Dobór materiałów w zależności od profilu i specjalizacji bibliotek..docx

Julita Adamiak

Katarzyna Fetraś

Grupa I ;

Rok 2009/2010;

Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo

Wstęp:

Co to jest bibliotek?

Typy bibliotek

Opis Biblioteki Centralnego Polskiego Związku Niewidomych

Biblioteka Sejmowa

Ustawa dotycząca funkcjonowania biblioteki

Temat: Dobór materiałów w zależności od profilu i specjalizacji bibliotek.

Biblioteka –  instytucja powołana do gromadzenia, opracowywania, przechowywania i udostępniania materiałów bibliotecznych. Rodzaje bibliotek: publiczne, szkolne, naukowe, pedagogiczne. Pierwsze biblioteki powstawały od III  w. p.n.e. w Egipcie, Chinach, Babilonii, Grecji i Rzymie. W Polsce pierwsze biblioteki katedralne powstały w XI w.; pierwsza biblioteka uniwersytecka – Biblioteka Jagielońska – została założona w XIV w.

Typy bibliotek:

Biblioteki dzieli się ze względu na sposób udostępniania zbiorów:

v     Prezencyjne- nie wypożyczające swoich zbiorów na zewnątrz , które są dostępne tylko w jej czytelni

v     Biblioteki wypożyczające

Większość bibliotek ma w praktyce charakter mieszany – to znaczy posiada zbiory, które można pożyczać i zbiory, które są dostępne wyłącznie w czytelni. Biblioteki przechowują też czasami zbiory, które nie są publicznie dostępne ( np. stare druki, rękopisy lub materiały objęte klauzulą tajności).

Podział bibliotek według różnych podziałów:

v     Ze względu na charakter środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług:

1.      Biblioteki naukowe

Biblioteka naukowa pełni funkcję naukową i kształceniową, zapewnia dostęp do materiałów i zasobów które są niezbędne do prowadzenia prac naukowo badawczych, zarówno samemu prowadząc taką działalność w zakresie bibliotekoznawstwa i dziedzin pokrewnych.

Rodzaje bibliotek naukowych:

·         Biblioteka Narodowa

·         biblioteki, których organizatorami są szkoły wyższe,

·         biblioteki, których organizatorem jest Polska Akademia Nauk,

·         biblioteki, których organizatorami są jednostki badawczo-rozwojowe

·         oraz inne biblioteki

2.      Biblioteki fachowe

Biblioteki fachowe - prowadzą działalność informacyjną niezbędną do realizacji określonych zadań zawodowych w tym produkcyjnych, technicznych. Główne zadania to:

v     gromadzenie i udostępnianie materiałów bibliotecznych zgodnych ze specjalizacją zakładów pracy,

v     gromadzenie i udostępnianie informacji naukowych, technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych,

v     opracowywanie i udostępnianie informacji naukowych, technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych ma życzenie i według potrzeb użytkowników biblioteki,

v     poznawanie zainteresowań i potrzeb informacyjnych pracowników poprzez badania,

v     uczenie pracowników zakładu korzystania z warsztatu informacyjnego biblioteki,

v     prowadzenie doradztwa w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego pracowników zakładu,

v     upowszechnianie czytelnictwa.

3.      Biblioteki powszechne

Biblioteki powszechne są dostępne dla każdej osoby, aby stać się członkiem biblioteki trzeba tylko posiadać dowód osobisty. W zbiorach znajduje się literatura dla przeciętnego człowieka.

4.      Biblioteki szkolne

Biblioteki szkolne - typ bibliotek w podziale według kryterium charakteru środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług.

Zadania bibliotek szkolnych:

·         Kształcąco-wychowawcze - dostarczanie różnorodnych materiałów bibliotecznych niezbędnych w procesie dydaktycznym i wychowawczym szkoły. Organizowanie i prowadzenie działalności informacyjnej i przysposobienie do czytelnictwa, umiejętności korzystania ze źródeł informacyjnych a także wyszukiwania informacji na dany temat.

·         Opiekuńczo-wychowawcza - współdziałanie biblioteki z nauczycielami i wychowawcami w realizacji celów wychowawczych szkoły.

·         Kulturalno-rekreacyjne - włączanie się bibliotek szkolnych do życia kulturalnego uczniów.

Maja charakter uniwersalnych pracowni szkolnych, nastawionych na wspomaganie procesów lekcyjnych oraz indywidualnego rozwoju uczniów , ale z uwzględnieniem także zadań rozrywkowych. Biblioteki szkolne są agendami szkól , wchodzą wiec w skład struktury instytucji szkolnych, same natomiast nie dopracowały się jeszcze sformalizowanej struktury wewnętrznej, uchodzą bowiem za jednostki małe.

