ustawione

protruzyjnie (wychylone do przodu, ryc. 5.1) i klasę II/2 – siekacze są usta-

wione retruzyjnie (przechylone ku tyłowi). Klasa trzecia wg Angle’a defi-

niuje wadę zgryzu określaną jako przodozgryz. Nieprawidłowość ta wystę-

puje na skutek nadmiernego rozwoju żuchwy lub niedorozwoju szczęki.

Szczyt guzka siecznego kła górnego zlokalizowany jest wówczas pomiędzy

zębami przedtrzonowymi dolnymi, a z kolei guzek policzkowy, bliższy

pierwszego zęba trzonowego w szczęce, znajduje się pomiędzy pierwszym

a drugim zębem trzonowym żuchwy. W obrębie zębów siecznych obserwuje

się odwrotne zachodzenie. Oznacza to, że zęby sieczne dolne zachodzą na

zęby sieczne górne.

Z funkcjonalnego punktu widzenia, za prawidłowy kontakt w obrębie zę-

bów siecznych uznaje się ich nożycowe zachodzenie średnio na 2 mm w kie-

runku pionowym (tzw. zachodzenie sieczne) oraz w kierunku przednio-ty-

lnym (pole okluzyjne). Odległość ta zapewnia uzyskanie kontaktu pomię-

dzy powierzchnią podniebienną siekaczy górnych i brzegami siecznymi

siekaczy dolnych, po mocnym zaciśnięciu zębów bocznych (ryc. 5.2). Pod-

czas słabszego kontaktu w obrębie zębów bocznych pomiędzy siekaczami

powinna pozostać nieznaczna wolna przestrzeń. Jako normę uznaje się także

5.1. Klasy Angle’a – schemat stosunków okluzyjnych. Klasa I – szczyt brzegu siecznego kła

górnego leży pomiędzy dolnym kłem a zębem przedtrzonowym, guzek policzkowy bliższy

pierwszego zęba trzonowego żuchwy kontaktuje się z drugim zębem przedtrzonowym

ipierwszym zębem trzonowym szczęki, natomiast guzek policzkowy bliższy pierwszego

zęba trzonowego szczęki wchodzi w bruzdę pomiędzy guzkami policzkowymi pierwszego

zęba trzonowego żuchwy. Klasa II – szczyt guzka siecznego kła górnego leży pomiędzy

drugim siekaczem dolnym i kłem, z kolei guzek policzkowy bliższy pierwszego trzonowca

wszczęce znajduje się pomiędzy drugim zębem przedtrzonowym a pierwszym zębem

trzonowym żuchwy. Rozróżnia się klasy: II/1 (siekacze ustawione protruzyjnie, czyli

wychylone ku przodowi) i II/2 (siekacze ustawione retruzyjnie, czyli przechylone ku tyłowi).

Klasa III – szczyt guzka siecznego kła górnego zlokalizowany jest pomiędzy zębami

przedtrzonowymi dolnymi, natomiast guzek policzkowy bliższy pierwszego zęba

trzonowego w szczęce znajduje się pomiędzy pierwszym a drugim zębem trzonowym

żuchwy. W obrębie zębów siecznych obserwuje się zachodzenie odwrotne.

100

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: