mięśniowo powięziowe punkty spustowe.pdf

Rehabilitacja Medyczna 2006, 10, Nr 4, 39–56 Artykuł przedrukowany / Reprinted article

Mięśniowo-powięziowe punkty spustowe

– przegląd uwzględniający dowody naukowe

Myofascial Trigger Points: An Evidence-Informed Review

Jan Dommerholt PT MPS FAAPM, Carel Bron PT, Jo Franssen PT

The Journal of Manual & Manipulative Therapy, 2006, 14 (4), 203–221

nictwie naukowym i klinicz-

nym poświęcono sporo uwagi mięś-

niowo-powięziowym punktom spu-

stowym (MPPS) i zespołowi bólu

mięśniowo-powięziowego (ZBMP).

Naukowcy na całym świecie badają

rozmaite aspekty MPPS, w tym ich

swoistą etiologię, patofizjologię, hi-

stologię, formy bólu rzutowanego

i zastosowania kliniczne. Wytyczne

opracowane przez International Fe-

deration of Orthopaedic Manipula-

tive Therapists (IFOMT) potwierdza-

ją wagę zaburzeń czynności mięśni

w praktyce klinicznej dotyczącej orto-

pedycznej terapii manualnej. IFOMT

zdefiniowała ortopedyczną terapię

manualną jako „wyspecjalizowany

obszar fizjoterapii poświęcony po-

stępowaniu w chorobach nerwowo-

mięśniowo-szkieletowych, opartemu

na wnioskowaniu klinicznym i stoso-

waniu wysoce swoistych metod lecze-

nia, w tym technik manualnych i ćwi-

czeń leczniczych”. Standardy szkole-

niowe IFOMT wymagają wykazania

się umiejętnościami m.in. w zakresie

„analizy i wykonywania swoistych te-

stów stanu czynnościowego układu

mięśniowego”, „wysokiego poziomu

umiejętności w innych technikach te-

rapii manualnej i fizjoterapii, które są

niezbędne w mobilizowaniu układów

stawowego, mięśniowego i nerwowe-

go” oraz „wiedzy na temat rozmai-

tych metod terapeutycznych, stoso-

wanych w obrębie fizjoterapii, medy-

cyny, osteopatii i chiropraktyki” 1 .

Artykuły na temat zaburzeń czyn-

ności mięśni w piśmiennictwie po-

święconym terapii manualnej są jed-

nak rzadkie i ogólnie biorąc są sku-

pione na uszkodzeniu mięśni i me-

chanizmach ich naprawy 2 lub rekru-

tacji 3 . Aż do niedawna rzadkością

było zamieszczanie w nich aktualnej

wiedzy naukowej i klinicznych im-

plikacji MPPS 4–7 . Wydaje się, że spe-

cjaliści ortopedycznej terapii manual-

nej nie przywiązywali większej uwa-

gi do patofizjologii i manifestacji kli-

nicznej MPPS. Programy szkoleniowe

terapii manualnej w Stanach Zjedno-

czonych wydają się odzwierciedlać tę

postawę i wykazują tendencję do kła-

dzenia nacisku na zaburzenia czynno-

ści stawów, mobilizację i manipulacje,

poświęcając zaledwie 10–15% czasu

zajęć na ból mięśniowy i zaburzenia

czynności mięśni.

Bieżący przegląd piśmiennictwa

poświęconego MPPS jest oparty na

najlepszych dostępnych aktualnie do-

wodach naukowych. Terapia manual-

na dołączyła do pozostałych dziedzin

medycyny i uwzględnia zasady me-

dycyny opartej na dowodach nauko-

wych. Proponują one, aby do prak-

tyki klinicznej włączyć wyniki ba-

dań naukowych 8 . Medycynę opartą

na dowodach naukowych definiowa-

no jako „systematyczne, jednoznacz-

ne i rozważne wykorzystanie najlep-

szych dowodów naukowych w podej-

mowaniu decyzji dotyczących opieki

nad poszczególnymi pacjentami” 9,10 .

W obrębie paradygmatu medycyny

opartej na dowodach naukowych,

dowody nie ograniczają się tylko do

badań z randomizacją i z grupą kon-

trolną, przeglądów systematycznych

i metaanaliz, chociaż taki zawężony

pogląd wydaje się przeważać w piś-

miennictwie dotyczącym leczenia far-

makologicznego i fizykalnego. Sa-

ckett i wsp. 9,10 podkreślali, że pocho-

dzące z zewnątrz dowody kliniczne

mogą dostarczać informacji, ale nie

mogą zastępować indywidualnego

doświadczenia klinicznego. Doświad-

czenie kliniczne określa, czy pocho-

dzące z zewnątrz dowody kliniczne

mają zastosowanie u danego pacjen-

ta, a jeżeli tak, to w jaki sposób po-

winny być włączone w podejmowa-

nie decyzji klinicznych. Penchon 11

podzielał ten pogląd i wskazywał, że

opieka zdrowotna wysokiej jakości

polega na łączeniu „wiedzy wynika-

jącej z wieloletniego doświadczenia”

z „dowodami wynikającymi z możli-

wych do uogólnienia badań nauko-

wych” w sposób „przynoszący cho-

remu zadowolenie”. Sugerował on

przesunięcie akcentów z medycy-

ny opartej na dowodach na medycy-

nę wykorzystującą dowody naukowe,

w której podejmowanie decyzji kli-

nicznych uwzględnia dowody nauko-

we, ale nie jest przez nie jednoznacz-

nie ukierunkowane, i zawsze obej-

muje wiedzę wynikającą z doświad-

czenia. Terapia manualna uwzględ-

niająca dowody naukowe obejmuje

połączenie najlepszych dostępnych

zewnętrznych dowodów naukowych

z osądem indywidualnego klinicysty,

jego doświadczeniem i umiejętnością

W ostatnich dekadach w piśmien-

Rehabilitacja Medyczna 2006, 10, Nr 4, 39–56 Artykuł przedrukowany / Reprinted article

podejmowania decyzji klinicznych 12 .

Celem niniejszego artykułu jest do-

starczenie najlepszego możliwego

przeglądu uwzględniającego dowody

naukowe na temat naukowego zro-

zumienia MPPS, w tym ich etiologii,

patofizjologii i klinicznych implikacji

na podłożu rozległego doświadczenia

klinicznego.

rem soli 22–25 sprawiły, że Travell zmie-

niła dziedzinę swojej kariery nauko-

wej z kardiologii na ból mięśniowo-

szkieletowy. W latach 40. opubliko-

wała kilka artykułów na temat tech-

nik wstrzyknięć w MPPS 26–28 . W 1952

roku opisała mięśniowo-powięziowe

pochodzenie bólu ze szczegółowymi

formami bólu rzutowanego dla 32

mięśni 29 . MPPS stały się obiektem za-

interesowania innych lekarzy. Euro-

pejscy lekarze Lief i Chaitow opraco-

wali metodę leczenia, którą określa-

li mianem „techniki nerwowo-mięś-

niowej”. Niemiecka lekarka Gutste-

in opisała cechy charakterystyczne

MPPS i skuteczne metody terapii ma-

nualnej w kilku artykułach pod na-

zwiskami Gutstein, Gutstein-Good

oraz Good 31–34 . W Australii Kelly

stworzył serię artykułów na temat za-

palenia tkanki włóknistej, które od-

powiadały artykułom Travell 35–38 .

W Stanach Zjednoczonych chiro-

praktycy Nimmo i Vannerson 39 opisa-

li mięśniowe „punkty generujące wra-

żenie uszkodzenia”, o których sądzili,

że powodują impulsy nerwowe i pro-

wadzą w końcu do „zwężenia naczyń,

niedokrwienia, niedotlenienia, bólu

i zwyrodnienia komórek”. W póź-

niejszym okresie swojej pracy Nim-

mo przyjął określenie „punkt spusto-

wy”, po tym jak zapoznał się z pra-

cami Travell. Nimmo utrzymywał, że

nadmiernie napięte mięśnie zawsze

są bolesne uciskowo, które to stwier-

dzenie stało się później znane jako

„prawo Nimmo”. Podobnie jak Tra-

vell, Nimmo opisywał odrębne formy

bólu rzutowanego i zalecał uwalnia-

nie tych punktów o zaburzonej czyn-

ności poprzez przyłożenie ręcznego

ucisku o właściwym nasileniu. Opra-

cowana przez Nimmo „metoda kon-

troli receptora i napięcia” nadal jest

popularna wśród lekarzy-chiroprak-

tyków. Zgodnie z raportem Natio-

nal Board of Chiropractic Economics

z 1993 roku, 40% chiropraktyków

w Stanach Zjednoczonych często sto-

suje techniki Nimmo 41 . Dwoma efek-

tami ubocznymi pracy Nimmo są me-

toda St. John Neuromuscular Thera-

py (NMT) oraz amerykańska wersja

NMT, które stały się szczególnie po-

pularne wśród masażystów 30 .

W 1966 roku Travell stworzy-

ła North American Academy of Ma-

nipulative Medicine, wspólnie z dr

Johnem Mennellem, który również

opublikował kilka artykułów na te-

mat MPPS 42,43 . W ciągu całej swojej

kariery Travell promowała integra-

cję metod leczenia mięśniowo-powię-

ziowego z technikami leczenia sta-

wowego 16 . W jednej z wcześniejszych

prac opisywała technikę zmniejszania

przemieszczenia krzyżowo-biodro-

wego 44 . Jednak Travel, jak podaje Pa-

ris 45 , utrzymywała, że manipulacje są

wyłączną domeną lekarzy i odrzucała

możliwość członkowstwa osób prak-

tykujących terapię manualną w North

American Academy of Manipulative

Medicine.

We wczesnych latach 60. dr Da-

vid Simons poznał dr Travell i jej pra-

ce, co stało się wstępem do owocnej

współpracy, zakończonej ostatecznie

kilkoma publikacjami, w tym książ-

ką „Trigger Point Manuals” , które-

go pierwszy tom (górna połowa cia-

ła) ukazał się w 1983 roku, a drugi

tom (dolna połowa ciała) – w 1992

roku 46,47 . Tom pierwszy został przere-

dagowany i unowocześniony, a jego

drugie wydanie ukazało się w 1999

roku 16 . Podręcznik ten jest najbar-

dziej wyczerpującym przeglądem pra-

wie 150 form mięśniowego bólu rzu-

towanego, opartych na klinicznych

obserwacjach Travel i zawiera roz-

legły przegląd podstaw naukowych

MPPS. Oba tomy przełożono na kilka

języków obcych, w tym na rosyjski,

niemiecki, francuski, włoski, japoń-

ski i hiszpański. Kilku innych klinicy-

stów z różnych części świata opubli-

kowało własne podręczniki dotyczą-

ce punktów spustowych 48–54 .

Krótki rys historyczny

Chociaż za osobę, która zwróciła

uwagę pracowników ochrony zdro-

wia na MPPS uważa się dr Janet Tra-

vell (1901–1997), to MPPS były opi-

sywane i na nowo odkrywane w ciągu

kilku stuleci przez kilku klinicystów

i badaczy 13,14 . Już w XVI w. de Baillou

(1538–1616), jak podaje Ruhmann,

opisywał stan, który obecnie okre-

ślany jest zespołem bólu mięśniowo-

powięziowego (ZBMP) 15 . ZBMP jest

definiowany jako „dolegliwości czu-

ciowe, ruchowe i autonomiczne spo-

wodowane MPPS” i stał się uzna-

nym rozpoznaniem klinicznym uży-

wanym przez specjalistów zajmują-

cych się bólem. W 1816 roku bry-

tyjski lekarz Balfour, jak podaje Sto-

ckman, opisywał „guzki i zgrubienia,

które były bolesne uciskowo, i z któ-

rych ból promieniował do sąsiednich

okolic” 18 . W 1898 roku niemiecki le-

karz Strauss omawiał „małe, tkliwe

guzki wielkości jabłka oraz bolesne,

badalne palpacyjnie pasma wielkości

ołówka lub małego palca” 19 . Pierw-

szy podręcznik traktujący o punk-

tach uciskowych został opublikowa-

ny w 1931 roku w Niemczech blisko

dekadę wcześniej, zanim Travell za-

interesowała się MPPS 20 . Chociaż te

wczesne opisy mogą sprawiać wraże-

nie nieco archaicznych i niezwykłych

– nie spotyka się na przykład w prak-

tyce „guzków wielkości jabłka” – te

i inne prace historyczne rzeczywiście

całkiem dokładnie obrazują podsta-

wowe cechy MPPS 14 .

