KRÓLOWIE PRZEKLĘCI_4 - Prawo mężczyzn.pdf - Powieści historyczne(1) - toska-ewka

Księgozbiór DiGG

2010

Trzeba, aby Książę posiadał umysł

zdolny chwytać wiatr w żagle… i nie

oddalała się od dobra, jeśli może, lecz

umiał wkroczyć w zło, jeśli zajdzie konieczność

MACHIAVELLI

Prolog

O d elekcji Hugona Kapeta po śmierć Filipa Pięknego, w ciągu trzech i

ćwierć wieku, tylko jedenastu królów rządziło Francją; każdy pozostawił

syna, dziedzica tronu.

Co za wspaniała dynastia ci Kapetyngowie! Los jak gdyby ich

przeznaczył na długie panowanie. Na jedenastu władców jedynie dwóch

rządziło krócej niż piętnaście lat.

Owa nadzwyczajna ciągłość władzy wielce przyczyniła się do

ukształtowania jedności narodowej i to mimo miernoty niektórych królów.

Więź feudalną, czysto osobistą, wasala z suzerenem, słabszego z

silniejszym, powoli zastępowała więź inna, owa niepisana umowa łącząca

członków wielkiej wspólnoty ludzkiej, żyjącej pod jarzmem prześladowań

wspólnego losu i poddanej temu samemu prawu.

Choć pojęcie - naród - jeszcze nie wystąpiło wyraźnie, jego zasada i

symbol już istniały w osobie monarchy, niezmiennym źródle władzy. Kto

myślał: „król”, odczuwał: „Francja”.

Filip Piękny, wskrzeszając cele oraz metody Ludwika VI i Filipa

Augusta, swych najwybitniejszych poprzedników, starał się przez lat

trzydzieści wyciosać, spoić tę rodzącą się jedność, lecz cement był jeszcze

świeży.

Ledwie zmarł Król z Żelaza, syn jego Ludwik X zstąpił za nim do grobu.

W tych dwóch kolejnych zgonach lud nie omieszkał dostrzec fatalnego

znaku losu.

Dwunasty król rządził osiemnaście miesięcy, sześć dni i dziesięć godzin,

akurat dostatecznie długo, aby ten nędzny monarcha zdążył w znacznym

stopniu podkopać dzieło ojca.

W ciągu swego krótkiego panowania Ludwik X osławił się każąc

zamordować swą pierwszą żonę, Małgorzatę Burgundzką, wysyłając na

szubienicę Enguerranda de Marigny, pierwszego ministra Filipa Pięknego i

skutecznie pogrążając całą armię w błotach Flandrii. Podczas gdy głód

dziesiątkował ludność, za poduszczeniem baronów zbuntowały się dwie

prowincje. Feudałowie znów zyskiwali przewagę nad królem; reakcja była

wszechwładna, a Skarb pusty.

Ludwik X wstąpił na tron, kiedy świat był bez papieża; odszedł, zanim

zdołano wybrać zwierzchnika Kościoła.

Teraz Francja była pozbawiona króla.

Ludwik bowiem z pierwszego małżeństwa pozostawił tylko córkę,

pięcioletnią Joannę Nawarry, mocno posądzoną o nieślubne pochodzenie.

Owoc zaś drugiego małżeństwa stanowił na razie wątłą nadzieję; królowa

Klemencja była w ciąży, lecz miała zlec aż za pięć miesięcy.

Jawnie wreszcie mówiono, że Kłótliwego otruto.

Kto w tych warunkach zostanie władcą trzynastym?

Nic nie przewidziano w sprawie form regencji. W Paryżu hrabia de

Valois zabiegał o uznanie go regentem. W Dijon diuk Burgundii, brat

zamordowanej królowej i wódz potężnej ligi baronów, nie omieszkał

stanąć w obronie praw swej siostrzenicy Joanny Nawarry. W Lyonie

pierwszy brat Kłótliwego, hrabia de Poitiers zmagał się z intrygami

kardynałów i bezskutecznie usiłował uzyskać decyzję konklawe.

Flamandowie tylko czyhali na okazję, by chwycić za broń, a feudałowie z

Artois prowadzili nadal wojnę domową.

Czy aż tyle trzeba, by przypomnieć ludowi klątwę, którą przed dwoma

laty rzucił ze szczytu stosu wielki mistrz templariuszy? W epoce skorej do

przesądów lud Francji, w pierwszym tygodniu czerwca 1316 roku, skłonny

był rozważać, czy aby ród Kapetyngów nie został wtedy naprawdę

przeklęty.

CZĘŚĆ PIERWSZA

Filip Klucznik

Biała królowa

K rólowe noszą żałobę białą.

Biała, z cienkiego płótna podwika owijała szyję, więziła podbródek aż

po wargę, ukazując jedynie środek twarzy; biały welon osłaniał czoło i

brwi; biała suknia opinająca nadgarstki opadała do stóp. Klemencja

Węgierska, wdowa po Ludwiku X, przywdziała ten niemal zakonny strój w

dwudziestym trzecim roku życia i zapewne do końca swych dni.

Nikt odtąd nie miał ujrzeć jej wspaniałych złotych włosów ani

doskonałego owalu twarzy, ani tego świetnego w swym spokoju blasku,

który rozsławił jej urodę. Królowa Klemencja już przybrała wygląd swego

przyszłego sarkofagu.

