Ocenianie uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Referat o ocenianiu uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych rozpocznę sentencją Antoine’a da Saint-Exupery’go:
„Powierzyłem ludzkie dzieci nie po to,
żeby kiedyś ocenić, ile wiedzy zdołaliście im przekazać,
ale po to, żeby radować się widząc jak wzrastają.”
Sugestywności tego przesłania nie ma potrzeby komentować.
Ocenianie to najbardziej niebezpieczna czynność, jakiej poddawani są uczniowie. Błędna ocena może zablokować człowieka na całe życie. W mniejszym lub większym zakresie może ograniczyć jego prawidłowe funkcjonowanie i relacje z otoczeniem.
Przekonania na temat własnych – ograniczonych – możliwości, rodzą się przy okazji komentarzy typu: „nie potrafisz”, „nie umiesz”, „jesteś do niczego”, „jesteś leniwy”, „... mało inteligentny, ograniczony”.
Każdy taki komunikat blokuje rozwój; zresztą zwykła ocena również dociera głębiej, niż się może wydawać. Uczeń szybko przyzwyczaja się do wypracowanego w szkole poglądu, że jest „kiepski” z matematyki i bardzo często , już jako dorosły, pielęgnuje w sobie ten obraz.
Każdy pragnie potwierdzenia i wzmocnienia swego poczucia własnej wartości, jest to ważny warunek poczucia bezpieczeństwa, ważny budulec dla rozwoju; oceny innych to potężne źródło formowania własnego obrazu.
W środowisku wspierającym, zachęcającym – człowiek rozkwita, pokonuje trudności, wzrasta jego kreatywność i otwartość na nowość.
W środowisku permamentnie krytykującym, nastawionym na przyłapywanie na błędach – człowiek traci wszelką motywację. Jedyną siłą napędową, jaką ma w sobie to strach.
Psychologiczny aspekt oceniania jest równie ważny, jak i jego aspekt dydaktyczny. Im młodsze dziecko, tym większa rozwaga powinna towarzyszyć ocenie jego wiedzy, umiejętności i postaw. Aspekt psychologiczny szczególnego znaczenia nabiera w odniesieniu do uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Doświadczenie uczy, że zanim uczniowie ci trafią na badanie do poradni psychologiczno-pedagogicznej, zwykle przechodzą przez pasmo niepowodzeń szkolnych. Poczucie własnej „inności” ukształtowało w nich cały szereg mechanizmów obronnych. Odbudowanie zaufania do samego siebie nie nastąpi z dnia na dzień, dlatego tak wiele miejsca w wewnątrzszkolnych systemach oceniania poświęca się tej grupie uczniów. Ocenie powinna towarzyszyć rzetelna wiedza na temat możliwości rozwojowych każdego dziecka, w stosunku do którego zalecono dostosowanie wymagań edukacyjnych.
Ocena jest informacją zwrotną dla ucznia, oceniając należy mieć na uwadze kilka ważnych aspektów.
Ocenianie uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych podlega tym samym prawom co ocenianie pozostałych uczniów, a więc jest to:
- proces gromadzenia informacji o uczniu,
- integralna część procesu nauczania,
- działania służące wspieraniu szkolnej kariery uczniów i ich motywowaniu.
Mówiąc o ocenianiu, należy mieć na uwadze:
- planowanie procesu nauczania
- przebieg procesu nauczania,
- sposoby zbierania informacji o postępach ucznia,
- sposoby komunikowania informacji,
- ewaluację pracy nauczyciela,
- towarzyszące temu emocje.
Ocenianie uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim wymaga od nauczycieli dokonania wnikliwej diagnozy umiejętności, wiadomości, poziomu funkcjonowania intelektualnego oraz emocjonalno -motywacyjnego ucznia.
Ocena ma za zadanie intensywnie wspierać rozwój ucznia i dlatego musi być informacją o postępie, jaki uczynił uczeń w określonym czasie, a nie informacją czego nie umie.
Osoby zainteresowane ocenianiem oczekują, że będzie ono sprawiedliwe, obiektywne, rzetelne. W spełnieniu tych oczekiwań pomoże nauczycielom dekalog oceniania.
1. Ocenianie powinno brać pod uwagę specyfikę uczenia się i wspierać je.
2. W ocenianiu należy uwzględnić różnice pomiędzy uczniami. Ocenianie i stosowane narzędzia oceny powinny zachęcać ich do zaprezentowania swej kreatywności i oryginalności.
3. Cel oceniania trzeba jasno określić. Nauczyciel i uczeń powinni wiedzieć, z jakiego powodu dokonuje się oceny, i znać uzasadnienie danej formy sprawdzania.
4. Ocenianie powinno być trafne. To znaczy, że wybrana metoda powinna sprawdzać dokładnie to , co podlega ocenie.
5. Ocena powinna być rzetelna. O ile to możliwe, należy wyeliminować subiektywizm, a ocenę uczynić niezależną od osoby egzaminatora.
6. Wszystkie formy oceniania muszą zapewniać uczniowi otrzymanie informacji zwrotnej na temat wyników uczenia się oraz stymulować rozwój ucznia, wskazując mu kierunek poprawy.
7. Ocenianie powinno skłaniać ucznia, jak i nauczyciela do refleksji na temat ich dotychczasowej pracy. Wobec tego niezbędna jest ewaluacja i doskonalenie oceniania.
8. Ocenianie jest integralną częścią planu nauczania. Nauczanie i uczenie się trzeba zaplanować razem z formami sprawdzania i oceniania, tak aby uczniowie mogli jak najlepiej zaprezentować wyniki swojego uczenia się.
9. Ocenianie wymaga rozsądnego wyważenia. Zbyt dużo sprawdzianów w krótkim czasie obciąża zarówno efektowne uczenie się, jak i nauczanie.
