Prezentacja wybranych metod pracy z grupą przedszkolną.doc

Prezentacja wybranych metod pracy z grupą przedszkolną 

Lidia Pielaszek

Dorota Kaczmarek

PREZENTACJA WYBRANYCH METOD PRACY Z GRUPĄ PRZEDSZKOLNĄ

Na wstępie należy zaznaczyć, że nie ma specjalnych metod pracy z grupą zróżnicowaną wiekowo. Każdy nauczyciel pracujący z taką grupą musi sam przeprowadzić analizę znanych sobie metod i wybrać te, które pozwolą mu na realizację celów dydaktyczno-wychowawczych zakładanych w konkretnej grupie. W tym miejscu chciałybyśmy natomiast wspomnieć o kilku znakomitych, uniwersalnych metodach dydaktyczno - wychowawczych, których naszym zdaniem nie może zabraknąć w pracy z grupą zróżnicowaną wiekowo. Mają one aktywizujący charakter, sprzyjają indywidualnemu podejściu, można je dostosować do potrzeb i możliwości dzieci na różnych poziomach rozwoju.

Zanim jednak przejdziemy do krótkiej prezentacji wybranych metod chcemy zwrócić uwagę na dwie koncepcje pedagogiczne, które opierają się właśnie na założeniu, że w grupie przedszkolnej razem bawią się i przebywają dzieci w różnym wieku. Przykłady takich praktyk znajdziemy w pedagogice Montessorii i pedagogice waldorfskiej. Obie te koncepcje należą do nurtu „nowego wychowania” i zakładają:

·         liczenie się w procesie wychowania i nauczania z właściwościami dziecka, jego potrzebami, zainteresowaniami i możliwościami,

·         indywidualizację procesu kształcenia, zarówno w odniesieniu do treści jak i tempa uczenia się,

·         oparcie procesu wychowania na swobodzie, rozwijaniu  samodzielności i aktywności,

·         nieprzedkładanie przekazywania wiedzy nad rozwój samodzielnego myślenia,

·         rozwijanie nie tylko intelektu ale i innych sfer osobowości dziecka,

·         opieranie się w procesie kształcenia na aktywności wychowanków,

·         wdrażanie do współdziałania i zespołowych form wysiłku,

·         ściślejszy związek z życiem społecznym i lepsze przygotowani do aktywnego w nim udziału [1]. 

Założenia te, mamy nadzieję, przeświecają pracy każdego nauczyciela, natomiast R. Steiner i M. Montessori stworzyli własne systemy pedagogiczne, charakteryzujące się specyficznym podejściem do natury dziecka w poszczególnych okresach jego rozwoju, specjalną aranżacją pomieszczeń i doborem zabawek oraz wynikającymi z ich filozofii metodami pracy. Szczególnie przydatne w pracy z grupą różnowiekową mogą być pewne elementy wspomnianych koncepcji:

·         podejście do dziecka jako indywidualności, istoty znajdującej się w procesie przemian rozwojowych, przyjęcie założenia, że to nie wiek, a poziom rozwoju dziecka determinuje jego zachowanie, zainteresowania,

·         rola zabawy w wychowaniu i uczeniu się dziecka (zabawa swobodna, według własnego pomysłu, inspirowana otoczeniem, z wykorzystaniem prostych zabawek, wykonanych z naturalnych materiałów, dających możliwość różnorodnego wykorzystywania - można o tym pamiętać przy zakupie zabawek do zespołu/punktu przedszkolnego),

·         wykorzystywanie rytmu przyrody, pór roku, świąt do planowania i prowadzenia procesu dydaktyczno-wychowawczego,

·         rola zmysłów, poznania wielozmysłowego, znaczenia tej drogi poznania w rozwoju dziecka (również w zespołach/punktach przedszkolnych możemy wprowadzić do naszej pracy dużo działań opartych na poznaniu wielozmysłowym, zwracać uwagę dzieci na znaczenie wszystkich zmysłów w pogłębionym odbiorze otaczającej nas rzeczywistości, naszych emocji czy samopoczucia).

