Zofia Mitosek: Mimesis – między udawaniem a referencją (skrót)
- mimesis – dziś to pojęcie funkcjonuje w jednej „rodzinie” obok prawdopodobieństwa, fikcji, reprezentacji, realizmu, uobecnienia;
- dwa sporne problemy w mimesis – 1) podobieństwo, 2) stosunek między tekstem mimetycznym a przekazem dokumentalnym;
- mimesis w kontekście referencji – dzieło sztuki naśladuje, odtwarza. Udawanie przeciwstawia się naśladowaniu;
- ujęcia globalizujące – mimesis to relacje między literaturą i światem od niej niezależnym. Ograniczenia użycia antycznej kategorii – odwołuje się do podobieństwa, wyklucza fantastykę i abstrakcję;
- mimesis zostaje przesunięte ze sfery semantyki do pragmatyki;
- mimetyzm formalny – naśladowanie środkami danej formy innych form wypowiedzi. Odmiana mimetyzmu komunikacyjnego;
- mimetyzm formalny zakłada, że utwory literackie imitują istniejące w praktyce mowy style – referencja. Według analityków – udawanie aktów mowy;
- mimesis jako gra w udawanie (Kendall Walton) – wtedy reguły to dobrowolność, wyodrębnienie, niepewność, fikcyjność i umowność. Cel udawania? – działalność autoteliczna, celowość bez celu;
- w nowszych pracach nie ma mowy o mimesis a o przedstawieniu. Funkcją przedstawienia jest przywołanie tego, co nieobecne. Ale niewiadomy jest status nieobecnego – czy istnieje naprawdę, czy tylko w sferze możliwości. Przedstawienie zastępuje dany obiekt, jego odniesienie ma charakter konwencjonalny, funkcja symboliczna. W ujęciu tradycyjnym – aspekt przedmiotowy – przedstawienie uobecnia przedmiot. Aspekt refleksyjny – przedstawienie to struktura intencjonalna: napięcie między wymiarem symbolicznym, przedmiotowym i refleksyjnym określa percepcję dzieł sztuki i decyduje o pragmatycznym zakotwiczeniu mimesis.
trzy kwestie dotyczące przedstawienia w problematyce mimesis:
- jakość literackiej reprezentacji, modelowania i symbolizowania;
MIMESIS A POWTÓRZENIE. Powtórzenie jako kategoria filozoficzna
Mimesis. Uobecnienie nieobecnego. Dialog z nieobecnym. Zamiana w znak/znaczenie. Semiotyzacja. Repetycja. Znak jako struktura przedstawieniowa czy powtórzeniowa?
Rozumienie potoczne: uobecnienie czegoś ponownie, w taki sam sposób, tak samo, toż-samo. Kopia. Kalka. Odtworzenie. Rekonstrukcja. Re-prezentacja.
Uobecnienie z przeszłości ku teraźniejszości. Heidegger i jego ekstazy czasowe.
Figura retoryczna: tekst jako powtórzenie, swoisty od-głos; cudze słowo; inter-tekst, dia-log; symbol, alegoria, itp.
Powtórzenie jako forma pamięci (Bergson i jego „wirtualne” i „realne”): powtarzamy, bo nie pamiętamy. Deleuze: powtórzenie=brak tożsamości; powtórzenie jako różnica.
Powtórzenie jako przejaw „gramatyki tworzenia”. Teologia Słowa. Odzwierciedlenie. Podobieństwo. Mimesis jako kategoria religijna (Por. A. Zawadzki, Mimesis – konteksty religijne, „Teksty Drugie”2010, nr 3, s. 45-59.
Powtórzenie jako atrybucja znaku/znaczenia: odbicie, reprezentacja bytu w języku. „Język jest domem bytu” (Heidegger).
Powtórzenie jako atrybut epifanii: nazwa a rzecz nazywana.
Powtórzenie jako forma terapii (?). Wolność i czas. Freud. Nietzsche i jego mit wiecznego powrotu.
panna.nikt