Zawarcie małżeństwa
Moment zawarcia małżeństwa jest początkiem znacznych zmian w życiu młodej pary. Przysięga małżeńska stanowi gwarancję dla zapewnień o miłości i wierności, które przed złożeniem przysięgi partner mógł w każdej chwili odwołać. Aż do momentu złożenia przysięgi małżeńskiej narzeczeni mają świadomość, że może zaistnieć jakaś sytuacja, która sprawi, że do ślubu nie dojdzie. Jednak akt zawarcia małżeństwa rozwiewa obawy partnerów, gdyż stanowi zapewnienie, że współmałżonek już zawsze będzie kochający i wierny. Niebezpieczeństwo tkwi jednak w tym, że wielu świeżo poślubionych małżonków traktuje ślub jako swego rodzaju zwieńczenie i zakończenie starań o uczucia ukochanej osoby. Wielu osobom może wydawać się, że kiedy już małżeństwo zostanie zawarte, wspólne życie ułoży się automatycznie jako efekt naturalnej kolei rzeczy. Należy jednak uświadomić sobie, że małżeństwo nie jest stanem obcowania z drugim człowiekiem lecz rodzajem aktywności ukierunkowanej na podtrzymanie bliskości, czułości, zaufania i miłości między dwojgiem ludzi.
Konieczne jest także zdanie sobie sprawy, że codzienne przebywanie z małżonkiem oparte na wykonywaniu rutynowych czynności jest zupełnie innym doświadczeniem niż narzeczeństwo, w trakcie którego każde spotkanie z ukochaną osobą jest rodzajem celebracji. Perspektywa spędzenia całego życia w czyimś towarzystwie powinna uświadomić narzeczonym, że ich małżeństwo będzie stanowić nie tylko związek uczuciowy i emocjonalny, ale przede wszystkim będzie rodzajem relacji społecznej. Ze względu na to, podstawowe zasady współżycia małżeńskiego powinny stanowić właśnie zasady kierujące życiem człowieka w społeczeństwie, a więc przystosowanie, kompromis i kooperacja i dążenie do rozwoju zarówno własnego jak i grupowego.
Pożycie małżeńskie
Poziom satysfakcji z pożycia małżeńskiego zależy w dużej mierze od czynników, na które małżonkowie mają wpływ. Warto pamiętać, że czynniki osobowościowe takie jak skłonność do wprowadzania częstych zmian lub upodobanie do przyzwyczajeń można kontrolować i modelować w celu osiągnięcia kompromisu w kwestiach spornych między partnerami.
Udane pożycie małżeńskie czyli takie, które satysfakcjonuje oboje małżonków może w istocie wyglądać różnie, tak jak różne są style życia i oczekiwania względem małżeństwa różnych par. Trudno więc skonstruować precyzyjny obiektywny model udanego związku małżeńskiego. Istnieją jednak uniwersalne założenia związane z ideą małżeństwa, które udany związek powinien spełniać. Należą do nich założenia związane z zaspokajaniem potrzeby bezpieczeństwa, szacunku oraz miłości i przynależności partnera a także nie ograniczanie możliwości zaspokajania potrzeby samorealizacji. Potrzeby te zajmują kolejne szczeble w hierarchii ludzkich potrzeb według Maslowa. Hierarchia ta pochodzi z teorii motywacji do rozwoju, co oznacza, że będąc w związku małżeńskim każde z partnerów ma wpływ i jest odpowiedzialne za rozwój nie tylko swój lecz również swego współmałżonka. Kiedy zaś partnerom nie udaje się funkcjonować w sposób umożliwiający zaspokojenie powyższych potrzeb i małżonkowie nie odczuwają satysfakcji z przebiegu swego rozwoju może rodzić się frustracja związana z tym, że nie spełnia się oczekiwań partnera.
Kryzys małżeński
Na przestrzeni lat w ciągu wspólnego pożycia małżonków może pojawić się sześć kryzysów, z których każdy ma specyficzne uwarunkowania i może wywołać różne reakcje współmałżonków.
• kryzys pierwszy - może pojawić się już w niedługim czasie po zawarciu związku małżeńskiego; wiąże się z tym, że partnerzy są nadal nastawieni na zaspokajanie jedynie własnych potrzeb; kryzys ten nie musi nastąpić nawet jeśli jedno z małżonków odczuwa mniejszą satysfakcję od drugiego lub oboje nie odczuwają pełnej satysfakcji - konieczna jest jednak odpowiednia postawa małżonków, która da partnerowi do zrozumienia, że staramy się, aby również jego pragnienia zostały zaspokojone, wspieramy go psychicznie a jego szczęście jest dla nas ważne
• kryzys drugi - następuje w momencie narodzin pierwszego dziecka; przyczyną możliwych konfliktów między małżonkami jest sytuacja, w której jedno z małżonków angażuje całą swą uwagę i czułość w relację z dzieckiem zaniedbując i ignorując potrzeby partnera
• kryzys trzeci - pojawia się najczęściej gdy małżonkowie są między 30 a 35 rokiem życia; wiąże się z rozczarowaniem partnerów odnośnie kształtu ich wspólnego życia, które nie spełnia ich wcześniejszych oczekiwań; bezpośrednią przyczyną konfliktów staje się krytyka partnera i wzajemne obarczanie się odpowiedzialnością za niewystarczające pożycie małżeńskie
• kryzys czwarty - następuje w małżeństwach z dość długim stażem, kiedy małżonkowie mają około 40 lat; dotyczy przemian emocjonalnych związanych z dojrzewaniem relacji między partnerami i zaburzających ją problemów zdrowotnych lub zawodowych jednego lub obojga partnerów; powoduje zachwianie uczuć miłości i szacunku dla partnera
• kryzys piąty - pojawia się gdy małżonkowie są w wieku 45-50 lat; jest związany z opuszczeniem domu przez usamodzielniające się dzieci, co wywołuje u małżonków poczucie pustki ("syndrom pustego gniazda")
• kryzys szósty - dotyka małżonków po 60 roku życia; jest związanym z brakiem poczucia bycia potrzebnym i ważnym, który wywołuje u osób starszych tendencję do wycofywania się.
Najczęstsze przyczyny kryzysów małżeńskich
Najistotniejszym czynnikiem umożliwiającym partnerom konieczne w udanym związku porozumienie jest wzajemna komunikacja. Unikanie rozmowy prowadzi do rodzenia się dystansu między małżonkami i zmniejsza ich wzajemne zaufanie. Z tego względu pojawiające się w wielu związkach tak zwane "ciche dni" mają negatywny wpływ na relacje małżonków. Aby jednak komunikowanie się partnerów było możliwe, konieczne jest poświęcenie czasu na rozmowę ze współmałżonkiem. Wiele par doświadcza jednak częstej fizycznej lub psychicznej nieobecności partnerów. Nieobecność ta może mieć różne przyczyny, często jest konieczna ze względu na rodzaj pracy małżonków. Należy jednak pamiętać, że małżeństwo jest bardzo ważnym elementem życia człowieka, który się na nie zdecydował, dlatego wymaga odpowiedzialnego podejścia. Z tego względu małżonkowie często nieobecni w domu powinni starać się tym efektywniej wykorzystywać czas, który mogą spędzić z partnerem. Warto zwrócić uwagę również na wykorzystanie możliwości podtrzymania więzi także w czasie rozłąki z partnerem, na przykład poprzez rozmowy telefoniczne. W trakcie procesu komunikacji między partnerami mogą jednak pojawić się problemy związane z różnicami światopoglądowymi partnerów. Przed ślubem narzeczeni często nie poznają wszystkich poglądów partnera na ważne dla nich problemy. Zdarza się także, że narzeczeni mają nadzieję, że uda im się zaakceptować istniejące między nimi różnice lub że poglądy partnera zmienią się w czasie wspólnego życia. Często jednak różnice okazują się trudne do zaakceptowania a partnerzy są niechętni do osiągania kompromisu. Warto jednak zauważyć, że odmienność partnerów wzbogaca związek i pozwala dostrzegać zalety innego punktu widzenia pod warunkiem, że oboje partnerów cechuje wola dążenia do wzajemnego zrozumienia wypływająca z poszanowania praw partnera jako jednostki ludzkiej.
Do kryzysu może doprowadzić także dominująca w pożyciu małżeńskim rutyna i wzajemne znudzenie się sobą partnerów. Wiąże się to z zaniedbaniem relacji między partnerami po zawarciu związku małżeńskiego. Należy zdawać sobie sprawę, że dbałość o podtrzymywanie przywiązania i zaangażowania partnera musi cechować współżycie małżeńskie przez cały czas jego trwania. w tym celu małżonkowie powinni troszczyć się o poznawanie wzajemnych potrzeb i dążyć do wychodzenia im naprzeciw tak, aby ich związek nieustannie się rozwijał. Podtrzymanie obrazu wzajemnej atrakcyjności intelektualnej i fizycznej partnerów jest czynnikiem, który zmniejsza ryzyko pojawienia się takich problemów jak zdrada małżeńska. Akt zdrady jest uwarunkowany przez wiele innych czynników takich jak system wartości, poszanowanie danego słowa i poczucie odpowiedzialności za związek partnera, który się jej dopuszcza, ale znudzenie związkiem małżeńskim bez wątpienia sprzyja zwróceniu ku budowaniu nowej relacji. Do zdrady może także przyczynić się brak satysfakcji z życia seksualnego w małżeństwie. Na niezadowolenie może wpływać zarówno brak możliwości zaspokojenia potrzeb seksualnych jak doznane ze strony partnera urazy i upokorzenia na tle seksualnym. Silne zaburzenia stosunków seksualnych w małżeństwie wymagają czasami interwencji seksuologa, który pomoże małżonkom przywrócić właściwe relacje seksualne i pokonać fizyczne zaburzenia utrudniające pożycie. W zależności od tego, czego brakuje im w związku małżeńskim, partnerzy mogą dopuszczać się zdrady fizycznej bądź uczuciowej.
Specyficznym źródłem problemów małżeńskich jest ingerencja osób trzecich w stosunki między małżonkami. Aby związek był udany, małżonkowie muszą mieć do siebie zaufanie i cenić nawzajem swoje opinie, co umożliwi im podejmowanie wspólnych decyzji bez konieczności angażowania w swe problemy krewnych czy przyjaciół. Gdy zaś małżonkowie zasięgają w jakiejś kwestii rady osoby trzeciej musi to również być ich wspólną decyzją. Należy pamiętać o tym, że budowanie z krewnymi relacji, które zyskują priorytetowy charakter budzi w partnerze nieufność, poczucie bycia zignorowanym i opuszczonym, a tym samym jest zgubne dla związku.
Ogromne zagrożenie dla związku stanowi także nałóg któregoś lub obojga partnerów. Nałogi mają destrukcyjny wpływ na związek, gdyż rewolucjonizują system wartości. sprawiają, że nałogowcy działają egoistycznie, niszczą poczucie zaufania, bliskości i bezpieczeństwa u partnera i mogą rodzić przemoc w stosunku do członków rodziny. Wiele związków, w których panuje nałóg kończy się patologią rodziną lub osobistą tragedią małżonków.
Przemoc w związkach
Przemocą jest każde działanie drugiej osoby, które powoduje czyjeś fizyczne lub psychiczne cierpienie, narusza czyjąś wolność i godność. Najczęściej wyróżniane formy przemocy rodzinnej to przemoc fizyczna, seksualna, psychiczna, ekonomiczna i ograniczenie wolności partnera. Każda forma przemocy rodzinnej jest przestępstwem a jej sprawca podlega odpowiedzialności karnej.
Wyróżnia się przemoc "gorącą" i "chłodną". Przemoc "gorąca" jest spontanicznym działaniem w afekcie, najczęściej w odpowiedzi na bodziec prowokujący. Temu rodzajowi przemocy towarzyszy gniew, szał, agresja i brak samokontroli. Atak następuje nagle i szybko się kończy, gdyż agresja zostaje wyładowana, lecz ataki mogą często się powtarzać. U źródeł tego rodzaju przemocy leżą frustracja i bezsilność. Przemoc "chłodna" jest działaniem zaplanowanym i wykonywanym z premedytacją, któremu nie towarzyszą silne emocje. Nie można uniknąć eskalacji gdyż nie zależy ona od prowokacji. Może być procesem stopniowego wyrządzania krzywd trwającym przez długi czas. Jest spowodowana wrodzonymi patologicznymi cechami osobowości.
Maltretowanie współmałżonka oznacza poparte dowodami wyrządzanie krzywdy fizycznej lub psychicznej, nadużycia emocjonalne i seksualne, gwałt małżeński, zmuszanie do pornografii oraz deprywację materialną i zatrzymywanie przy sobie partnera siłą.
Przemocy w związkach dopuszczają się zarówno mężczyźni jak i kobiety, najczęściej dochodzi do wzajemnej eskalacji przemocy. Podobnie jak za każdy konflikt czy kryzys małżeński, za przejawy przemocy w związku zawsze odpowiedzialne są obie strony.
PRZEMOC FIZYCZNA
Może przejawiać różnorodnymi zachowaniami, od nie wyrządzających znacznej krzywdy i powodujących minimalny ból do katowania powodującego trwałe ślady i ogromne i długotrwałe cierpienie. Przejawy przemocy fizycznej mogą pojawiać się przez lata a nawet przez cały czas trwania pożycia małżeńskiego. Sprawcy przemocy mogą mieć różny stosunek do swoich czynów: żałować ich i potępiać siebie za nie ale także traktować akty przemocy jako coś normalnego i przechodzić nad nimi do porządku dziennego. Ofiray przemocy rodzinnej często cierpią w jej wyniku na różne zaburzenia psychiczne: od stanów depresyjnych i lękowych, bierności i uległości po nadpobudliwość, agresję i zachowania autodestrukcyjne.
PRZEMOC PSYCHICZNA
Przemoc psychiczna przybiera formę terroru psychicznego, nadużyć emocjonalnych, gróźb, szantażu i zastraszania a także upokarzania, prześladowania i ograniczania wolności. Należy jednak pamiętać, że do przemocy psychicznej można także zaliczyć egoizm działań i ignorowanie potrzeb partnera bardzo częste w codziennym życiu wielu par. Przemoc psychiczna służy kontroli partnera i zapewnieniu sobie przywilejów decydowania, ustalania reguł współżycia oraz wykorzystywania partnera. Sprawcy przemocy psychicznej często stosują charakterystyczne groźby popełnienia samobójstwa lub skrzywdzenia członka rodziny (np. dziecka).
PRZEMOC SEKSUALNA
Przybiera formę gwałtu małżeńskiego, wymuszenia niechcianych zachowań seksualnych lub upokarzania partnera poprzez formę współżycia i zmuszania do pornografii. Często tej formie przemocy towarzyszy przemoc fizyczna lub psychiczna; w takiej sytuacji stosujący ją partner może odpowiadać za gwałt. Należy zwrócić uwagę na fakt, że zgodnie z ideą praw człowieka, nikomu nie wolno zmusić jednostki do nieakceptowanych przez nią zachowań seksualnych ani niechcianej aktywności seksualnej. Prawa te powinien mieć w poszanowaniu zwłaszcza współmałżonek.
ZNĘCANIE SIĘ NAD BLISKIMI
Ta forma przemocy dotyczy znęcania się i złego traktowania wspólnych dzieci, krewnych i przyjaciół a także zwierząt bliskich współmałżonkowi w celu wywarcia na niego presji lub sprawienia mu bólu.
Ofiary przemocy rodzinnej
Ofiary przemocy rodzinnej są niemal nieustannie w zasięgu swych prześladowców, co sprawia, że żyją one w nieustannym lęku i stresie. Doświadczenie przemocy jest przyczyną zaniżonego poczucia własnej wartości oraz występowania różnych zaburzeń psychicznych. Wiele ofiar obwinia się o przejawy przemocy ze strony partnera i usprawiedliwia sprawców przemocy. Takie zachowanie cechuje w szczególności ofiary, które w dzieciństwie były świadkami przemocy rodzinnej. Niektóre ofiary przemocy fizycznej podejmują walkę, rzadziej robią to ofiary przemocy psychicznej, chyba że w przypadku obustronnej eskalacji przemocy.
Ofiary zawsze cierpią z powodu doznawanych krzywd lecz częstą wybaczają i trwają w związku z miłości do partnera lub dla dobra dzieci. Osoby kierujące się "ślepą miłością" mają nadzieję na zmianę zachowania partnera oraz poczucie obowiązku trwania przy nim bez względu na wszystko, Często obawiają się też, że zwrócenie się do kogoś o pomoc spowoduje rozpad związku. Ofiary przemocy pozostają w patologicznych związkach również ze względu na syndrom wyuczonej bezradności, który dotyka ich, kiedy nie dostrzegają wyjścia ze swojej sytuacji. Stają się wówczas bierne i znoszą cierpienie nie wierząc, że mogłyby poradzić sobie same i być szczęśliwymi po odejściu od partnera.
Sprawcy przemocy rodzinnej
Sprawców przemocy rodzinnej zazwyczaj cechuje brak pewności siebie, poczucie niższości i zazdrość i lęk przed opuszczeniem przez współmałżonka. Agresywni są często sprawcy, którzy w dzieciństwie doświadczyli lub byli świadkami przemocy w rodzinie. Konsekwencją zetknięcia się z przemocą w dzieciństwie jest poczucie zagrożenia ze strony świata zewnętrznego i wypływające z niego wrogie nastawienie do innych. Stosowanie przemocy ma zapewnić sprawowanie kontroli nad bliskimi i obronę przed doznaniem krzywdy. Jednym z czynników powodujących długotrwałe stosowanie przemocy jest egoizm sprawcy i jego niezdolność do empatii. Przyczyną uciekania się do argumentu siły może być także frustracja i bezsilność związana na przykład z niemożnością znalezienia pracy. Sprawcy, którzy nie potrafią sami poradzić sobie ze swoimi problemami często dokonują przeniesienia gniewu i rozczarowania własną postawą dla współmałżonka i obwiniają go o swoje niepowodzenia.
Dość często zdarza się, że stosowanie przemocy zaczyna się po pojawieniu się u sprawcy nałogu (alkoholowego lub narkotykowego). Nałóg nie stanowi jednak przyczyny skłonności do przemocy, powoduje on jedynie ograniczenie samokontroli sprzyjające ujawnieniu tych skłonności i eskalacji przemocy.
narien