W pedagogice waldorfskiej i montesoriańkiej możemy znaleźć przykłady konkretnych działań dydaktyczno-wychowawczych, możliwych do wykorzystania w codziennej pracy zespołu/punktu przedszkolnego. Przykładem takich działań są ćwiczenia ciszy (M. Montessorii), które sprzyjają skupieniu uwagi dziecka na sobie i swoich zmysłach. W atmosferze skupienia i wyciszenia dzieci podejmują różne ćwiczenia np.: w słuchaniu, w patrzeniu, w dotykaniu i wyczuwaniu, w smakowaniu, w wąchaniu, w upuszczaniu, w poruszaniu się z naczyniami i kulami, z zaciemnianiem i rozjaśnianiem itd. Podczas tych ćwiczeń musimy też zadbać o to, by otoczenie również było wyciszone i uporządkowane, sprzyjało pracy w skupieniu i spokoju. Tego typu działania można wykonywać na początku dnia, podczas powitania, czy w części końcowej, jako podsumowanie zdarzeń dnia.

To tylko kilka przykładów zaczerpniętych z prezentowanych systemów wychowania, opartych na pracy w grupie różnowiekowej. Pogłębiona literatura dzieł tych pedagogów  z pewnością pozwoli na odkrywanie innych, interesujących założeń ich teorii, oraz przenoszenia ich na własną praktykę pedagogiczną.

Prezentacja wybranych metod pracy z grupą przedszkolną

 
Metoda edukacji matematycznej prof. E. Gruszczyk - Kolczyńskiej

Jesteśmy zwolenniczkami wprowadzania dziecka w świat pojęć matematycznych z wykorzystaniem metody edukacji matematycznej prof. E. Gruszczyk – Kolczyńskiej. Zgodnie z założeniami tej właśnie metody dziecięca matematyka to coś więcej niż zajęcia matematyczne, to sposób „na życie” przedszkolaka, na stymulowanie rozwoju poznawczego dzieci. To starannie zaplanowany zestaw ćwiczeń pozwalający stopniowo, etapami,  w określonym porządku kształtować w dzieciach dojrzałość do nauki matematyki w szkole. Autorka tej metody zwraca dużą uwagę na proces uczenia się nowych umiejętności, na konieczność opanowania przez dziecko jednych umiejętności by możliwe było rozwijanie nowych. Uczenie się dziecka opiera na zabawie, na działaniach praktycznych, na wykorzystywaniu sytuacji z życia codziennego, daje możliwość eksperymentowania  i modyfikowania zachowań. Kładzie też duży nacisk na uzyskanie przez dzieci należytej odporności emocjonalnej na sytuacje trudne i pokazuje jak ją kształtować.

Wprowadzanie dzieci w świat pojęć matematycznych w oparciu o scenariusze prof. E. Gruszczyk-Kolczyńskiej i E. Zielińskiej wydaje się też uzasadnione z uwagi na ich zróżnicowanie ze względu na wiek dziecka i jego indywidualne możliwości rozwojowe,  a także dużą dostępność samych materiałów edukacyjnych.

Metoda Globalnego Czytania

W pracy tą metodą proponujemy dwa różne podejścia, autorstwa G. Domana i I. Majchrzak, przeznaczone do pracy już z małymi dziećmi. G. Doman jest neurochirurgiem, do opisania metody skłoniły go badania dzieci z uszkodzonym mózgiem. Swoje uwagi kieruje głównie do matek, jako potencjalnych nauczycielek swoich dzieci. Za podstawy dobrego uczenia uznaje:

·         rozpoczęcie nauki z jak najmłodszym dzieckiem,

·         radosne nastawienie,

·         okazywanie dziecku szacunku,

·         zakończenie nauki zanim dziecko zasygnalizuje taką potrzebę,

·         szybki pokaz materiału literowego,

·         częste wprowadzanie nowych elementów,

·         systematyczną pracę, staranne i z wyprzedzeniem przygotowywanie materiałów [2]

Autor wyróżnił 5 etapów wprowadzania materiału literowego, bez względu na wiek  w jakim dziecko zaczyna się uczyć:

pojedyncze słowa → wyrażenia dwuwyrazowe → proste zdania

rozbudowane zdania → książki

Napisy, których chcemy uczyć, wykonujemy dużymi literami w kolorze czerwonym, aby łatwiej przyciągnąć uwagę dziecka. Pracując ze starszym dzieckiem możemy posługiwać się już mniejszą czcionka w kolorze czarnym. Zestaw początkowy to 15 słów z najbliższego otoczenia dziecka:

·         pierwszego dnia wprowadzamy 5 słów,

·         drugiego powtarzamy znane i wprowadzamy 5 nowych słów,

·         trzeciego dnia utrwalamy znane zestawy i wprowadzamy 5 nowych słów.

Stopniowo poszerzamy zestaw o nowe wyrazy usuwając już opanowane. G. Doman podkreśla znaczenie dobrego nastawienia, samopoczucia oraz konwencji zabawy, jako elementów niezbędne do efektywnej pracy z dzieckiem. W pracy z grupą różnowiekową możemy zastosować elementy tej metody do nauki konkretnych słów, np. związanych z realizowanym tematem. 

I. Majchrzak w swojej metodzie globalnego czytania proponuje natomiast wyjście od imienia dziecka. Dziecko poznaje na początku symbol graficzny – zapisane literami swoje imię. Kojarzy więc zestaw liter z odpowiadającym mu zestawem dźwięków i osobą, która to imię nosi. Osobiste odniesienie podczas nauki, niosące za sobą silny ładunek emocjonalny, podnosi motywację i zainteresowanie dziecka procesem czytania, poza tym dziecko uczy się od razu czytać ze zrozumieniem. Następnie pokazujemy dziecku imiona innych osób i prowadzimy szereg zabaw w oparciu o poznany materiał literowy. Obecnie autorka wydała kilka nowych książeczek, które mogą uatrakcyjnić naukę według metody globalnego czytania.

 
Metoda Dobrego Startu
 

Metodą związaną ze światem dźwięków i znaków graficznych jest też Metoda Dobrego Startu (MDS), czyli polska modyfikacja metody francuskiej „Bon Depart", opracowana przez prof. Martę Bogdanowicz. Założeniem MDS jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinestetycznych (czucie ruchu) i motorycznych oraz doskonalenie współdziałania między tymi funkcjami [3].Według prof. M. Bogdanowicz celem metody jest usprawnianie czynności poszczególnych analizatorów, a także kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i w przestrzeni.

MDS to metoda wzrokowo-słuchowo-ruchowa, w której ważną rolę odgrywają 3 elementy: element słuchowy (piosenka), element wzrokowy (wzory graficzne, litery), motoryczny (wykonywanie ruchów w czasie odtwarzania wzorów graficznych i liter, zharmonizowanych z rytmem piosenki) [4]  Powiązanie tych elementów w jednym ćwiczeniu sprawia, iż uczenie staje się polisensoryczne, jak najbardziej możliwe do zastosowania w pracy z dziećmi w różnym wieku.

W ramach metody MDS prof. M Bogdanowicz opracowała 3 formy:

·         „Piosenki i rysunki„ – proste wzory i piosenki dla dzieci od czwartego roku życia i dzieci starszych z opóźnionym rozwojem psychoruchowym.

·         „Piosenki i znaki” – złożone wzory i piosenki dla dzieci w wieku 6-7 lat, dzieci  z „ryzyka dysleksji” i dzieci z opóźnionym rozwojem psychoruchowym.

·         „Piosenki i litery„ – dla dzieci rozpoczynających naukę czytania i pisania, dla uczniów „ ryzyka dysleksji” i dyslektycznych.

W grupie przedszkolnej najszersze zastosowanie ma program „Piosenki i rysunki”-  w przypadku dzieci młodszych (3-4 -latków) służy on aktywizowaniu rozwoju wszystkich zmysłów, zaś u dzieci starszych stanowi przygotowanie do podjęcia nauki w szkole.

