Spencer, Gumplowicz, Freud, Simmel.rtf

HERBERT SPENCER-ogólne założenia: 1). Społeczeństwo jest częścią przy­rody, podlegającą takim samym prawidłowościom, jak ona. 2). Współżycie społeczne jako wynik rozwoju uczuć i czynności umysłowych, a zjawiska  społeczne jako przejawy ,,rozwoju nadorganicznego", powstałego na skutek współdziałania różnych organizmów. 3). W społeczeń­stwie działają te same prawa, co w przy­rodzie. Istnieje w społeczeństwie pewien przynaj­mniej zakres zjawisk, stale określony co do swej ilości i ,,jakości". Zjawiska te mogą być przed­miotem socjologii, która powinna umożliwić ,,obli­czanie tego, co ludzie zrobią, a po dokonanym fak­cie wyjaśnienie tego, co zrobili". 4). W rozwoju człowieka i społeczeństwa przeja­wiają się ogólne prawa ewolucji biologicznej — postępuje on w kierunku coraz pełniejszego przy­stosowania się do otoczenia. Następuje to przez dziedziczenie cech przydatnych do życia oraz wy­mieranie osobników słabych i niezdolnych do adaptacji. 5). Postępująca złożoność życia społecznego i ko­nieczność wiązania ze sobą różnych odległych nie­raz zjawisk społecznych rodzi potrzebę socjologii, jako nauki o przebiegu zjawisk i procesów rozwo­jowych społeczeństwa. Organicyzm Spencerowski, czyli organiczna teoria społeczeństwa, określany często jako „darwinizm społeczny". Usiłował wyjaśnić porządek i zmiany społeczne przez porównanie społ. do żywego organizmu. Opisywał społ. jako system składający się ze współzależnych części. Społeczeństwo jest podobne do skupienia organicznego, gdyż stałe stosunki pomiędzy częściami społeczeństwa podobne są do stałych sto­sunków pomiędzy częściami ciała żywego. podobieństwa między społeczeństwem a organizmem: a) w miarę rozwoju rośnie ich masa, przekra­czając wielokrotnie stan początkowy, b) z prostej początkowo struktury zarówno społeczeństwo, jak i organizm żywy stają się w miarę wzrostu bardziej skomplikowane struktu­ralnie, c) w stadium początkowym ich części są na­wzajem niepowiązane i niezależne od siebie, potem następuje coraz to ściślejsze wzajemne powiązanie i oddziaływanie, d) życie społeczeństwa jest niezależne i dłuż­sze od życia poszczególnych jednostek, podobnie ma się rzecz z życiem organizmu i poszczególnych komórek. Społeczeństwo  jest organizmem dlatego wszelkie zmiany mają charakter globalny. Różnice w społ. wynikają z tempa tych zmian, a każda zmiana rozumiana jest jako postęp. Przyczyny zmian: a)wzrost liczby ludności, b) jest jeden organizm i jedna komórka, różnicują się części, c) różnicowanie się funkcji, e) ludzie przestają być samowystarczalni, są zależni od siebie, f) wypełnianie określonych funkcji. Różnice zmian: a) polegają na tym, że społ. nie ma określonego kształtu czy formy fizycznej, b) całość społ. jest rozproszona w przestrzeni, nie jest ciągła, występuje komunikacja symboliczna, c) nie ma organu który koncentrował by w sobie uczucia, świadomość, d) społeczeństwo ma autonomię, jest mobilne, ma swobodę poruszania się. Klasyfikacja a typologia: klasyfikacja społeczna-dzieli społ. ze względu na ich budowę. Podstawą jest mały agregat, który napędza społ. Istnieją podsystemy społeczne, jest neutralne teologicznie, stwierdza fakty. Typologia-określa relacje pomiędzy podsystemami, analizując materiał zebrany przez klasyfikację, nie jest neutralna i wartościująca, opiera się na badaniu