W grudniu 1895 r. w Paryżu miała miejsce światowa premiera pierwszego filmu. Wtedy to francuscy wynalazcy kamery filmowej i aparatury projekcyjnej, bracia Ludwik i August Lumiere, wyświetlili publicznie na ekranie króciutki filmik zatytułowany Przyjazd pociągu na dworzec. To oni swemu wynalazkowi nadali nazwę, którą posługujemy się do dziś dnia : „kinematograf” ( z grec. „zapisywanie ruchu” ). W 1898 roku, już trzy lata po projekcji pierwszego filmu braci Lumiere, wydano jego dwie broszury “Ożywiona fotografia” oraz “Nowe źródło historii”. Docenił on film jako świadectwo historii. Zauważa, że zdjęcia można retuszować, a nie da się tego zrobić na kilku tysiącach klatek. Jest to więc nowe źródło historii. Nie bierze pod uwagę montażu, dzięki któremu można manipulować treścią. Tak właśnie skończyła się prehistoria filmu, zaczęła zaś właściwa historia sztuki filmowej, bardzo ściśle związana z nowymi ulepszeniami technicznymi i wynalazkami. Początkowo obraz na ekranie był czarno-biały i niemy, a przebieg akcji wyjaśniały napisy na ekranie. W czasie seansu filmowego przygrywała orkiestra lub pianista. Trwało tak przeszło 30 lat i dopiero wynalezienie filmu dźwiękowego zburzyło wiele ustalonych już praw i zasad sztuki filmowej. Niedługo potem przyszedł wynalazek taśmy kolorowej i filmu barwnego. Po II wojnie światowej film barwny zaczął opanowywać ekrany; pojawił się również masowo największy konkurent kinematografii, jakim jest małe kino – telewizor. Eksperymentowano już także nad filmami plastycznymi. Powstało wówczas wiele różnych systemów tzw. „szerokich ekranów”, dających nieraz złudzenie plastyczności obrazu. Wynaleziono również i zastosowano w salach kinowych tzw. „stereofonię”, co umożliwiło plastyczne i przestrzenne odtwarzanie dźwięku, dzięki odpowiednio rozmieszczonym głośnikom. Nie zaniechano eksperymentów nad filmem plastycznym. W Moskwie powstało pierwsze na świecie kino plastyczne. Na ekranie wyświetlano jednocześnie dwa obrazy : jeden dla prawego, drugi zaś dla lewego oka, dzięki czemu uzyskano pełne złudzenie trójwymiarowej przestrzeni na ekranie.
Pierwszy aparat do utrwalania scen ruchomych zbudował w 1891 rok Edison. Był to kinetoskop. Podobne urządzenie (kinematograf - patent z 13 lutego 1894 r.) skonstruowali bracia Lumiere. Upowszechniło się ono na początku XX wieku, ściągając do kin i na projekcje objazdowe wielkie rzesze sympatyków nowej, dziesiątej muzy. Pierwsza publiczna projekcja filmu wykonanego kinematografem odbyła się 28 grudnia 1895 roku, w Paryżu a pierwszym pokazanym filmem był dwuminutowy obraz pt. Wyjście robotników z fabryki . Data ta uznawana jest za moment narodzin kina. Nie były to narodziny bezbolesne. W maju 1897 roku doszło w Paryżu do tragicznego w skutkach pożaru spowodowanego zapaleniem się taśmy filmowej. Celuloid był bowiem tak łatwopalny, że nawet chwilowe zatrzymanie przesuwania się taśmy mogło spowodować jej zapalenie. Mimo to nowinka przyjęła się zarówno w Europie jak i za oceanem.Pomimo tego, ze pierwszy był Edison to jednak lepiej opracowany wynalazek braci Lumière szybko znalazł wielu zwolenników. Początkowo rejestrowano wydarzenia dokumentalne (Wjazd pociągu stację, Śniadanie dziecka - braci Lumiere). I chociaż za pierwszy, inscenizowany film fabularny uznaje się Polanego ogrodnika z 1895 r. to dopiero na początku XX wieku zaczęto tworzyć filmy opowiadające jakieś historie, nie zaś tylko odtwarzające realne wydarzenia. Pionierem takich filmów był Georges Melies, autor Podróży na księżyc z 1902 roku. Melies wykorzystał po raz pierwszy triki i efekty specjalne.Lata przed I wojną światową to okres supremacji kina francuskiego. Kinoteatry zatrudniają wieloosobowe orkiestry, K. Pathe zakłada towarzystwo, które nie sprzedaje filmów, ale je wypożycza. W 1910 roku wyświetlony zostaje we Francji jeden z pierwszych "nowoczesnych" filmów, w którym grają aktorzy Komedii Francuskiej. Jest to początek końca anonimowości wykonawców i reżyserów.Wśród pionierów kina nie brakuje Polaków. Pierwszymi polskimi realizatorami filmowymi na przełomie XIX i XX w. byli: Kazimierz Prószyński - konstruktor i wynalazca pleografu - kamery i projektora nowocześniejszego niz kinematograf, filmujący krótkie scenki rodzajowe z życia codziennego Warszawy (Ślizgawka w Łazienkach), oraz Bolesław Matuszewski, który realizował krótkie filmy dokumentalne (m.in. z wizyty cesarza Wilhelma II w Peterhofie 1897) jako operator firmy Lumiere. W 1910 r. w Kownie Stanisław Starewicz zrealizował pierwszy w film lalkowy z animacją po klatkową (Piękna Lukanida - premiera w Moskwie w 1912 r.).Do roku 1910 istniały już tysiące sal kinowych w Ameryce i Europie, a w 1912 roku nakręcono pierwsze filmy pełnometrażowe. Filmy nieme charakteryzowała powolność akcji, banalność wątków i prosta charakteryzacja, opierały się głównie na wyrazistej grze aktorskiej. W 1922 roku opatentowano metodę udźwiękowienia taśmy filmowej, co wpłynęło na szybki rozwój sztuki kinematograficznej pod względem technicznym, jak i artystycznym.
Pierwszy film fabularny dźwiękowy - "Śpiewak z jazzbandu" Alana Croslanda powstał dopiero pięć lat później - w 1927 roku.Przodownictwo w tej dziedzinie sztuki od razu przejęły Stany Zjednoczone, a głównym ośrodkiem przemysłu filmowego stało się Hollywood. Największą produkcją filmową okresu międzywojennego okazał się obraz z 1939 roku – „Przeminęło z wiatrem” w reżyserii Victora Fleminga, z Clarkiem Gable i Vivien Leigh, opowiadający historię miłosną z czasów wojny secesyjnej.
Kronika
· 1895 - 28 grudnia, pierwszy publiczny pokaz kinematografii Auguste Marie Lumiére i Luis Jean Lumiére Wyjście robotników z fabryki w Lyonie
· 1906 - Historia gangu Kelly'ego, pierwszy film długometrażowy (70 minut) wyprodukowany w Australii
· 1908-1910 - pierwszy w historii film z udziałem zawodowych aktorów
· 1915 - Tramp, film, w którym rozpoczął swoją karierę Sir Charles Spencer Chaplin
· 1916 - Nietolerancja w reżyzerii Davida Warka Griffintha
· 1917 - Sir Chaplin dostaje Oscara, powstaje pierwszy pełnometrażowy film rysunkowy (reż. don Federico Wlle)
· 1922 - Nosferatu reż. Friedrich Murnau
· 1923 - Gracz-doktor Mabuse reż. Fritz Lang
· 1925 - Pancernik Potiomkin reż. Sergiej Eisenstein
· 1927 - Śpiewak jazzbandu reż. Alan Crosland, pierwszy dźwiękowy film fabularny
· 1930 - Neapol, śpiewające miasto reż. Carmine Gallone, pierwszy europejski dźwiękowy film muzyczny
Podział filmu
Film to bardzo obszerna dziedzina i można ją podzielić na wiele sposobów. Podstawowy i najbardziej popularny z nich to podział na rodzaje:
· Film fabularny - aktorski film fikcji,
· Film animowany - tworzony za pomocą klasycznych technik po klatkowych – rysunkowych lub przestrzennych (np. lalkowych i plastelinowych) lub najnowszych technik komputerowych – animacji 3D,
· Film dokumentalny - film o treści nie fikcyjnej, dokumentujący rzeczywistość,
· Film oświatowy - dla celów dydaktyczno-instruktażowych,
Pojęcie filmu w społecznej świadomości najczęściej kojarzy się jednak z rozrywkowymi aktorskimi filmami fikcji nazywanymi też fabularnymi.
W zależności od długości filmy dzielą się na
· Krótkometrażowe - do 22 minut,
· Średniometrażowe – od 22 do 55 minut,
· Pełnometrażowe - ponad 55 minut – przeciętnie 90-132 minut.
Dla telewizji powstają seriale telewizyjne złożone z wielu odcinków. Najczęściej stosowane długości odcinków to 13, 15, 25, 30, 50 minut.
Nagrody filmowe - nagrody nadawane filmom, ich twórcom oraz aktorom w różnych kategoriach. Nagrody są nadawane przez jury (zespół ekspertów, krytyków lub inna grupa osób, np. odpowiednia Akademia Filmowa) lub przez otwarty plebiscyt. Nagrody takie zwykle przyznawane są co roku w uroczysty sposób, na zakończenie festiwalu filmowego dla filmów w nim uczestniczących lub niezależnie od festiwalu spośród wcześniej wyselekcjonowanych (nominowanych) dzieł, lub spośród wszystkich filmów z danej kategorii. Niektóre nagrody festiwalowe mogą być w danym roku nie przyznane.
Do najbardziej znanych nagród filmowych należą:
- AVN Awards
- BAFTA
- Cesar
- David di Donatello
- Nagroda Emmy
- Europejska Nagroda Filmowa – dawniej Felix
- Goya
- MTV Movie Awards
- Nagroda FIPRESCI
- Nagroda Młodych
- Nagroda im. Cecila B. DeMille’a
- Oscar
- Saturn
- Złoty Glob
- Złoty Lew
- Złota Malina
- Złoty Niedźwiedź
- Złota Palma
- Złoty Żuk
- Nagroda im. Zbyszka Cybulskiego
- Orzeł
- Złota Kaczka
- Złote Lwy
Festiwale Filmowe w Polsce:
- Ogólnopolski Festiwal Filmów Afrykańskich „Afrykamera” (kwiecień)
- Kino na Granicy (Cieszyn, kwiecień/maj)
- Wakacyjne Kardy (Cieszyn, lipiec)
- Festiwal Filmowy „Kino Niezależne Filmowa Góra” (Bielsko-Biała, Kostrzyn nad Odrą, Tarnów, Zielona Góra, Zgorzelec, Berlin, Biała Cerkiew, Edynburg, lipiec/sierpień)
- Filmostrada (festiwal objazdowy)
- Festiwal Polskich Sztuk Fabularnych (Gdynia, wrzesień)
- Transvizualia (Gdynia, październik)
- Festiwal Filmów Komediowych i Niezależnych „Barejada” (Jelenia Góra. Wrzesień)
- Ińskie Lato Filmowe (Ińsko, sierpień)
- Festiwal Filmów Kultowych (Katowice, maj)
- Festiwal Sztuki Filmowej „Celuloid, Człowiek, Cyfra” (Katowice)
- Węgiel Student Film Festiwal (Katowice, wrzesień)
- Festiwal Filmowy – Młodzi i Film (Koszalin, czerwiec)
- Krakowski Festiwal Filmowy (Kraków, maj/czerwiec)
- Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Etiuda&Anima” (Kraków, listopad)
- Telewizyjny Festiwal Filmowy Kręci się… (lipiec, sierpień)
- Przegląd Filmów Górskich im. Andrzeja Zawady (Lądek-Zdrój, wrzesień/październik)
- Ogólnopolski Festiwal Filmów Komediowych (Lubomierz)
- Lubuskie Lato Filmowe (Łagów, czerwiec/lipiec)
- Camerimage Film Festiwal (Łódź, listopad/grudzień)
- Ogólnopolski Festiwal Mediów Człowiek w Zagrożeniu (Łódź, listopad)
- Festiwal Filmowy Opolskie Lamy (Opole, kwiecień)
- Międzynarodowy Festiwal Filmów Młodego Widza „Ale Kino!” (Poznań, grudzień)
- Multimedia Festiwal Filmów Optymistycznych Happy End (Rzeszów, październik)
- Sopot Film Festiwal (Sopot)
- Świnokino (Świnoujście)
- Bartoszki Film Festiwal (Tarnobrzeg, sierpień)
- Tarnowska Nagroda Filmowa (Tarnów, maj)
- Toruń Film Festiwal (Toruń, listopad)
- Lato Filmów (Toruń – dawniej w Kazimierzu Dolnym, Lipiec)
- Planete Doc Review (Warszawa, maj)
- Warszawski Międzynarodowy Festiwal Filmowy (Warszawa, październik)
- Festiwal Filmowy „Watch Docs” (Warszawa, grudzień)
- Międzynarodowe Forum Niezależnych Filmów Fabularnych Oskariada (Warszawa, marzec/kwiecień)
- Konkurs Amatorskich Filmów Licealnych KAFLA (Warszawa)
- Sztuka Dokumentu (Warszawa, listopad)
- Era Nowe Horyzonty (Wrocław, lipiec)
- Festiwal Kina Amatorskiego i Niezależnego KAN (Wrocław, kwiecień)
- Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” (Września, luty)
- Letnia Akademia Filmowa (Zwierzyniec, sierpień)
- Festiwal Filmowy Kino Niezależne Zielona Góra (Zielona Góra, lipiec/sierpień)
Festiwale Filmowe na świecie:
- Festiwal Filmowy w Avinion (Francja)
- Festiwal Filmowy w Cannes (Francja)
- Festiwal Filmowy w Berlinie (Niemcy, luty)
- Festiwal Filmowy w Edynburgu (Wielka Brytania)
- Festiwal Filmowy w Karlowych Warach (Czechy, lipiec)
- Fresh Film Festiwal (Karlowe Wary, Czechy, sierpień)
- Filmowy Festiwal w Locarno (Szwajcaria, sierpień)
- Montreal World Film Festival (Kanada, sierpień)
- Międzynarodowy Festiwal w Moskwie (Rosja, czerwiec)
- Sundance Film Festiwal (Park City, USA)
- International Film Festival Rotterdam (Holandia)
- Festiwal Filmowy w San Sebastian (Hiszpania, wrzesień)
- Festiwal Filmowy w Toronto
- Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji (Włochy, wrzesień)
- Festiwal Kina Śródziemnomorskiego w Walencji
- Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Pusan (Korea Południowa)
- International Mountaineering Film Festiwal Teplice nad Metuji (Czechy)
RMAD