Biblioteka szkolna gromadzi książki, czasopisma i inne materiały niezbędne do realizacji planu dydaktyczno-wychowawczego szkoły. Zbiory biblioteki obejmują dwie grupy materiałów:

1)     Dokumenty piśmiennicze:

·         Wydawnictwa informacyjne

·         Programy szkolne dla nauczycieli

·         Lektury podstawowe i uzupełniające do języka polskiego i innych przedmiotów nauczania

·         Literaturę techniczną oraz inną popularno-naukową w ilości zaspokajającej potrzeby uczniów i nauczycieli

·         Wybrane pozycje z literatury pięknej

·         Wydawnictwa albumowe z dziedziny sztuki i krajoznawstwa do księgozbioru podręcznego

·         Czasopisma specjalistyczne, w tym przedmiotowo-metodyczne, wybrane czasopisma naukowe, popularno-naukowe, gazety

·         Inne wydawnictwa potrzebne do realizacji poszczególnych przedmiotów nauczania

2)     Dokumenty niepiśmiennicze

·         Dyskietki komputerowe

·         Kasety

·         Płyty CD, CD-R, DVD

Strukturę szczegółowa zbiorów determinują: profil szkoły, zainteresowania użytkowników, możliwości dostępu użytkowników do innych bibliotek, zasobność zbiorów tych bibliotek i inne czynniki środowiskowe.

v     Ze względu na zakres tematyczny księgozbioru

1.      Biblioteki ogólne

2.      Biblioteki specjalne

Typy bibliotek specjalnych:

-biblioteki szpitalne

Biblioteka Medyczna – podstawowe pojecia i tendencjie w organizacji i zarzadzaniu biblioteka medyczna. Selekcja, organizacjia i wykorzystanie literatury medycznej we wszystkich formatach. Kładzie się nacisk  na organizacje zasobów i usłóg w zakresie pracy naukowej jak i w praktyce (np. szpital) w instytucjach kształcących kadre medyczna , osrodkach opieki zdrowotnej oraz jednostkach badawczych. Rozwój i budowa sieci komunikacji medycznej i praktyczne  ćwiczenia w korzystaniu z komputerowych baz danych Krajowej Biblioteki Medycznej . Studenci zdobędą podczas kursu umiejętności w wyszukiwaniu informacji medycznej w trybie online.

-biblioteka dla niewidomych

Biblioteka Centralna Polskiego Związku Niewidomych

Polski Związek Niewidomych stara się zaspokajać różnorodne potrzeby rehabilitacyjne około 80 tysięcy członków. Jedną z nich jest czytelnictwo. W zdobywaniu wiedzy o świecie, w poznawaniu najnowszej literatury pięknej i fachowej nie mogą i nie chcą pozostawać w tyle za osobami pełnosprawnymi.

Czytelnictwo niewidomych opiera się głównie na dwóch rodzajach przekazu: poprzez dotyk - czytanie pismem Braille´a ,poprzez słuchanie książek nagranych na kasety magnetofonowe oraz w zapisie cyfrowym odtwarzanych przez komputerowy syntezator mowy, nagranych na płyty CD, MP3 . Potrzeby czytelnicze zaspokaja kompleksowo znajdująca się w Warszawie Biblioteka Centralna Polskiego Związku Niewidomych, która powstała w 1952 roku. Od samego początku jej zadaniem jest rozwijanie oświaty i czytelnictwa w środowisku osób niewidomych i słabo widzących, upowszechnianie wiedzy tyflologicznej oraz popularyzacja twórczości kulturalnej tego środowiska.

Biblioteka, zatrudniająca aktualnie 41 osób, posiada Dział Książek Brajlowskich, Dział Książki Mówionej, Dział Zbiorów Cyfrowych, Dział Informacji Tyflologicznej.

Dział Książek Brajlowskich jest najstarszym działem. Składają się na niego: księgozbiór podstawowy, obcojęzyczny, nutowy i zbiór podręczników szkolnych. W czytelni brajlowskiej dla czytelników udostępniono powiększalnik telewizyjny, umożliwiający osobom słabowidzącymi samodzielne korzystanie z księgozbioru Biblioteki oraz komputer z możliwością skanowania oraz dostępem do katalogów i Internetu. Osoby, dla których niedostępne są tradycyjnie wydawane książki, mogą korzystać bez większych problemów z nagrań. Czytelnikami Działu Książki Mówionej są więc nie tylko osoby niewidome i słabo widzące, ale i inne osoby niepełnosprawne, których stan zdrowia nie pozwala na czytanie, a także osoby starsze, które z powodu dolegliwości związanych z wiekiem nie mogą już samodzielnie czytać. Książki mówione niejednokrotnie są arcydziełami sztuki. Czytane są bowiem przez wybitnych i znanych aktorów oraz najwyższej klasy lektorów radiowych i telewizyjnych. Należy przy tym stwierdzić, że książki brajlowskie i mówione są bardzo drogie, co wynika z małych nakładów tych specjalnych wydawnictw. Od roku 2006 Dział zaczął gromadzić książki na płytach CD, MP3 oraz w standardzie Daisy a od roku 2007 książki wypożyczane są również on-line, przez Internet dla czytelników Działów Książki Mówionej oraz Zbiorów Cyfrowych. Książki udostępniane są w standardzie Daisy oraz w formacie odtwarzacza NPN-Czytak.