dwubiegunowym. Spencer wyróżnia dwa typy społeczeństw: militar­ny (skoncentrowanie całej władzy w ręku przywódcy – wojennego; jednostki w rozmaitych swoich czynnościach podlegają przymusowi władzy państwowej; centralizacja władzy w ręku wodza, który decyduje o losach swych poddanych; wzrost stratyfi­kacji społecznej i zasadnicze ograniczenie wolności jednostki) i industrialny (cele wybitnie pokojowe; najważniejsza jest wola obywateli, rząd zaś istnieje tylko po to, by ją wykonywać; wolność osobista jed­nostki; współdziałanie jest dobro­wolne; sympatia i prawo zajmuje miejsce siły i przymusu). Droga rozwoju wie­dzie od społeczeństwa militarnego do industrialne­go. Psychologizm- orientacja teoretyczna w socjologii , która bierze za punkt wyjścia psychiczne cechy jednostek, czyni z nich zmienne, po czym stara się zinterpretować zjawiska społeczne jako ich przejawy lub zjawiska pochodne. Koncepcja nominalistyczna-najpierw jest to co społeczne a później to co jednostkowe. Zygmunt Freud; teoria osobowości: osobowość-zbudowana jest z trzech elem. Mają one różne korzenie i funkcje, ale interakcja miedzy nimi stanowi istotę życia psychicznego. Elementy: ID (nieświadomość)-jest siedzibą popędów biologicznych i potrzeb, które często domagają się natychmiastowego zaspokojenia. Id działa z zasadą przyjemności-chce tego co chce i kiedy chce. Jest zbiornikiem energii dla całej osobowości, dodaje energii. EGO-orientuje się w rzeczywistości, spełnia funkcje określania, odróżnia co jest rzeczywistością od tego co jest fikcją. Ma charakter racjonalny. Posługuje się mechanizmem wtórnym, który polega na tym że ego ma możliwość zawieszenia zaspokajania potrzeby dopóki nie zostanie odnaleziony obiekt, który ma zaspokoić ten popęd. SUPEREGO-aspekty mają kontakt ze świadomością jednak niektóre są nieświadome. Chce abyśmy byli idealni. Dąży do doskonałości. Wykształcone jest przede wszystkim przez rodziców. Jest to nasze sumienie, które mówi nam jak mamy zachować się w danej sytuacji. To jest to co wydaje nam się przez społeczeństwo oczekiwane i dobrze przez nie oceniane. Pojawia się w trzecim roku życia gdy dziecko wkracza w tzw.”trening czystości” i uczy się kontrolować własne potrzeby. Freud wyróżnił dwa aspekty kultury: a) Represyjny- np. religia, ma charakter zabraniający, pokazuje czego nie można robic. b) Sublimacyjny- zastępczy, pozwala dostrzec ze jeżeli nie możemy zachowac się zgodnie z zasada przyjemności to zachowujemy się zgodnie z zasada rzeczywistości. Kultura deprawuje ale tez umożliwia samorealizację. Vilfredo Pareto- uważał, że kierujemy się czynnikiem logicznym. Rezydua-czyli irracjonalna reszta w działaniach ludzkich. Osądy psychiczne poza  logiczne reszty w ludzkich działaniach, elementy stale niezmienne. Derywacja-odruchy zmienne maja możliwość stać się stałe gdy dana sytuacja będzie się powtarzała. można sądzić o podrzędności rezyduów w stosunku do derywacji. W swojej teorii derywacji Pareto interesuje się nie tyle łatwowiernością ludzi ale zgodnością derywacji z potrzebami określonymi przez panujące, stałe rezydua. Rezydua i derywacje: oddziaływanie wzajemne. W dziele V. Pareto „Trattato” znajdujemy też sformułowania wskazujące na to, że brał on pod uwagę wpływ derywacji na rezydua. Mianowicie, kiedy derywacja zostaje zaakceptowana, wzmacnia siłę i żywotność uczuć które znajdują