W Y Ż S Z A S Z K O Ł A P E D A G O G I C Z N A.doc

W Y Ż S Z A  S Z K O Ł A  P E D A G O G I C Z N A  

Związku Nauczycielstwa Polskiego

Elżbieta Połoczańska

Zainteresowania, zamiłowania i aspiracje uczniów klas szóstych

Praca dyplomowa napisana

pod kierunkiem

dr Marty Balińskiej

W a r s z a w a 2 0 0 3

Spis treści

WSTĘP

Uczniowie kończący szkołę podstawową stają przed zadaniem wyboru gimnazjum, w którym podejmą dalszą naukę. Z pozoru wydaje się, że nie przedstawia to żadnego problemu, gdyż naukę w szkole ponadpodstawowej muszą kontynuować wszyscy absolwenci klas szóstych.

Najczęściej uczniowie wybierają szkołę gimnazjalną najbliższą miejsca zamieszkania. Niektórzy jednak zadają sobie trud dojeżdżania do placówki położonej w innej dzielnicy miasta, a nawet w innej miejscowości. Pojawiają się pytania: Czym kierują się uczniowie przy podejmowaniu takiej decyzji? Czy są to samodzielne wybory uczniów? Czy o wyborze szkoły decydują ich rodzice?

Najprostsza nasuwająca się odpowiedź brzmi: W wybieranych szkołach uczniowie podejmują naukę w klasach tzw. profilowanych, w których mogą rozwijać swoje zdolności, zainteresowania i zamiłowania. Często przy wyborze szkoły kierują się sugestiami rodziców, gdyż ich zainteresowania w wieku 12 – 13 lat nie są jeszcze sprecyzowane i rozwinięte, modą, wyborami rówieśników.

Celem mojej pracy jest rozpoznanie zainteresowań, zamiłowań i aspiracji uczniów klas szóstych, a także czynników wspomagających i ograniczających rozwój zainteresowań uczniów.

W celu dokonania dokładnej analizy wyników przeprowadzonych badań i wysunięcia konstruktywnych wniosków uznałam za stosowne przedstawienie w I rozdziale definicji zainteresowań, zamiłowań i aspiracji oraz cech charakterystycznych dla wieku rozwojowego, w którym znajdują się uczniowie klas szóstych.

Drugi rozdział poświęciłam przedstawieniu metodologicznych podstaw badań.

W rozdziale trzecim prezentuję wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań oraz dokonuję ich analizy  i weryfikacji postawionych hipotez.

Rozdział czwarty poświęcam podsumowaniu i przedstawieniu wniosków, które nasuwają się po analizie wyników badań i literatury poświęconej badanemu przeze mnie zagadnieniu.

Zdaję sobie sprawę, że przeprowadzone przeze mnie badania nie odzwierciedlają w pełni zainteresowań, zamiłowań  i aspiracji całej populacji uczniów kończących szkołę podstawową, gdyż badania przeprowadziłam tylko w jednej, publicznej  szkole wielkomiejskiej. Dla uzyskania pełnego obrazu w powyższej sprawie należałoby przeprowadzić podobne badania w szkole znajdującej się w mniejszym mieście oraz w szkole wiejskiej, a także w szkole prywatnej, do której uczęszczają uczniowie rodziców o dość dużych dochodach. Myślę, że znajdzie się osoba, która podejmie trud przeprowadzenia takich badań.

ROZDZIAŁ I

Właściwości rozwoju uczniów klas szóstych szkoły podstawowej w świetle literatury przedmiotu

1.1.                       Uwagi wstępne, definicje pojęć

Jednym z najistotniejszych elementów formowania się ludzkiej osobowości są zainteresowania i zamiłowania.