Pod koniec lat 30. ubiegłego wie-

ku Travell, która była wówczas kar-

diologiem i pracownikiem nauko-

wym, zainteresowała się szczególnie

bólem mięśniowym po kilku publi-

kacjach na temat bólu rzutowane-

go 21 . Opisy Kellgrena dotyczące form

bólu rzutowanego wielu mięśni i wię-

zadeł kręgosłupa po nastrzyknięciu

tych tkanek hipertonicznym roztwo-

Kliniczne aspekty mięśniowo-

powięziowych punktów

spustowych

MPPS opisywany jest jako „nadwraż-

liwy punkt w obrębie mięśnia szkie-

letowego, który jest związany z nad-

miernie czułym wyczuwalnym pal-

pacyjnie guzkiem w obrębie napięte-

go pasma”. Mięśniowo-powięziowe

punkty spustowe są klasyfikowane

jako aktywne lub przetrwałe MPPS 16 .

Aktywny MPPS to MPPS powodują-

cy dolegliwości, mogący wywoływać

ból miejscowy, rzutowany albo inne

parestezje. Przetrwały MPPS nie po-

Rehabilitacja Medyczna 2006, 10, Nr 4, 39–56 Artykuł przedrukowany / Reprinted article

woduje bólu, jeżeli nie jest pobudza-

ny. Mięśniowo-powięziowe punkty

spustowe są typową cechą charakte-

rystyczną dla ZBMP i mają składową

ruchową, czuciową i autonomiczną.

Zaburzenia ruchowe związane z ak-

tywnymi i przetrwałymi MPPS mogą

obejmować zaburzenia czynności ru-

chowych, osłabienie mięśni jako sku-

tek zahamowania czynności rucho-

wej, sztywność mięśniową i ogranicze-

nie zakresu ruchów 55,56 . Nieprawid-

łowości czuciowe mogą obejmować

miejscową tkliwość, rzutowanie bólu

do odległych miejsc oraz uwrażliwie-

nie obwodowe i ośrodkowe. Uwraż-

liwienie obwodowe może być opisa-

ne jako obniżenie progu pobudzenia

i zwiększenie reaktywności obwodo-

wych zakończeń nocyceptorów, pod-

czas gdy uwrażliwienie ośrodkowe

jest zwiększeniem pobudliwości neu-

ronów w obrębie ośrodkowego ukła-

du nerwowego. Objawami obwodo-

wego i ośrodkowego uwrażliwienia

są alodynia (ból odczuwany w reak-

cji na bodziec, który w normalnych

warunkach nie powoduje bólu) oraz

przeczulica bólowa (zwiększona re-

akcja na bodziec, który w warunkach

prawidłowych jest bolesny). Zarów-

no aktywne jak i przetrwałe MPPS są

bolesne uciskowo. Vecchiet i wsp. 57–

59 opisali swoiste zmiany czucia po-

nad MPPS. Obserwowali oni znaczą-

ce obniżenie progu bólowego ponad

aktywnym MPPS, które mierzono

przy pomocy stymulacji elektrycznej,

nie tylko w obrębie tkanki mięśnio-

wej, ale również w pokrywających ją

skórze i tkance podskórnej. W prze-

ciwieństwie do tego, w przypadku

przetrwałych MPPS zaburzenia czu-

cia nie obejmowały skóry ani tkanki

podskórnej 57–59 . Autonomiczne zabu-

rzenia związane z MPPS mogą obej-

mować między innymi zwężenie na-

czyń, rozszerzenie naczyń, łzawienie

i stroszenie włosów 16,60–63 .

Szczegółowy wywiad chorobo-

wy, badanie sposobów poruszania się

i rozważenie form rzutowanego bólu

mięśniowego pomaga klinicystom

w określeniu, które mięśnie mogły

rozwinąć klinicznie istotne MPPS 64 .

Ból mięśniowy jest odczuwany jako

tępy i słabo umiejscowiony. Nie ma

żadnych dostępnych badań laborato-

ryjnych ani obrazowych, które mogą

Zdjęcie 1

Obmacywanie płaskie

Zdjęcie 2

Obmacywanie szczypcowe

potwierdzić obecność MPPS. Mięś-

niowo-powięziowe punkty spustowe

są identyfikowane albo przy pomo-

cy techniki płaskiej palpacji (Zdjęcie

1), w której klinicysta wywiera kciu-

kiem lub innym palcem ucisk na mię-

sień przyciskając go do leżącej głębiej

kości, lub techniką ucisku szczypco-

wego (Zdjęcie 2), w której określony

mięsień jest uciskany między palcami

badającego.

Z definicji wynika, że MPPS są

umiejscowione w obrębie napięte-

go pasma skurczonych włókien mięś-

niowych (Rycina 1), a obmacywanie

w poszukiwaniu MPPS zaczyna się

od zidentyfikowania takiego napięte-

go pasma przez palpację prostopadle

do kierunku włókien. Po jego odna-

lezieniu klinicysta przemieszcza palce

wzdłuż pasma, aby odszukać wyod-

rębniający się obszar nasilonego bólu

i stwardnienia.

W dwóch badaniach opisano do-

brą ogólną zgodność między badają-

cymi w zakresie identyfikowania na-

piętych pasm, MPPS, bólu rzutowa-

nego i miejscowych reakcji skurczo-

wych 65,66 . Minimalnymi kryteriami,

które muszą być spełnione, aby od-

różnić MPPS od każdego innego tkli-

wego obszaru w obrębie mięśnia, są

Rehabilitacja Medyczna 2006, 10, Nr 4, 39–56 Artykuł przedrukowany / Reprinted article

Rycina 1

Obmacywanie punktu spustowego w obrębie napiętego pasma (przedruk za

zezwoleniem z: Weisskircher H.-W. Head Pinas Due to Myofascial Trigger Points. CD-ROM,

www.trigger-point.com, 1997) .

MOS. W tym badaniu MOS wyko-

rzystano do zbadania właściwości ak-

tywnych MPPS w porównaniu z prze-

trwałymi. W badaniach wykazano, że

wyniki kliniczne znamiennie popra-

wiają się gdy MPPS są wywoływane

w leczeniu pacjentów wkłuwaniem

samej igły lub wstrzykiwaniem 74,80,81 .

Napięte pasmo, MPPS i MOS (Ry-

cina 2) są kryteriami obiektywnymi,

identyfikowanymi wyłącznie na pod-

stawie palpacji i nie wymagają reakcji

słownej pacjenta 82 .

Aktywny MPPS rzutuje ból, zwykle

w odległe miejsce. Formy bólu rzu-

towanego (Rycina 3) niekoniecznie

ograniczają się do pojedynczych szla-

ków segmentalnych lub do obwodo-

wego rozkładu unerwienia. Chociaż

ustalono typowe formy rzutowania

bólu, to istnieje znaczna zmienność

między pacjentami 16,48 .

Zwykle ból w strefach rzutowania

jest opisywany jako „ból z tkanek głę-

bokich”, o tępym charakterze. Nie-

kiedy pacjenci mogą podawać wra-

żenie palenia lub mrowienia, zwłasz-

cza w mięśniach położonych po-

wierzchownie, np. w mięśniu szero-

kim szyi 83,84 . Przy mechanicznym po-

budzaniu aktywnych MPPS pacjenci

mogą zgłaszać odtworzenie bólu,

bezpośrednio, albo po okresie opóź-

nienia wynoszącym 10–15 sekund.

W prawidłowych warunkach nocy-

ceptory mięśni szkieletowych wyma-

gają bodźców o dużym nasileniu i nie

reagują na umiarkowany miejscowy

ucisk, skurcze ani rozciąganie mięś-

ni 85 . MPPS powodują jednak utrzy-

mującą się stymulację bólową, której

skutkiem są zwiększona liczba i wiel-

kość pól recepcyjnych, na które rea-

guje pojedynczy neuron nocyceptyw-

ny rogu tylnego rdzenia, oraz dozna-

nie bólu samoistnego i rzutowane-

go 86 . W kilku niedawnych badaniach

ustalono wcześniej nie rejestrowa-

ne formy bólu rzutowanego różnych

mięśni i MPPS 87–90 . Ból rzutowany

nie jest swoisty dla MPPS, ale moż-

na go względnie łatwo wywołać znad

MPPS 91 . Prawidłowa tkanka mięśnio-

wa i inne tkanki, w tym skóra, sta-

wy międzykręgowe lub narządy we-

wnętrzne, mogą również rzutować

ból do odległych miejsc po wywarciu

mechanicznego ucisku, co sprawia,

że ból rzutowany wywoływany przez

obecność napiętego pasma i punkt

spustowy w obrębie tego pasma 65 .