możliwość wyrazu. był również twórcą tzw. „teorii krążenia elit” czyli bezustannej wymiany opozycji i koalicji za sprawą chwilowego „wypalenia się” jednej ze stron po walce o pokonanie drugiej. Krążenie elit polega na tym ze zmieniają się czasie. Socjologizm-nurt pozytywistyczny, odrzuca kwestie psychologiczne. Zwolennicy socjologizmu domagali się czegoś więcej niż przyznania socjologii prawa do samodzielnego bytu, według nich powinna ona stać się nową królowa nauk o człowieku, mistrzynią filozofii, nauki o moralności. Bardzo chcieli rozgraniczyć to czym ma zajmować się socjologia. Musi  bronić swojej autonomiczności. Emile Durkheim-włożył dużo wysiłku w to by socjologia była nauką samodzielną, wolna, samowystarczalną. Kładł nacisk na precyzyjne formowanie stwierdzeń. Wg niego nauka powinna zajmować się faktami a nie rzeczami. Badał znaczenie funkcji różnych elementów życia społecznego dla zachowań społecznych. Podkreślał Definicja faktu społecznego Durkheima: „Jest faktem społecznym wszelki sposób robienia, utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu;” oraz „taki, który jest w danym społeczeństwie powszechny, mając jednak własną egzystencję, niezależną od jednostkowych manifestacji.” Do faktów społ. należy podchodzić tak samo jak do innych nauk. Fakty społeczne jako przedmiot-podejście do problematyki bez wcześniejszych założeń czyli jako czysta kartka. Przechodzi się od rzeczy do idei, najpierw jest fakt który się analizuje a potem dochodzi do teorii. Fakty społeczne są nam narzucane, są zewnętrzne w stosunku do jednostki czyli badacz bada je z zewnątrz i obserwuje rzecz z boku. Socjolog badający fakty społeczne powinien podchodzić do nich, wyzbywając się wyobrażeń przyjętych bezkrytycznie z potocznego myślenia. Społ. jest bytem samodzielnym. Istotna jest świadomość zbiorowa, oceniamy społ. jako całość. Koncepcja spojrzenia na człowieka rozdartego pomiędzy dwoma biegunami: „homo duplex”- człowiek cechuje się dwoistością, która znalazła wyraz w systemach religijnych, moralnych etc., przedstawiających go jako istotę rozdarta między zmysły i rozum. Z jednej strony znajdują się doświadczenia zmysłowe, instynkty związane z fizycznymi potrzebami, a z drugiej strony myślenie pojęciowe, moralność, religia, czyli to co jest dzielone z innymi ludźmi. Te dwa aspekty nazywane są m.in.: egoistycznym i altruistycznym, osobowym i bezosobowym. Wg Durkheima występuje miedzy nimi antagonizm. Postępowanie moralne kłóci się z jednostkowym interesem itd. Próbując zrozumieć jak możliwe jest połączenie tych dwóch, różnych części natury, zainteresował się religią, gdyż dzięki niej pojawia się w ludzkim życiu doświadczenie czegoś, co przekracza zmysłowe doświadczenie. Pojawia się sfera sacrum. W przeciwieństwie do społeczeństw zwierzęcych, społ. ludzkie to takie, gdzie „pewne sposoby działania są narzucane jednostce z zewnątrz, dołączają do jej własnej natury. Bieguny te ścierają się i można mieć do czynienia  z jednym aspektem. Ważną rolę odgrywa religia. Wychodzi z założenia że w społ. konieczny jest element przymusu. Religia uczy norm, zasad i postępowania zgodnie z nimi. Wskazał obiektywny wskaźnik który pozwala analizować społeczność, czyli prawo, które pozwala wskazać w którym kierunku społeczeństwo zmierza. Pojawiło się pojęcie solidarności. 