10. Kryteria oceniania powinny być zrozumiałe, jasne i znane. Uczniowie muszą wiedzieć, czego się od nich oczekuje.
Ocenianie jest jednym z elementów prawidłowo zorganizowanej działalności dydaktyczno – wychowawczej szkoły i należy do obowiązków nauczyciela.
Czynniki mające wpływ na szkolny system oceniania z matematyki to:
- podstawa programowa określonego przedmiotu,
- system klasyfikowania i promowania oraz inne dokumenty MENiS,
- standardy wymagań i osiągnięć,
- system egzaminów zewnętrznych,
- osoby zaangażowane w szkolny system oceniania i odbiorcy informacji,
- program szkoły,
- zasoby szkoły,
- stan wiedzy pedagogicznej nauczycieli,
- oferty rynku wydawniczego.
Trudno jest redagować zasady oceniania, pomocą zapewne będą postulaty szkolnego systemu oceniania.
POSTULATY SZKOLNEGO SYSTEMU OCENIANIA
2. Wspomaganie procesu uczenia się i nauczania
Oznacza, że ocenianie powinno wspierać i wzmacniać proces nauczania.
3. Wielowątkowość
Oznacza, że w procesie oceniania powinno się stwarzać sytuacje, w których każdy uczeń będzie miał możliwość pokazania swej wiedzy i umiejętności.
4. Otwartość
Oznacza, że każdy aspekt i faza oceniania powinny być dostępne dla wszystkich zainteresowanych i otwarte na proces analizy i weryfikowania, podlegający ewaluacji.
6. Spójność wewnętrzna
Oznacza, że każdy składnik oceniania powinien być zgodny ze standardami.
Ocenianie jest jednym z elementów prawidłowo zorganizowanej działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły i należy do obowiązków nauczyciela.
- podstawa programowa,
- system klasyfikowania i promowania,
- standardy wymagań egzaminacyjnych – zewnętrzne wymagania egzaminacyjne,
- oferta rynku wydawniczego – dostępne materiały dydaktyczne.
Ocenianie wewnątrzszkolne osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych. Wymagania te wynikają z podstawy programowej i realizowanych w szkole przedmiotów nauczania, uwzględniających tę podstawę oraz formułowaniu oceny.
Ocenianie wewnątrzszkolne ma na celu:
- poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie,
- pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju,
- motywowanie ucznia do dalszej pracy,
- dostarczenie rodzicom (prawnym opiekunom) i nauczycielowi informacji o postępach, trudnościach w uczeniu się oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia,
- umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Co wpływa na jakość oceniania?
1. Jakość oceniania zależy od jasnego i dokładnego opisu oczekiwanych osiągnięć uczniów.
2. Jakość oceniania zależy od stosowania różnorodnych metod i form oceniania, ale zgodnych z zakładanymi opisami osiągnięć uczniów.
3. Jakość oceniania zależy od poziomu zrozumienia przez uczniów kierowania w ich stronę oczekiwań.
Referat zakończę refleksyjną powiastką „Szkoła leśnych zwierząt”. Jest to bajka duńska, opracowana przez Małgorzatę Taraszkiewicz.
Pewnego razu zwierzęta postanowiły założyć szkołę.
„Dosyć już – zgodnie stwierdzono – biegania samopas po lesie. Młode zwierzęta muszą być porządnie przygotowane do życia!”
„Ale kto będzie uczył dzieci?” – spytała zatroskana Wilczyca.
„Będziemy uczyć tego, co potrafimy najlepiej i tego, co jest niezbędne w życiu!” – zdecydowała Rada.
Jak postanowiono, tak zrobiono.
Rada przygotowała program nauczania. Do zestawu przedmiotów obowiązkowych wprowadzono: bieganie, wspinanie, pływanie i latanie.
Nauczyciele przystąpili do pracy, a uczniowie do nauki...
Kaczka osiągnęła najlepsze wyniki w pływaniu, okazała się nawet lepsza od nauczyciela. Niestety, z latania otrzymała tylko 3+, a z biegania zupełnie nie dawała sobie rady... Podczas gdy inni trenowali pływanie kaczka uczyła się biegać. Po pewnym czasie jej powykrzywiane nóżki tak były zmęczone, że osiągnęła tylko przeciętne wyniki w pływaniu. Za to uwierzyła, że jest niezdolna i niczego nie potrafi. Patrzyła z zazdrością na zajączka, który biegał na krótkie i długie dystanse, wyprzedzając innych. Chociaż i on z czasem stał się markotny, jak dostał polecenie dodatkowych lekcji z fruwania. Ambitny zajączek ćwiczył całymi godzinami wzlatywanie w powietrze, ale nigdy nie spotkał się z aprobatą swego nauczyciela. Posmutniał i już go nie cieszyło, to co lubił najbardziej.
Z małą wiewiórka – mistrzynią we wspinaniu – stało się to samo. Po kilku lekcjach z pływania i latania,(...) zaczęła chodzić na wagary. Wkrótce do niej dołączył orzeł, który wzlatywał „inaczej” niż oczekiwał tego nauczyciel. Był też „mierny” w innych przedmiotach...
Dorosłe zwierzęta zebrały się na Radę. Podsumowały wyniki nauczania w szkole. Zgodnie stwierdzono, że dzieci są za mało zdolne, nie dość pilnie się uczą, sprawiają duże trudności wychowawcze. Uchwalono, że Rada spotka się z rodzicami i zleci większą współpracę ze szkołą oraz zaostrzenie dyscypliny.
„Ale czy to na pewno im pomoże?” – pomyślała Wilczyca.
(Bajka duńska)
dzianina007