Chociaż Janda utrzymywał, że syste-

matyczne obmacywanie może zróż-

nicować między napiętymi pasmami

mięśniowo-powięziowymi i ogólnymi

skurczami mięśni, to elektromiogra-

fia jest złotym standardem w różni-

cowaniu napiętych pasm od skurczo-

nych włókien mięśniowych 67,68 . Skur-

cze można zdefiniować jako elektro-

miograficzną (EMG) aktywność, któ-

ra wynika ze zwiększonego napięcia

nerwowo-mięśniowego całego mięś-

nia; są one wynikiem kurczenia się

włókien mięśniowych zapoczątko-

wanego impulsem nerwowym. Na-

pięte pasmo jest endogennym umiej-

scowionym kurczem w obrębie mięś-

nia bez aktywowania płytki nerwo-

wo-mięśniowej 69 . Z fizjologicznego

punktu widzenia, określenie „przy-

kurcz” jest właściwsze niż „skurcz”

dla opisu przewlekłego mimowolne-

go skrócenia mięśnia bez aktywno-

ści EMG. W praktyce klinicznej do

rozpoznania MPPS używa się oprócz

badania fizykalnego również zapi-

su EMG z elektrod powierzchnio-

wych 67,70,71 . Wykonywana w celach

diagnostycznych powierzchniowa

EMG może pomóc w ocenie zacho-

wania się mięśni w spoczynku i pod-

czas wykonywania określonych czyn-

ności. Klinicyści analizują wzór bólu

rzutowanego z MPPS w celu ustale-

nia, które mięśnie badać powierzch-

niową EMG. Mięśnie, które zawiera-

ją MPPS odpowiedzialne za skargi pa-

cjenta na ból, są badane w pierwszej

kolejności. Ocena EMG daje klinicy-

ście wskazówki co do treningu posta-

wy, interwencji ergonomicznych i tre-

ningu uświadamiania sobie mięśni 67 .

Odczuwanie przez pacjenta wywo-

ływanego bólu jest dla badającego ko-

lejną wskazówką. Obecność tak zwa-

nej miejscowej odpowiedzi skurczo-

wej (MOS), ból rzutowany lub od-

tworzenie bólu odczuwanego przez

pacjenta zwiększa pewność i swoi-

stość rozpoznania ZBMP. Miejscowe

odpowiedzi skurczowe są odruchami

rdzeniowymi, które wydają się być

unikalne dla MPPS. Cechują się na-

głym skurczem włókien mięśniowych

w obrębie napiętego pasma, kiedy jest

ono pobudzane ręcznie lub igłą. Na-

głe skurcze można zobaczyć, można

zarejestrować w EMG lub uwidocz-

nić przy pomocy badania ultrasono-

graficznego 72 . Kiedy w obręb MPPS

wkłuwa się jednobiegunową igłę

EMG pokrytą teflonem, MOS poja-

wia się jako wielofazowe wyładowa-

nia EMG o dużej amplitudzie 73–78 .

W praktyce klinicznej stosowanie

EMG lub ultrasonografii nie przynosi

korzyści, stąd ich użyteczność ograni-

czona jest do badań naukowych. Na

przykład Audette i wsp. 79 ustalili, że

w 61,5% aktywnych MPPS w obrębie

mięśnia czworobocznego i dźwigacza

łopatki, wkłucie samej igły w MPPS

wywoływało MOS w tym samym

mięśniu po drugiej stronie ciała.

Wkłuwanie igły w przetrwały MPPS

powodowało jedynie jednostronną

Rehabilitacja Medyczna 2006, 10, Nr 4, 39–56 Artykuł przedrukowany / Reprinted article

Rycina 2

Miejscowa odpowiedź skurczowa w punkcie spustowym u królika. Miejscowe

odpowiedzi skurczowe są wywoływane tylko wówczas, kiedy igła jest umieszczona

dokładnie wewnątrz punktu. Przemieszczenie igły nawet o 0,5 cm od punktu

spustowego praktycznie eliminuje miejscową odpowiedź skurczową (przedruk za

zezwoleniem z: Hong C.-Z., Torigoe Y. Electrophysiological characteristics of localized

twitch responsem in responsie taut bands of rabbit skeletal muscle. J Musculoskeletal Pain

1994;2:17–43) .

Chociaż badanie ankietowe wśród

członków American Pain Society wy-

kazało ogólną zgodę co do tego, że

MPPS i ZBMP istnieją jako odrębne

jednostki kliniczne, to ZBMP nadal

jest jednym z najczęściej przeoczo-

nych rozpoznań 17,98 . W niedawnym

badaniu obejmującym 110 osób z bó-

lem krzyża, ból mięśniowo-powięzio-

wy był najczęstszym znaleziskiem, do-

tykającym 95,5% pacjentów, chociaż

ból ten był słabo zdefiniowany jako

ból mięśniowy w mięśniach przykrę-

gosłupowych, w mięśniu gruszkowa-

tym lub w napinaczu powięzi szero-

kiej 99 . Badanie osób z częstymi migre-

nowymi bólami głowy rozpoznawa-

nymi zgodnie z kryteriami Interna-

tional Headache Society wykazało, że

94% pacjentów zgłaszało ból migre-

nowy po stymulacji szyjnych i skro-

niowych MPPS, w porównaniu z 29%

osób z grupy kontrolnej 100,101 . U 30%

osób z migrenowymi bólami gło-

wy, obmacywanie MPPS wywoływa-

ło „pełnoobjawowy napad migreny,

który wymagał leczenia doraźnego”.

Badacze stwierdzili dodatni związek

liczby MPPS z częstością napadów

migreny i czasem trwania choroby 100 .

W kilku badaniach potwierdzono, że

MPPS są częste nie tylko u osób zgła-

szających się do klinik leczenia bólu,

ale również wśród pacjentów poszu-

kujących pomocy w zakresie medy-

cyny wewnętrznej i stomatologii 102–

107 . W rzeczywistości MPPS zidenty-

fikowano w niemal każdym zaburze-

niu mięśniowo-szkieletowym, w tym

w radikulopatiach 104 , w zaburzeniach

czynności stawów 108 , chorobach krąż-

ka międzykręgowego 109 , zapaleniu

ścięgien 110 , dysfunkcji czaszkowo-żu-

chwowej 111–113 , migrenach 100,114 , bó-

lach głowy typu napięciowego 7,87 ,

w zespole cieśni nadgarstka 115 , choro-

bach związanych z pracą na kompu-

terze 116 , przy urazach typu bicza 60,117 ,

w zaburzeniach czynności rdzenia

kręgowego 118 , w bólu miednicy i in-

nych zespołach urologicznych 119–122 .

Mięśniowo-powięziowe punkty spu-

stowe są powiązane z wieloma inny-

mi zespołami bólowymi 123 , takimi jak

na przykład neuralgia popółpaśco-

wa 124,125 , zespół złożonego bólu miej-

scowego 126,127 , nocne kurcze mięś-

ni 128 , ból fantomowy 129,130 i z inny-

mi względnie rzadkimi rozpoznania-

Rycina 3

Formy bólu rzutowanego z MPPS (przedruk za zezwoleniem z: MEDICLIP, Manual

Medicine 1 & 2, Version 1.0a, 1997, Williams & Wilkins)

pobudzenie tkliwego miejsca jest zna-

leziskiem nieswoistym 84,92–95 . Gibson

i wsp. 96 stwierdzili, że ból rzutowa-

ny jest w rzeczywistości łatwiejszy do

wywołania z połączeń ścięgien z koś-

ćmi lub ze ścięgien niż z brzuśca mięś-

nia. Jednak po narażeniu mięśnia na

wyjątkowy wysiłek, znacząco większą

częstość bólu rzutowanego i powięk-

szenie obszaru bólowego znaleziono

w brzuścu mięśnia i w miejscach po-

łączenia ścięgna z kością po wstrzyk-

nięciu hipotonicznego roztworu soli.

Autorzy wskazywali, że częstość bólu

rzutowanego i powiększenie obsza-

rów bólowych może być wytłumaczo-

ne ośrodkowym uwrażliwieniem 97 .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: