Tayloryzm – racjonalna systematyczna organizacja pracy, naukowe metody jej badania.
Liczne wynalazki prowadziły do mechanizacji pracy fizycznej a tym samym do wzrostu przedsiębiorstw oraz powstania wielkich koncernów kapitałowych.
Zarządzanie dużymi zakładami dotychczasowymi metodami (rozsądek, doświadczenie, intuicja) były nie wystarczające aby zwiększyć wydajność pracy robotników do możliwej i wymaganej.
Właśnie niska wydajność robotników była uznana za główny hamulec rozwoju gospodarczego. Wynikały z tego dwie bariery:
· popytu (brak możliwości podniesienia płac robotników czyli hamulec masowego rynku odbiorców)
· podaży (hamulec wzrostu produkcji, zbyt wolny zwrot zainwestowanego kapitału)
Co powodowało niską wydajność robotników:
· zły system wynagradzania (robotnicy ukrywali prawdziwe możliwości produkcyjne)
· nieracjonalne metody pracy w przemyśle
· zły dobór cech robotników (kwalifikacje, poziom umysłowy, siła fizyczna) do wymagań pracy
· przekonanie robotników, że wzrost produkcji po bezrobocie
Zasady naukowego zarządzania wg Taylora:
· opracowanie każdego elementu pracy ludzkiej
· dobór pracowników oraz szkolenie i doskonalenie ich
· ścisła współpraca kierownictwa i robotników
· podział pracy i odpowiedzialności między kierownikiem a robotnikiem
Co oznacza metoda naukowa:
· deterministyczna wizja świata, czyli wszystkie zjawiska są od siebie zależne, podlegają prawidłowościom przyczynowo-skutkowym. Najbardziej złożone zjawisko można zredukować do pierwotnych składników oraz zależności przyczynowo-skutkowych. Brak miejsca na nieoznaczoność i przypadek
· wyszczególnienie wszystkich warunków oraz przyczyn danego zjawiska
· określenie stopnia ważności każdego czynnika czyli stopnia jaki ma wpływ na poszukiwany skutek
· przeprowadzenie szczegółowych pomiarów w celu ustalenia wzorów matematycznych i stosunków liczbowych, które wiążą badane zjawiska
Podstawą tej metody jest: obserwacja, eksperyment, doświadczenie.
Prowadzi ona do określenia w najdrobniejszych szczegółach jednej i tylko jednej metody wykonania każdej pracy.
Badania wprowadzone przez Taylora to badania sposobów pracy, ruchów robotników oraz racjonalne połączenie oddzielnych czynności. Podstawą tycz badań był chronometraż – pomiar czasu trwania kolejnych mikroruchów.
Thompson w 1938 przedstawił technikę podziału czynności a każdą czynność na poszczególne ruchy. Jego celem było:
· szczegółowa obserwacja ruchów potrzebnych do wykonania czynności
· w rezultacie zmniejszenie ilości obserwacji w przyszłości, raz ustalone czasy dla uniwersalnych ruchów służyły do wykorzystania przy innych czynnościach
Mierzenie czasu potrzebnego do wykonania danych czynności pozwoliło ustalić normy czasowe, które służyły do wyznaczania robotnikom zadań dziennych, co i jak ma być wykonane (było to obowiązkiem instruktora)
Instrukcja robocza zawierała spis elementów składających się na daną czynność oraz czas minimalny na wykonanie jej.
Aby podnieść wydajność pracy Taylor zajął się także doskonaleniem technologii, maszyn i narzędzi.
Dobry robotnik to taki, który może sprostać wysokim normom. Należy danego robotnika odpowiednio dobrać do rodzaju wykonywanej pracy. Służyły temu różne testy psychometryczne i psychofizyczne.
Aby robotnik osiągnął wysoką wydajność konieczne było:
· szczegółowy instruktaż operacji
· daleko posunięty podział pracy, specjalizacja
· rytm pracy dostosowany do technologii, maszyn i urządzeń
· dobre warunki fizyczne pracy (oświetlenie, wilgotność powietrza, hałas)
· system bodźców materialnych i dyscyplinarnych
Taylor szczególnie do ostatniej grupy działań skłaniał się. Uważał, że robotnik dąży głównie do maksymalnego wynagrodzenia. Propagował system płac tzw. różnicowy. Gdy robotnik wykonywał ściśle określoną normę dniówkową, dostawał za każdą sztukę wysokie wynagrodzenie, gdy zaś nie wykonywał normy, wówczas stawka jednostkowa obniżała się. System ten określany jest mianem „kija i marchewki”.
Taylor również silnie akcentował współpracę kierowników i wykonawców. Obowiązki tradycyjnego majstra podzielił na obowiązki w biurze i majstrów na produkcji.
Dział organizacji to przede wszystkim:
· zlecanie zadań do wykonania i ustalenie przebiegu pracy
· określanie sposobu wykonania poszczególnych czynności
· obliczanie pracochłonności i kalkulowanie kosztów
· czuwanie nad dyscypliną
Dział majstrów na produkcji to:
· majster przebiegu robót, dostarczał materiałów narzędzi, rysunków, instrukcji
· majster instruktor, udzielał wskazówek jak pracować, jak posługiwać się maszynami, narzędziami
· majster kontroler, sprawdzał jakość produktu i czasochłonność
· majster konserwator, zajmował się utrzymaniem maszyn i urządzeń w dobrym stanie
Robotnik otrzymywał polecenia jedynie od kierownika produkcji a majstrowie byli bardziej jego doradcami. W ten sposób robotnik zwolniony był od wszelkich czynności pomocniczych.
Ten podział czynności przyczynił się do większej specjalizacji a także do podziału odpowiedzialności.
Technika chronocyklograficzna zapoczątkowana przez małżeństwo Gilbrtów polegała na:
Robotnik miał przyczepione niewielkie żaróweczki do kończyn, przegubów i łokci. Podczas pracy fotografowany był specjalnym aparatem. Na kliszy świecące żaróweczki wyznaczały tor ruchów roboczych. Przy zastosowaniu przerywacza prądu tor ten wyświetlany był jako szereg kropek i kresek. Metoda ta pozwoliła na bardzo precyzyjne ustalenie czasów trwania ruchów podstawowych. Można było wówczas:
· zidentyfikować ruchy niezbędne oraz zbędne i te wyeliminować
· ustalić właściwą kolejność operacji
· łączyć ruchy w większe struktury i skrócić czas wykonania operacji
Wykres Gantta – pozwala na porównanie faktycznego i planowanego przebiegu prac czyli wykresów zaawansowania robót.
Gantt opracował i wdrożył zadaniowo-premiowy system płac. Polegał on na tym, że robotnik w sytuacji jeżeli wykona określoną dniówkę otrzymuje dodatkową dużą zapłatę, natomiast jeżeli danej roboty nie wykona to otrzymuje zwykłą dniówkę. Dodatkowa premia była przyznawana kierownikom w przypadku gdy wszyscy ich podwładni wykonali maksimum roboty.
System ten przyniósł efekty w postaci:
· wzrostu wydajności pracy
· zwiększenie inicjatywy i aktywności robotników
· zmniejszył liczbę awarii maszyn i przerw w pracy
Henry Gantt zwracał również uwagę na bardziej zhumanizowane podejście do robotników. Domagał się wprowadzenia technokracji, czyli władzy inżynierów w miejsce władzy niekompetentnych i nastawionych na zysk biznesmenów.
Harrington Emerson propagował koncepcję efektywności, wydajności. Wprowadził on pojecie inżynierii efektywności. Dobry inżynier specjalista zarządzający powinien wdrożyć w przedsiębiorstwie zasady:
· wyraźnie określony cel
· zdrowy rozsądek
· fachowe doradztwo
· dyscyplina
· sprawiedliwe postępowanie
· rzetelna i stała sprawozdawczość
· planowanie działań
· wzorce, normy, harmonogramy
· przystosowane warunki
· pisemne regulaminy i instrukcje
· nagradzanie efektywności
Zasada pierwsza: jasno określony cel jest zasadą najważniejszą. Cele przedsiębiorstwa muszą być znane całej załodze, jednakże nie mogą być sprzeczne. Bez tego w firmie będzie panowało poczucie zagubienia, niepewności, bezcelowości. Emerson był prekursorem zarządzania przez cele.
Henri Le Chatelier opublikował cykl działania zorganizowanego. Składał się on z następujących etapów:
· wybór celu jaki mamy osiągnąć
· określenie środków i warunków, które są nam potrzebne do osiągnięcia celu
· przygotowanie owych środków i warunków
· wykonanie stosownie do określonego planu
· kontrola otrzymanych wyników
Le Chatelier również za najważniejszy punkt obierał określenie celu. Twierdził „Gdy jasno widzimy cel, który chcemy osiągnąć, to zrobiliśmy już więcej niż połowę drogi. Wysiłki same zwracają się ku osiąganemu celowi”.