Zainteresowania są różnorodnie definiowane przez znawców przedmiotu. I tak:

-        A Gurycka podkreśla, że ,,...zainteresowanie jest to pewnego rodzaju cecha, swoista właściwość tkwiąca w jednostce oraz są to określone właściwości rzeczy i zjawisk, przedmiotów, które nie tylko zwracają uwagę jednostki, ale również pobudzają ją”.[1]

-        H. Pieron twierdzi, że zainteresowania to ,,zgodność między pewnymi przedmiotami i skłonnościami osoby zainteresowanej tymi przedmiotami, które dzięki temu przykuwają jej uwagę i nadają kierunek jej czynnościom”.[2]

-        L. Korczak przyjmuje, że zainteresowania są swoistą cechą psychiczną i intelektualną jednostki, wyrażającą się z jednej strony w gotowości i chęci poznania konkretnych zjawisk i rzeczy, z drugiej zaś jest to pewnego rodzaju umiejętność dostrzegania przez jednostkę tych zjawisk i przedmiotów oraz uczynienia ich przedmiotem swojej działalności życiowej”.[3]

-        D. Super definiując zainteresowania jako pewnego rodzaju preferowaną aktywność jednostki dokonał klasyfikacji zainteresowań i wyróżnił następujące ich rodzaje:

1)    zainteresowania wyrażone, które wyrażają  się w wypowiedziach zarówno ustnych, jak i pisemnych – mówimy o tym, co nas najbardziej interesuje,

2)    zainteresowania okazywane, których występowanie możemy stwierdzić na podstawie czynności jednostki. Mogą one mieć trwały charakter albo też są chwilowe i przemijające,

3)    zainteresowania testowane, ujawniane na podstawie eksperymentu,

4)    zainteresowania inwentaryzowane, oparte na badaniach kwestionariuszowych, którym przypisuje się największą trafność                i  rzetelność.”[4]

W swojej pracy przyjmuję definicję D. Supera, który zdefiniował zainteresowania wyrażone. Ankietowani uczniowie w swoich wypowiedziach pisemnych wyrażali się o tym, co ich najbardziej interesuje.

Zamiłowania - ,,szczególny pociąg do czegoś, wybitna skłonność do zajmowania się czymś, upodobanie się w czymś”.[5]

Aspiracje - ,,dążenie do czegoś, pragnienie osiągnięcia czegoś (najczęściej:   w odniesieniu do ambitnych zamierzeń, celów, ideałów życiowych itp.).”[6]

W celu jak najdokładniejszego poznania zainteresowań, zamiłowań i aspiracji uczniów klas szóstych należałoby przybliżyć                                  cechy charakterystyczne dla tego etapu rozwoju dziecka. Pozwoli to dogłębniej i bardziej trafnie zinterpretować wyniki uzyskane podczas przeprowadzonych badań i odnieść je do całej populacji uczniów kończących naukę w zakresie szkoły podstawowej.

Rodzice, nauczyciele, inne osoby obserwujące uczniów klas szóstych zauważają, że pomiędzy poszczególnymi dziećmi znajdującymi się w jednym oddziale zachodzą duże różnice indywidualne, i to zarówno pod względem rozwoju fizycznego, jak i psychicznego. Jednak w ich rozwoju występują pewne cechy charakterystyczne, typowe dla tego okresu.

Wiek 12 – 13 lat jest specyficznym okresem, gdyż według różnorodnych periodyzacji znajduje się on na pograniczu dzieciństwa i wieku dojrzewania. Stąd też w zachowaniu i rozwoju uczniów daje się zauważyć cechy charakterystyczne dla jednego i drugiego okresu. U niektórych dzieci (a zwłaszcza dziewcząt, które dojrzewają szybciej niż chłopcy) cechy charakterystyczne dla okresu dojrzewania są bardziej widoczne, u innych – przeważają cechy charakterystyczne dla młodszego wieku szkolnego.

Dla potrzeb mojej pracy przyjęłam podział na okresy rozwoju zaproponowany przez zespół autorski podręcznika: „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży”[7] pod redakcją  Marii  Żebrowskiej.

Wyróżniają oni następujące okresy:

-         wiek niemowlęcy  (do 12 miesiąca życia),

-         wiek poniemowlęcy  (od 1 do ukończenia 3 roku życia),

-         wiek przedszkolny (od ukończenia 3 roku życia do 7 lat),

-         młodszy wiek szkolny (od 7 do 11 –12 lat)

-         wiek dorastania (od 11 – 12 r. ż do 21 lat).