Zajęcia Metodą Dobrego Startu w grupie różnowiekowej mogą być prowadzone z całą grupą lub zespołowo. Planując je trzeba uwzględnić możliwości wszystkich dzieci i odpowiednio wybrać wzór i piosenkę. Dzieci starsze powinny zrealizować wszystkie etapy poznawania piosenki i wzoru, młodsze zaś mogą się włączać tylko w niektóre działania, np. śpiewanie piosenki, wystukiwanie rytmu piosenki na woreczkach z piaskiem, odtwarzanie wzoru na tacy z kaszą itd.  

Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne

Głównym założeniem tej metody jest posługiwanie się ruchem jako narzędziem we wspomaganiu rozwoju psychoruchowego dziecka i w terapii zaburzeń tego rozwoju  [5]. Celem metody jest rozwijanie przez ruch sprawności motorycznej, świadomości własnego ciała  i usprawniania ruchowego, świadomości przestrzeni i działania w niej, dzielenia przestrzeni    z innymi ludźmi i nawiązywanie z nimi bliskiego kontaktu  [6].

Ćwiczenia ruchowe zaproponowane przez autorkę metody pozwalają na nawiązanie bliskiego kontaktu dziecka z dorosłym (rodzic, babcia, dziadek, starsze rodzeństwo) lub z innym dzieckiem. Dają możliwość odczucia własnej siły i słabości oraz głębszego poznania siebie  i drugiej osoby, z którą dziecko ćwiczy (bawi się). W metodzie Ruchu Rozwijającego  W. Sherborne zaproponowała  następujące rodzaje ćwiczeń:

·         ćwiczenia prowadzące do rozwijania świadomości własnego ciała i poznania poszczególnych jego części (schematu) a także zależności pomiędzy nimi (są to ćwiczenia polegające na tzw. "wyczuwaniu”: wyczuwanie brzucha, pleców, wyczuwanie rąk i nóg, wyczuwanie twarzy, wyczuwanie całego ciała),

·         ćwiczenia pozwalające zdobyć pewność siebie, świadomość przestrzeni i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu,

·         ćwiczenia relacyjne, ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z inną osobą   i grupą: ćwiczenia "z" w parach, ćwiczenia "przeciwko" w parach, ćwiczenia "razem" w parach, ćwiczenia "razem" w grupie,

·         ćwiczenia twórcze, np.: ćwiczenia z odgrywaniem ról, ćwiczenia z rekwizytami, wierszyki - masażyki,

·         ćwiczenia relaksacyjne, przewijające się między innymi rodzajami ćwiczeń, przez całą sesję zajęciową.

Elementy tej metody mogą mieć szerokie zastosowanie w pracy z grupą różnowiekową. Wybrane ćwiczenia mogą być np. poranną lub popołudniową zabawą ruchową, okazją do wspólnych działań dzieci starszych z młodszymi, radosną zabawą podczas spotkań  z rodzicami, zabawą która pozwala na odkrywanie w sobie nieznanych dotąd obszarów zachowań, zbliża i wyzwala wiele emocji.

Wykorzystując metodę ruchu rozwijającego należy zwrócić uwagę na doboru ćwiczeń. Rozpoczynamy od działań indywidualnych, ukierunkowanych na poznawanie swojego ciała    i najbliższego otoczenia wokół niego (sala, wystrój, a także koledzy, nauczyciel). Sprawdza się to doskonale np. na początku roku, podczas okresu adaptacyjnego, kiedy dzieci nie mają jeszcze do siebie dużego zaufania. Później możemy wprowadzać zadania w parach z serii „przeciwko” i powoli w parach „razem”. Ten rodzaj ćwiczeń można wykorzystać do kształtowania postawy opiekuńczej u dzieci starszych wobec młodszych. Dobór ćwiczeń, a także czas trwania zajęć zależy oczywiście od potrzeb i możliwości rozwojowych dzieci  w grupie (każdy nauczyciel sam musi to ocenić).

Metoda Pedagogiki Zabawy

Wśród metod polecanych do pracy w zespole/punkcie przedszkolnym nie może zabraknąć pedagogiki zabawy, metody zawierającej ciekawe rozwiązania metodyczne, ułatwiające pracę z każdą grupą. Zawiera ona różnorodne zabawy, które pozwalają członkom grupy poznać się nawzajemnie, odczuwać radość ze wspólnych działań, wzbogacić wzajemne kontakty. Zabawy te unikają rywalizacji, posługują się różnymi środkami wyrazu ( dotyk, taniec, gra ról, działania plastyczne, gest), uwzględniają rożne poziomy komunikowania się (poziom rzeczowy i emocjonalny), są radosną aktywnością, a nie przymusem – w pedagogice zabawy obowiązuje bowiem zasada dobrowolności uczestnictwa.

Według Z. Zaorskiej można wymienić następujące rodzaje zabaw stosowanych w pedagogice zabawy:

·         zabawy ułatwiające wejście w grupę, poznanie nowego otoczenia, poznanie imion,

·         zabawy rozluźniające, odprężające, wykorzystujące ruch, taniec czy gest,

·         zabawy ułatwiające wprowadzenie określonego tematu poprzez poznanie odczuć, doświadczeń, potrzeb, oczekiwań poszczególnych członków grupy,

·         gry dydaktyczne – polegające na przedstawieniu danych treści w formie zagadkowego problemu i poszukiwaniu rozwiązań według określonych reguł,

·         gry dyskusyjne – analizowanie problemu z rożnych stron, z włączeniem doświadczenia i wiedzy uczestników,

·         metody ułatwiające przekaz informacji zwrotnej, sygnalizujące indywidualną reakcję i odczucia poszczególnych uczestników,

·         drama – wykorzystywanie gier z podziałem na role, jako wstęp do omówienia postawionego zagadnienia/ tematu,

·         zabawy umożliwiające samoocenę – pozwalają na poznanie własnej hierarchii wartości, własnych spontanicznych zachowań. Zabawy te pozwalają uczestnikom zajęć poznać swoje dodatnie i ujemne strony, wzmocnić poczucie własnej wartości, dostrzec, że istnieje ktoś podobny do mnie lub inny niż ja,

·         zabawy integrujące dużą grupę – umożliwiają wszystkim wspólną, aktywną zabawę, bez podziału na bawiących się i obserwatorów, bez rywalizacji [7].  

Wszystkie wymienione tu zabawy mają wspólny cel: uczyć wzajemnych relacji w grupie, poszanowania, współpracy wszystkich członków grupy, bez względu na ich wiek.

Wyboru zabaw dla danej grupy dzieci powinno się dokonać tak, by były dla nich atrakcyjne, zrozumiałe i dostosowane do celu jaki chcemy osiągnąć. Odpowiednio dobrane zabawy integrują grupę. Dzieci zdobywają wiedzę o sobie i o innych. Uczą się jak współpracować i pomagać innym, co jest szczególnie istotne przy grupie różnowiekowej. Zabawy te sprzyjają uczeniu się reguł i zasad niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania grupy. Pedagogika zabawy może być wykorzystywana zarówno w pracy z grupa dziecięcą, jak również w pracy z rodzicami, np. podczas organizowania zebrań, warsztatów, spotkań i uroczystości z udziałem dzieci i rodziców.

Metoda stymulacji polisensorycznej według pór roku nazywana Porannym Kręgiem

Poranny krąg to metoda wykorzystywana najczęściej w pracy z osobami z niepełnosprawnością intelektualną, doskonale sprawdza się również w pracy z grupą przedszkolną. Metoda ta pozwala na stymulację rozwoju wszystkich zmysłów: wzroku, słuchu, czucia (dotyku), smaku i węchu. Służy  poznaniu i budowaniu relacji nauczyciela i dziecka oraz dzieci nawzajem ze sobą, opartej na wzajemnym zaufaniu i komunikacji. Podstawą tej metody jest cykliczność i rytmiczność następowania zmian w świecie ...