Cel powinien być:
· jedyny
· ścisły (jasno określać to do czego się dąży)
· ograniczony (realny do uzyskania)
· użyteczny
Le Chatelier sformułował zasadę bezwładności znaną powszechnie jako „reguła przekory” mówiąca o tym, że jeżeli na jakiś układ w stanie równowagi zadziała czynnik zewnętrzny to w układzie tym „w odpowiedzi” zajdą procesy zmniejszające wpływ tych czynników.
Regułę przekory na grunt nauki zarządzania przeniósł Karol Adamiecki określając ją mianem prawa przeciwdziałania, brzmi ono: każda zmiana rodzi opór.
Adamiecki podkreślał pracę zespołową i współdziałanie. Był on twórcą graficznej metody analizy i planowania pracy zespołowej (harmonogramu). Twierdził, że przyczyną niskiej wydajności pracy robotników był nierównomierny podział czynności, jedni byli przeciążeni, inni zaś mieli za mało pracy.
Uważał, że czas jest najdroższym „materiałem” jaki używamy przy wyrobie produktów przemysłu, pomimo to z żadnym materiałem lub rodzajem energii nie obchodzimy się tak nieoszczędnie.
Prawo optymalnej produkcji jest to zależność kosztów od wydajności czyli wielkości produkcji w czasie. Mówi ono, że dla każdego zakładu, maszyny czy robotnika istnieje zawsze ściśle określona granica wydajności, przy której koszt na jednostkę jest najmniejszy (ekon. korzyści skali). Jest to produkcja wzorcowa.
Jeżeli produkcja rzeczywista jest niższa niż produkcja wzorcowa, ponosimy tzw. koszty straconego czasu. Jeżeli jednak produkcja rzeczywista jest wyższa niż produkcja wzorcowa, wówczas również ponosimy koszty straconego czasu w postaci częstych awarii, zmęczenia załogi lub braków produkcyjnych.
Problemem, którym zajmował się Karol Adamiecki była organizacja pracy zbiorowej. Sformułował on prawa harmonii:
· prawo harmonii doboru – jest to dobór jednostek wytwórczych, współdziałających ze sobą tak aby miały one zbliżone do siebie produkcje wzorcowe i aby łączny koszt straconego czasu był jak najmniejszy
· prawo harmonii działania – organy te muszą ze sobą działać w ścisłym związku, każda czynność mysi być wykonana w określonym czasie (wyeliminowanie tzw. wąskich gardeł)
· prawo harmonii duchowej – to konieczność istnienia więzi emocjonalnych łączących jednostki ludzkie
Kierunek techniczno-filozoficzny zwany teorią klasyczną, filozoficzną teorią organizacji formułował się w zasadniczych celach:
· dostosować do siebie tendencje rynku i przemysły (popytu i podaży)
· robotnikowi zapewnić stałą pracę oraz możliwość zwiększania zarobków, tym samym podnieść jego standard życiowy
· dzięki właściwej technologii oraz zarządzaniu eliminującemu marnotrawstwo zapewnić większy dochód z nakładu ludzkiego i materialnego
· zapewnić zdrowe i odpowiednie warunki pracy
· zapewnić możliwość rozwoju jednostki przez awans, zmianę stanowisk, przydział zadań
· zapewnić robotnikowi poczucie pewności siebie i własnej wartości
· rozwinąć samo ekspresję i samorealizację
· umacniać sprawiedliwość w płacach i innych działaniach
· wyeliminować to co powoduje konflikt, rozwijać pracę w zespole, tolerancję
Podsumowanie
1. Podstawowy problem: niska wydajność pracy
2. Przyczyny niskiej wydajności:
· skłonności i nawyki np. lenistwo
· braki techniczne np. złe maszyny
· niewłaściwe metody pracy
· zła organizacja stanowisk pracy
· brak jasnych reguł postępowania
· brak symetrii władza – odpowiedzialność
· zaniżone normy pracy
· brak koordynacji i kontroli
3. Rozwiązywane problemy
· podwyższenie racjonalności działań na stanowiskach roboczych
· wykorzystanie specjalizacji i zalet produkcji masowej
· zwiększenie koordynacji i kontroli
4. Sposoby rozwiązywania problemów:
· ...
milkach15