1.2.  Rozwój fizyczny

Początek wieku dorastania to okres wzmożonego tempa przyrostu długości ciała i jego ciężaru w przeciągu krótkiego okresu czasu. Zjawisko to określane jest jako skok pokwitaniowy. Szybkie tempo wzrostu i ciężaru ciała występuje wcześniej u dziewcząt, dlatego w wieku 13 – 15 lat są one wyższe i cięższe od swoich kolegów. U chłopców zwiększone tempo wzrastania można zaobserwować od 13 do 15 roku życia i w następnych latach generalnie chłopcy stają się wyżsi od swoich rówieśniczek. W zakresie podściółki tłuszczowej, jej przyrost jest większy u dziewcząt, natomiast przyrost siły mięśniowej jest większy i szybszy u chłopców.

Szybki przyrost wagi ciała i wzrostu oraz różnice w rytmie wzrastania różnych organów powodują, że w okresie dorastania można u młodzieży zaobserwować przejściowe dysproporcje w sylwetkach, np. zbyt długie kończyny w stosunku do tułowia. Zmienia się również kształt ciała: u dziewcząt rozszerzają się kości miednicowe i formują się piersi, u chłopców rozrastają się kości barkowe, pojawia się zarost na twarzy, następuje mutacja głosu, u obu płci zmieniają się proporcje twarzy (drugo- i trzeciorzędne cechy płciowe).

Za rozwojem układu kostnego nie zawsze nadąża rozwój tkanki mięśniowej, dlatego w tym okresie młodzi ludzie uskarżają się często na bóle mięśniowe. Układ sercowo – naczyniowy i układ nerwowy również ulegają znacznym przeobrażeniom, co powoduje znaczne zmiany i zaburzenia  w zachowaniu i funkcjonowaniu organizmu. U młodych ludzi daje się zauważyć nadpobudliwość, nerwowość, drażliwość, nieopanowanie, rozdrażnienie,  a zaraz ospałość, powolność. Niektórzy szybko męczą się każda pracą, a ich organizm staje się bardziej podatny na różne choroby.

Oczywiście, w okresie tym występują ogromne różnice indywidualne, zarówno w tempie przyrostu wysokości i ciężaru ciała, jak i w tempie rozwoju organów wewnętrznych oraz okresie, kiedy te zmiany zaczynają zachodzić zarówno u dziewcząt, jak i chłopców. Dlatego też jest to bardzo trudny okres dla samych dzieci, jak i ich rodziców i wychowawców.

1.3.   Rozwój umysłowy

Za rozwojem fizycznym idzie intensywny rozwój umysłowy, który wyraża się w doskonaleniu wszystkich funkcji poznawczych. Procesowi temu sprzyja nauczanie w szkole, które odbywa się z roku na rok na wyższym poziomie stale odwołując się do różnych procesów poznawczych, przez co kształci je i rozwija, powodując w obrębie każdej funkcji stopniowe narastanie zmian ilościowych i jakościowych.

I tak; w zakresie spostrzeżeń – stają się one dokładniejsze i bogatsze w szczegóły, wielostronne w treści i bardziej świadomie ukierunkowane. Po 12 roku życia stopniowo pojawia się rozumienie przenośni i symboli, zmienia się wyraźnie orientacja w przestrzeni i czasie.

W zakresie pamięci zmiany dotyczą możliwości posługiwania się w większej niż dotychczas mierze pamięcią logiczną (sensowną). Większą niż dotychczas rolę zaczyna w zapamiętywaniu odgrywać możliwość zrozumienia materiału, dzięki rozwijającym się zdolnościom myślenia abstrakcyjnego. Od wieku 11 – 12 lat wzrasta też skokowo liczba zapamiętywanych słów abstrakcyjnych nad zapamiętywaniem materiału konkretnego. Ważnym zjawiskiem w tym okresie jest również przekształcanie się pamięci mimowolnej w pamięć dowolną. Rozwojowi pamięci służy również rozwój mowy, gdzie słowne ujmowanie spostrzeganych treści, czyli werbalizacja, odgrywa dużą i rosnącą z wiekiem rolę.

W zakresie myślenia – pogłębia się zdolność analizy i syntezy, rozwija się myślenie abstrakcyjne i logiczno – dedukcyjne. Poszczególne operacje myślowe: porównywanie, uogólnianie, wnioskowanie, ...