Pod fałdami sukni formowało się jednak nowe życie i Klemencję

dręczyła myśl, że jej małżonek nigdy nie ujrzy dziecka, którego ona

oczekuje.

„Gdybyż Ludwik choć dożył, by je zobaczyć, gdy się narodzi! Pięć

miesięcy, tylko pięć miesięcy dłużej! Jak by się cieszył, zwłaszcza synem...

Ach! czemuż już w noc poślubną nie zaszłam w ciążę!...”

Znużona zwróciła głowę ku hrabiemu Valois, który kroczył po komnacie

jak tłusty kogut.

- Ale po cóż, stryju, mieliby go tak podle otruć? - spytała. - Czy nie

czynił wszelakiego dobra, jakie tylko mógł? Dlaczego wciąż szukacie

ludzkiej przewrotności tam, gdzie na pewno objawiła się wola Boża?

- W tym zdarzeniu jedynie wy przypisujecie Bogu to, co raczej zdaje się

przynależeć do sztuk diabelskich - odparł Karol de Valois.

W kapturze z opadającym na ramię ogonem, z mięsistym nosem, pełną i

rumianą twarzą, brzuchem wypiętym, odziany w zdobną w ogonki

gronostajów i srebrne agrafy czarną, aksamitną szatę, w którą się przystroił

przed półtora rokiem na pogrzeb Filipa Pięknego, Dostojny Pan de Valois

przybył z opactwa Saint-Denis, gdzie asystował przy złożeniu Ludwika do

grobu. Uroczystość ta nie rozpoczęła się zresztą bez kłopotów; po raz

pierwszy, odkąd istniał ceremoniał pogrzebów królewskich, dworscy

dostojnicy zakrzyknąwszy; „Król umarł”, nie mogli dorzucić: „Niech żyje

król”, i nie wiadomo było, przed kim należy wykonać rytuał gestów

przewidziany dla nowego króla.

- To jasne, przede mną złamiecie wasze berło - rzekł Valois do wielkiego

szambelana Mateusza de Trye. - Jestem najstarszy z rodu, a więc

najgodniejszy.

Ale przyrodni jego brat, hrabia d’Evreux sprzeciwił się temu

osobliwemu żądaniu.

- Jeśli tak szeroko pojmujecie prawo starszeństwa, to nie wy je

posiadacie, Karolu, lecz stryj nasz, Robert de Clermont, syn Ludwika

Świętego. Czyście zapomnieli, że jeszcze żyje?

- Dobrze wiecie, że biedak jest obłąkany i w niczym nie można polegać

na tej szalonej głowie - odparł ze wzruszeniem ramion Valois.

Ostatecznie, po posiłku podanym w opactwie, wielki szambelan złamał

symbol swego urzędu przed pustym krzesłem...

Klemencja podjęła:

- Czyż Ludwik nie rozdawał jałmużny ubogim? Czy nie ułaskawiał

więźniów, gdy tylko mógł? Mogę świadczyć o wspaniałomyślnym jego

sercu i pobożności. Pokajał się z dawnych grzechów...

Chwila była wyraźnie niestosowna, by wątpić w cnoty, jakimi królowa

chciała ozdobić świeżą jeszcze pamięć swego małżonka. Karol de Valois

nie mógł jednak powstrzymać się od sarkazmu.

- Wiem, bratanico, wiem, że miałyście wielce pobożny wpływ na

Ludwika i że był bardzo wspaniałomyślny... wobec was. Lecz nie rządzi się

wyłącznie ojczenaszkami ani obsypywaniem darami swych ukochanych.

Sama skrucha nie wystarcza, by rozbroić zasianą nienawiść.

Klemencja pomyślała: „Otóż to... ten, co tak bardzo schlebiał

Ludwikowi, już się go zapiera. Niezadługo zaczną mi wypominać prezenty,

którymi mnie obdarzał. Już stałam się cudzoziemką...”

Zbyt słaba, zbyt złamana nocną bezsennością i dniami we łzach, by mieć

siłę dyskutować, dorzuciła tylko:

- Nie mogę uwierzyć, iż Ludwik był aż tak znienawidzony, by chciano

go zabić...

- Więc nie wierzcie, bratanico - zawołał Valois - ale to fakt. Dowodu

dostarczył nam pies. Polizał płótna, w które balsamiści złożyli wnętrzności,

i w godzinę później zdechł.

Klemencja zacisnęła dłonie na poręczach krzesła, aby nie zachwiać się

przed narzuconym obrazem. Jej wąskie i patetyczne oblicze o zamkniętych

oczach stało się białe jak otaczające je podwika i welon. Trup, balsamiści,

wyszarpane wnętrzności i ten pies, co się wałęsał liżąc okrwawione

płótna... Czy to mogło chodzić o Ludwika, o mężczyznę, który spał przy

niej przez dziesięć miesięcy?

Dostojny Pan de Valois rozwijał nadal swe makabryczne konkluzje.

Kiedyż wreszcie zamilknie ten ruchliwy dostojnik, władczy, pyszałkowaty,

strojny to w błękit, to w szkarłat, to w czerń, a który pojawiał się o każdej

decydującej lub tragicznej godzinie, odkąd była we Francji, aby

napominać, przytłaczać wymową i zmuszać do postępowania wbrew jej

woli. I to od dnia ślubu. Klemencja przypomniała sobie dzień weselny w

KRÓLOWIE PRZEKLĘCI_4 - Prawo mężczyzn.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: