Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu UCZE� NIEWIDOMY I S�ABO WIDZ�CY W OG�LNODOST�PNEJ SZKOLE �REDNIEJ PORADNIK DLA NAUCZYCIELI Praca zbiorowa pod redakcj� Stanis�awa Jakubowskiego Warszawa 2005 SPIS TRE�CI Od autora 5 Rozdzia� I Szko�a �rednia - nowy etap w �yciu ucznia 1. Zanim decyzja zostanie podj�ta; szko�a masowa czy specjalna � Stanis�aw Jakubowski 7 2. Kszta�cenie w klasach integracyjnych wymaga wszechstronnego wsparcia � Lucyna Kremer 8 3. Zalety i niedostatki kszta�cenia w szko�ach specjalnych a og�lnodost�pnych � Stanis�aw Jakubowski 11 4. Co w tej sprawie s�dz� sami uczniowie 13 4.1. Przerwa w integracji nie wysz�a mi na dobre � Arkadiusz Gr�dzki 13 4.2. Dobrze mi �y� po�r�d ludzi pe�nosprawnych � Magdalena Bartyna 16 4.3. By�am chowana pod kloszem � Ma�gorzata Harla 18 5. Rozwi�zania edukacyjne dla niewidomych w Unii Europejskiej � Stanis�aw Jakubowski 20 Rozdzia� II Najwa�niejszy jest ucze� 1. Zanim zostaniesz uczniem szko�y �redniej � Stanis�aw Jakubowski 24 2. Od ucznia zale�y najwi�cej � Stanis�aw Kotowski 27 2.1. Powiniene� wiedzie�, jakie masz ograniczenia a jakie mo�liwo�ci 27 2.2. Poznaj wybitnych niewidomych 27 3. Wyb�r szko�y i zawodu � Stanis�aw Kotowski 30 4. Inni ju� to prze�yli wcze�niej � Justyna �wi�ta 31 5. Pom� sobie sam, a inni ci pomog� � �ukasz �elechowski 33 Rozdzia� III Rola klasy 1. Niech klasa post�puje z klas� � Ma�gorzata Go�awska 36 2. Integracja mimo wszystko � Emilia Rzepecka 38 3. Tolerancja to za ma�o � Artur Laskowski 40 4. Zdobywam wiedz� pomimo dw�ch dysfunkcji � Przemys�aw Bekas 42 Rozdzia� IV Rodzina powinna by� oparciem 1. Rola rodziny dziecka niepe�nosprawnego � Anna Kowalska 44 1.1. Rodzicielskie postawy wobec dziecka niepe�nosprawnego 44 1.2. Mi�o�� i tylko mi�o�� 47 1.3. B�d� twoimi oczami 47 2. Wiele b��d�w mo�na jeszcze naprawi� � Anna Kowalska 48 2.1. Od samoakceptacji do samodzielno�ci 48 2.2. Niewidomy nastolatek w grupie 49 2.3. Samoocena 50 2.4. Odstawmy parasol ochronny 51 3. Aktywna pomoc rodzic�w w nauce � Stanis�aw Jakubowski 51 4. Jestem jedn� z wielu matek � Wanda Bartyna 52 5. Wspieram syna w jego d��eniu do samodzielno�ci � Aleksander �elechowski 53 6. Czy by�a z�� matk�? � Stanis�aw Jakubowski 55 Rozdzia� V Nauczyciel wobec ucznia niepe�nosprawnego Stanis�aw Jakubowski 1. Niepe�nosprawny ucze� to wyzwanie 59 2. Dyrektor nie mo�e sta� z boku 61 3. Wp�yw nauczyciela na edukacj� ucznia 62 Rozdzia� VI Matura i co dalej 1. Zasady nowej matury od 2005 roku � Magdalena Hawry�kiewicz 65 2. Jak zorganizowa� egzamin maturalny ucznia z dysfunkcj� wzroku � Magdalena Hawry�kiewicz 67 3. Wyb�r dalszej drogi kszta�cenia; wa�ne nie tylko zainteresowania � Stanis�aw Kotowski 70 3.1. Zdolno�� niewidomych i s�abo widz�cych do nauki i pracy 70 3.2. Znaczenie pracy zawodowej dla os�b niewidomych i s�abo widz�cych 70 3.3. Mo�liwo�ci zatrudnienia, funkcjonowanie w zak�adzie pracy i kariera zawodowa 71 3.4. Czynniki ograniczaj�ce i wspieraj�ce zatrudnienie niewidomych i s�abo widz�cych 71 Rozdzia� VII Instytucje i organizacje we wspieraniu edukacji niepe�nosprawnej m�odzie�y Stanis�aw Jakubowski 1. Nowe oblicze szko�y specjalnej jako o�rodka wspomagaj�cego kszta�cenie integracyjne 73 2. Organizacje pozarz�dowe 74 3. Wspomaganie edukacji uczni�w z dysfunkcj� wzroku przez Pa�stwowy Fundusz Rehabilitacji Os�b Niepe�nosprawnych 75 Rozdzia� VIII Najnowsze zdobycze elektroniki i informatyki a ich zastosowanie w edukacji i rehabilitacji uczni�w z dysfunkcj� wzroku 1. Utrwalanie publikacji w systemie Daisy � Jacek Zadro�ny 77 2. Zalety i perspektywy zastosowania monitor�w dotykowych przez osoby z dysfunkcj� wzroku � S�awomir Strugarek 80 3. Oprogramowanie rozszerzaj�ce zakres zastosowania pisma brajla 82 3.1. Drukowanie tekst�w brajlowskich przygotowanych w systemach Windows � Dariusz Miku�owski 82 3.2. Wykonywanie rysunk�w brajlowskich za pomoc� technik informatycznych � Dariusz Miku�owski 83 3.3. Translator - program konwersji zapisu matematycznego edytora TeX na system brajla � Dariusz Miku�owski 84 3.4. Programy konwersji zapisu nutowego na system brajla � Stanis�aw Jakubowski 85 3.5. Program optycznego rozpoznawania pisma brajla � Stanis�aw Jakubowski 87 4. Wykorzystania grafiki wektorowej i p�czniej�cego papieru do sporz�dzania wypuk�ych rysunk�w � Marek Jakubowski 89 5. M�wi�ce witryny internetowe � �ukasz Osowski 90 6. Elektroniczne systemy wspomagaj�ce poruszanie si� os�b niewidomych � Ryszard Kowalik 92 6.1. GDASKON � Gda�ski System Informacyjny dla Os�b Niepe�nosprawnych. 92 6.2. Nawigator � urz�dzenie u�atwiaj�ce niewidomym orientacj� w terenie 96 7. Rewolucja w komunikowaniu si� za po�rednictwem Internetu i sieci bezprzewodowych � Stanis�aw Jakubowski 98 7.1. Bezp�atne rozmowy przez Internet 98 7.2. Nowa generacja telefon�w kom�rkowych i perspektywy ich wielorakiego zastosowania 99 Rozdzia� IX Rosn�ca rola narz�dzi informatycznych w edukacji os�b z uszkodzonym wzrokiem 1. Techniki informatyczne najpopularniejsz� metod� pozyskiwania publikowania i prezentowania informacji � Dariusz Miku�owski 101 1.1. Tworzenie witryn internetowych przez uczni�w z uszkodzonym wzrokiem 101 1.2. Zastosowanie programu PowerPoint do przygotowania i prowadzenia w�asnych prezentacji 102 2. System Linux dost�pny r�wnie� dla uczni�w niewidomych i s�abo widz�cych � Henryk Rzepka 103 2.1. Przyczyny rosn�cej popularno�ci Linuxa 103 2.2. Synteza mowy i programy czytaj�ce ekran 104 2.3. Mo�liwo�ci korzystania z urz�dze� brajlowskich 108 2.4. Wspomaganie s�abego widzenia w systemie Linux 109 3. Narz�dzia informatyczne przydatne do utrwalania i przetwarzania d�wi�ku � Henryk Rzepka 110 3.1. Nagrywanie d�wi�ku 110 3.2. Rodzaje informacji d�wi�kowej 111 3.3. Przechowywanie, udost�pnianie d�wi�ku oraz zmiana zapisu analogowego na cyfrowy 111 3.4. Programy komputerowe s�u��ce do nagrywania d�wi�ku 111 3.5. Nagrywanie audycji radiowych 112 3.6. Obr�bka plik�w d�wi�kowych 112 3.7. Formaty plik�w d�wi�kowych 114 4. Zagro�enia powodowane nieumiej�tnym korzystaniem z komputera 114 4.1. Techniki pracy z komputerem os�b o s�abym wzroku � S�awomir Strugarek 114 4.2. Wt�rny analfabetyzm skutkiem odej�cia od pisma brajla � Stanis�aw Jakubowski 115 Rozdzia� X Osoby z dysfunkcj� wzroku w spo�ecze�stwie informacyjnym 1. Informatyzacja jako czynnik podnosz�cy mo�liwo�ci niepe�nosprawnych w sferze integracji ze spo�ecze�stwem � Czes�aw �lusarczyk 117 2. Internetowe zasoby informacji a ich dost�pno�� dla os�b z uszkodzonym wzrokiem � Krzysztof Markiewicz 119 3. Internetowe radio i telewizja � Krzysztof Markiewicz 121 4. Publiczne biblioteki internetowe � Krzysztof Markiewicz 122 5. Inne teleus�ugi przydatne osobom z dysfunkcj� wzroku � Krzysztof Markiewicz 123 6. Niepe�nosprawni a teleedukacja � Czes�aw �lusarczyk 124 7. Telepraca jako nowoczesny spos�b zatrudniania niepe�nosprawnych � Krzysztof Markiewicz 126 Dodatek A Polski i obcoj�zyczne alfabety brajlowskie 129 Dodatek B Adresy szk� dla dzieci i m�odzie�y z dysfunkcj� wzroku 132 Dodatek C Adresy jednostek PZN 137 Dodatek D Czasopisma tyflologiczne 140 Dodatek E Adresy firm sprzedaj�cych sprz�t i oprogramowanie dla os�b z dysfunkcj� wzroku 142 Dodatek F Witryny internetowe o tematyce zwi�zanej z rehabilitacj� i edukacj� niewidomych 144 Dodatek G Internetowe witryny teleedukacyjne 146 Dodatek H Biblioteki internetowe i witryny po�wi�cone literaturze 147 Bibliografia 148 Od autora Niniejszy Poradnik jest drug� z kolei pozycj� dotycz�c� kszta�cenia dzieci i m�odzie�y z dysfunkcj� wzroku w szko�ach og�lnodost�pnych, kt�rej redakcja zosta�a mi powierzona przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu. Pierwsza z tych publikacji ukaza�a si� nak�adem tego samego wydawcy w 2001 roku i nosi tytu� �Poradnik dydaktyczny dla nauczycieli realizuj�cych podstaw� programow� w zakresie szko�y podstawowej i gimnazjum z uczniami niewidomymi i s�abo widz�cymi". Obecny poradnik, stanowi�cy kolejn� pozycj� z zakresu dydaktyki integracyjnej dzieci i m�odzie�y z dysfunkcj� wzroku, jest kontynuacj� i uzupe�nieniem wcze�niejszego. W ksi��ce tej postanowi�em nie zamieszcza� opracowa� metodycznych, gdy� opublikowane w poprzednim Poradniku s� aktualne r�wnie� w odniesieniu do uczni�w szk� �rednich. W rozdziale I om�wione zosta�y zagadnienia zwi�zane z nauczaniem integracyjnym - jego zalety i niedostatki. Nie zamierzam rozstrzyga� sporu o to, kt�ry z system�w, integracyjny czy specjalny, jest lepszy. Decyzja o skierowaniu ucznia do jednego lub drugiego systemu edukacji powinna by� podejmowana w ka�dym przypadku indywidualnie. Sp�r o wy�szo�� jednego systemu nad drugim, jak si� wydaje, ogarn�� w wi�kszym stopniu pedagog�w ni� samych niepe�nosprawnych uczni�w. W opinii tych ostatnich, edukacja integracyjna jest mo�liwa i konieczna. Problem tylko w tym, w jakim momencie �ycia niepe�nosprawnego ucznia powinna nast�pi� oraz jakie s� niezb�dne warunki dla jej pomy�lnego przebiegu. Dla wielu niepe�nosprawnych uczni�w integracja zaczyna si� dopiero wraz z przej�ciem ze specjalnego o�rodka szkolno-wychowawczego do og�lnodost�pnej szko�y �redniej. Rodzi to wiele trudno�ci tak dla uczni�w niepe�nosprawnych, jak i pe�nosprawnych. Integracja to proces obustronny. Starania pierwszych musz� spotka� si� ze zrozumieniem, akceptacj� i dzia�aniem tych drugich. W rozwa�aniach tych mo�emy p�j�� krok dalej. Klas� mo�na potraktowa� jako zbiorowo��, w kt�rej wprawdzie na niewielk� skal�, ale z wielk� intensywno�ci� kszta�tuj� si� rozmaite relacje pomi�dzy uczniami. W relacjach tych niepe�nosprawny ucze� powinien odgrywa� jak najpe�niejsz� rol�. Warto zauwa�y�, �e 13-letni gimnazjalista, a...
malenagad