Dział Zbiorów Cyfrowych gromadzi książki zapisane w plikach tekstowych. Dana pozycja zapisana jest w edytorze tekstu i może być czytana przez osobę niewidomą przy pomocy programów syntezy mowy, przy pomocy monitora brajlowskiego i w plikach dźwiękowych odtwarzanych przez przystosowane do tego urządzenia. Od 2005 roku wypożycza również książki w formacie Czytaka nagrywane na karty Compact Flash.

Biblioteka obsługuje rocznie ponad 15 tysięcy czytelników w kraju i za granicą. Liczba czytelników stale wzrasta, w tym dzieci i młodzieży uczącej się. Zbiory biblioteczne udostępniane są w czterech formach: wypożyczanie zbiorów osobom przychodzącym do Biblioteki, przesyłanie za pośrednictwem poczty, udostępnianie drogą internetową zbiorów w zapisie cyfrowym, dowóz książek do czytelników (starszych i unieruchomionych chorobą w domu) mieszkających w Warszawie i okolicach. Ze zbiorów Biblioteki korzystają również polscy czytelnicy zamieszkali w różnych krajach europejskich, a także w USA, Australii, Kanadzie, w Izraelu i Japonii.

W Bibliotece są zatrudnione osoby niewidome, w tym również z innymi niepełnosprawnościami oraz osoby słabo widzące i widzące. Jest to wysoko wykwalifikowany zespół gwarantujący fachową i życzliwą obsługę czytelników. Należy podkreślić, że działalność Biblioteki Centralnej Polskiego Związku Niewidomych, niezmiernie ważna dla tysięcy czytelników z dysfunkcją wzroku, jest bardzo wysoko przez nich ceniona.

Biblioteka odgrywa istotną rolę w procesie rehabilitacji osób niewidomych i słabowidzących. Jednym z największych utrudnień człowieka niewidomego jest ogrom barier w zakresie dostępu do informacji. Większość wiadomości ogólnych i informacji o najbliższym otoczeniu człowiek pozyskuje korzystając ze zmysłu wzroku.

Niestety w Polsce żyje około 100 tys. osób z dysfunkcją tego narządu. Aby tak znaczna część obywateli naszego kraju nie pozostawała w izolacji informacyjnej potrzebne są właśnie takie placówki jak Biblioteka Centralna PZN.

- Biblioteka sejmowa

Biblioteka Sejmowa (BS) jest biblioteką naukową; realizuje ponadto zadania państwowego archiwum wyodrębnionego oraz muzeum parlamentaryzmu polskiego.

Misją Biblioteki Sejmowej jest z jednej strony wspieranie procesu legislacyjnego poprzez świadczenie usług bibliotecznych i informacyjnych na rzecz Sejmu i jego organów oraz służb badawczych, zaplecza doradczego i pozostałych pracowników, z drugiej - dokumentowanie procesu legislacyjnego poprzez gromadzenie i trwałe przechowywanie wszystkich rodzajów dokumentów powstałych w toku działalności Sejmu, a także związanych z jego działalnością oraz z historią parlamentaryzmu polskiego.

Biblioteka Sejmowa jest komórką organizacyjną Kancelarii Sejmu.Od 1989 r. służy też odrodzonemu Senatowi.

Zbiory i usługi BS są również dostępne użytkownikom zewnętrznym, zwłaszcza pracownikom urzędów i instytucji centralnych, a także pracownikom nauki i innym osobom, zainteresowanym problematyką parlamentarną.

v     Ze względu na metodę udostępniania

1.      Biblioteki precyzyjne

2.      Biblioteki wypożyczające

3.      Biblioteki zamknięte

4.      Biblioteki publiczne

Biblioteka publiczna – biblioteka ogólnodostępna, posiada zbiory o charakterze uniwersalnym. Pełni zadania edukacyjne, informacyjne, intelektualizujące, rozrywkowe i kompensacyjne, czyli wszystkie , jakie biblioteka w ogóle spełnia, dlatego uchodzą za reprezentatywny rodzaj bibliotek. Podstawą struktury organizacyjnej bibliotek publicznych jest układ funkcjonalny, wciąż jeszcze dopełniany przez układ według rodzaju nośnika , oraz według rodzaju użytkownika.

v     Ze względu na terytorialny zasięg działania

1.      Biblioteki narodowe

Biblioteka narodowa – biblioteka odpowiedzialna za gromadzenie, opracowywanie i trwałe przechowywanie pełnej produkcji wydawniczej państwa (kraju) oraz wydawnictw zagranicznych dotyczących państwa. Biblioteka narodowa w Polsce została powołana do życia w 1928 r.

Biblioteka Narodowa zobowiązana jest do archiwizowania kompletnej , polskiej produkcji wydawniczej i informowania o niej kraju i świata ,

Gromadzi książki, periodyki, publikacje elektroniczne i audiowizualne wydawane na terenie RP oraz polonika zagraniczne. Jest najważniejsza biblioteką naukową o profilu humanistycznym, głównym archiwum piśmiennictwa narodowego i krajowym ośrodkiem informacji bibliograficznej o książce, placówka naukową, a także ważnym ośrodkiem metodycznym dla innych bibliotek w Polsce.

2.      Biblioteki regionalne

Pod względem formalnoprawnym biblioteki  stanowią bądź instytucje samoistne , bądź niesamoistne.

v     Zależnie od osób prawnych, utrzymujących i finansujących wyróżniamy:

1.      Biblioteki państwowe

2.      Biblioteki samorządowe

3.      Biblioteki społeczne

4.      Biblioteki prywatne

Specjalizacja zbiorów materiałów bibliotecznych

Zarządzenie ministrów : Kultury i Sztuki, Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz Sekretarza Naukowego  Polskiej Akademii nauk z dnia 26.04.1979w znacznym stopniu spełniało stawiane zadanie: wyłoniło tzw. Centralne biblioteki dziedzinowe oraz biblioteki z nimi współpracujące , zaktywizowało ich działalność biblioteczno-informacyjną , pozwoliło tez bardziej racjonalnie dzielić , zawsze niewystarczające środki dewizowe na prenumeratę naukowych i fachowych czasopism zagranicznych.

Obecnie wiele postanowień tego zarządzenia nie znajduje merytorycznego uzasadnienia ponieważ biblioteki funkcjonują już w innych realiach społeczno- gospodarczych. Nowe regulacje prawne odnoszące się , zgodnie z art. 28 pkt. 2 ustawy z dn.27 czerwca 1997 r. o bibliotekach do zasad  specjalizacji zbiorów materiałów bibliotecznych  zmieniają role dawnych bibliotek centralnych. W obecnym projekcje rozporządzenia główne biblioteki dziedzinowe określa się nazwą bibliotek  wiodących. Dotyczy to tych bibliotek naukowych, które spełniają kryteria określone w artykule 4  niniejszego projektu rozporządzenia . Równocześnie biblioteka wiodąca pełnić ma funkcje głównego ośrodka informacji naukowej w zakresie wyznaczonej specjalizacji.

Przewiduje się również możliwość tworzenia zespołów bibliotek współpracujących.

Wśród zadań bibliotek wiodących i współpracujących znalazły się wybrane kierunki działalności tych bibliotek, które nie ograniczają ich działalności podstawowej oraz współdziałania w różnorodnych konsorcjach i związkach z innymi bibliotekami.

Wydanie tego rozporządzenia powinno się przyczynić do bardziej racjonalnego podziału zadań bibliotek w zakresie specjalizacji zbiorów materiałów bibliotecznych , rozszerzenia ich funkcji informacyjnych oraz optymalizacji dostępu wszystkim zainteresowanym użytkownikom do dorobku nauki polskiej oraz świtowej. Aby jednak tak się stało musi być spełniony podstawowy warunek ustawy: biblioteki zainteresowane uczestnictwem w specjalizacji i przyjmujące status biblioteki wiodącej powinny wejść do ogólnokrajowej sieci bibliotecznej . Dopóki znaczące dla specjalizacji książnice pozostawać będą poza siecią ogólnokrajową rozporządzenie nie będzie mogło się ukazać.

Podsumowanie:

Biblioteka jest instytucja państwowa która odgrywa bardzo ważna funkcje w społeczeństwie. Jak widzicie ma ona bardzo wiele typów. Dzięki swojej różnorodności jest ona dostępna dla każdego.

Bibliografia:

1.      „Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa” J. Ratajewski ; r.2002

2.      „ Bibliotekoznawstwo”, praca zbior. pod red. Z. Żmibrodzki. Warszawa 1994, wyd.2.

3.      „Biblioteki publiczne końca XX wieku” L. Biliński r.2001

4.      Wojciechowski J. „ Z problemów organizacji zbiorów bibliotecznych” przegląd biblioteczny 1998 z. 1 s. 5-15

5.      Remlau-Klekowska K. „ Nowa ustawa o egzemplarzu obowiązkowym na cenzurowanym” Przegląd biblioteczny 1998. Z.1, s.39-51

8