2 kategorie prawa: 1. Prawo karne- „oko za oko, ząb za ząb”, jasno określa jaka kara może nas spotkać. Społeczeństwo jest represyjne, rządzące. Społeczeństwo o przewadze prawa karnego, czyli pod kontrola zbiorowości znajduje się całe życie jednostki, istnieje względnie jednolity system norm. Zakres świadomości jednostkowej = zakres świadomości zbiorowej. Takie społeczeństwo cechuje się solidarnością mechaniczną, wynika ona z podobieństwa jednostek, wspólnota dóbr, dominacja religii, podstawową cecha jednak jest brak podziału pracy. Prawo kooperacyjne- prawo cywilne, handlowe, chodzi o przywrócenie ładu i porządku które zostały zachwiane. Społeczeństwo o przewadze prawa kooperacyjnego cechuje się zróżnicowanie w efekcie podziału pracy. Ludzie wierzą, że są zróżnicowani i na skutek tego są sobie nawzajem potrzebni. Dzięki specjalizacji kształtuje się świadomość i solidarność organiczna.. Jest ona wprost proporcjonalna do stopnia zróżnicowania społeczeństwa. Takim społeczeństwem jest nowoczesne społeczeństwo przemysłowe. Różnica między nimi dotyczy tego, że jedno odnosi się do pogwałcenia ogólnie przyjętych norm, wartości, a drugie odnosi się do czynów względem jednostek. Solidarność w prawie karnym: solidarność mechaniczna- społ. poddane jest stałej kontroli, nie ma aspektu indywidualnego. Poczucie wspólnoty, losu. Człowiek wchodzi w społ. całym sobą. Solidarność w prawie kooperacyjnym: solidarność organiczna-jesteśmy jednym organizmem, każdy ma do odegrania pewna rolę. Jest aspekt indywidualny, wchodzimy w społ. tylko przez pryzmat funkcje jakie pełnimy. Pokazuje jak potrzebny czy niepotrzebny jest dany element. Dwa typy społeczne (typy idealne), odpowiadające dwóm rodzajom solidarności: 1). Odpowiadający solidarności mechanicznej (społeczeństwo jako absolutnie jednorodna masa, której części nie różniły­by się od siebie i w konsekwencji pozbawione byłyby uporządkowania; społeczeństwo, któremu brako­wałoby zarówno określonej formy, jak i organizacji; byłaby to prawdziwa protoplazma społeczna, zarodek, z którego mogłyby wyłonić się wszystkie typy społeczne; proponuje­my, aby tak opisaną zbiorowość nazwać hordą). 2). Odpowiadający solidarności organicznej. Ludwik Gumplowicz- jako jeden z pierwszych osiągnął pełną emancypację socjologii od nauk niespołecznych   przez położenie nacisku na to że zjawiska społeczne są swoiste i mogą być zrozumiane tylko przez odwołanie się do społecznych przyczyn. Wg niego zadaniem socjologii jest wykrywanie przyrodniczych praw życia społecznego, problemem zgoła kluczowym była dla niego odmienność zjawisk społecznych od przyrodniczych jednak zadaniem socjologii okazuje się w związku z tym poznanie praw czysto społecznych czy też wyłącznie społecznych, które wynikają z zastosowania praw ogólnych do szczególnej natury zjawisk społecznych. Gumplowicz posługiwał się terminem „rasa”, który mógł być rozumiany na dwa sposoby – (1)bądź jako dość luźne określenie każdej wielkiej grupy ludzkiej, która pod jakimiś istotnymi względami różni się od innych takich grup, (2)bądź też jako zbiór ludzi połączonych „więzami krwi”- tak rozumiana rasa stała się głównym hasłem ideologii rasistowskiej, z którą Gumplowicz nie miał nic wspólnego. Pisał „zarzuciłem czysto antropologiczne pojęcie rasy i stosuje ten termin do grup społecznych, które tworzą jedność nie antropologiczną lecz społeczną.” a) Rasa nie jest produktem samego procesu fizjologicznego lecz jest produktem procesu historycznego, który w istocie rzeczy jest również procesem naturalnym. b) Rasa stałą się poprzez rozwój społeczny na przestrzeni dziejów wyłaniającą się jednością, która swój punkt wyjściowy znajduje w elementach duchowych (język, religia, obyczaje prawo, kultura etc.) i dopiero z tym dochodzi do najpotężniejszego elementu fizycznego, do istotnego spoiwa, które łączy do – „jedności krwi”. c) Kultura jest zatem zasadniczym czynnikiem formowania się rasy, musimy zatem pamiętać że właściwie chodzi o grupę etniczną lub narodową, albo nawet o grupę religijną, kastę a nawet klasę ekonomiczną, i tylko na najniższym szczeblu rozwoju społecznego – hordę. d) Jednym z podstawowych procesów społecznych jest amalgamacja, czyli łączenie się ras, wytwarzające „więzy historyczne”, których wynikiem staje się dopiero z czasem „wspólny obieg krwi”. Gumplowicz zakładał nie tylko trwały podział ludzkości na „rasy” lecz również nieusuwalny antagonizm między nimi. Solidarności w obrębie jednej grupy towarzyszy zawsze wrogość do innych grup. E) Z walki między grupami (rasami) wyprowadzał Gumplowicz wszystkie najważniejsze instytucje społeczne w szczególności zaś państwo.  F) Historia nie daje żadnego innego przykładu powstania państwa inaczej jak przez akt gwałtu jednego plemienia przeciwko drugiemu. Państwo nie powstaje ze świadomego dążenia do pomyślności ogólnej czy sprawiedliwości, jest narzędziem panowania silnych nad słabymi. Z przemocy rodzi się wszakże nie tylko wymuszone posłuszeństwo pokonanych, lecz również kultura, która wpływa ujednostajniająco na różnorodne żywioły społeczne państwa i przetwarza z czasem różnorodne  części składowe ludu na naród jednolity. Ale mimo postępów tej amalgamacji ludność państwa pozostaje bardziej lub mniej zróżnicowana, gdyż pierwotne podziały „rasowe” trwają w postaci różnic stanowych, kastowych i klasowych. Gumplowicz to najbardziej wpływowy przedstawiciel darwinizmu społecznego, jednak należy zaznaczyć że od Darwina przejął tylko ogólną tezę o powszechności walki w przyrodzie. Rdzeniem jego systemu było przekonanie, że społeczna i kulturowa ewolucja jest w całości   rezultatem walki grup społecznych, wojny między grupami, będącej społecznym odpowiednikiem walki o byt i utrzymywania się przy życiu najlepiej przystosowanych. dwa założenia: 1) istniała i istnieje przyrodzona, śmiertelna nienawiść między grupami, ludami, 2) wieloplemienne pochodzenie ludzkości. Ferdinand Toennies- Rzeczywistość społeczna nie istnieje w ten sam sposób co przyroda, ponieważ tworzy ją wola jednostek, czyli postaw ludzi, między którymi zachodzi stosunek społeczny. Niemożliwe jest istnienie społeczeństwa bez jednostek, które jego chcą, postrzegają i odczuwają. Natura człowieka posiada dwa rodzaje woli:- organiczną: płynącą z głębi ludzkiej psychiki. Myśl człowieka związana jest z uczuciami, życiem i doświadczeniem jednostki. Powoduje działania spontaniczne. Tworzy wspólnotę.- arbitralną- poprzedza ją namysł, jest samodzielna, niezwiązana z całościowym życiem jednostki. Powoduje działania, które podejmuje się ze względu na to, że są najbardziej skuteczne w osiągnięciu celu. Tworzy stowarzyszenie. Wola przyczynia się do powstawania stosunków społecznych. W zależności od jej rodzaju, może to być wspólnota lub stowarzyszenie. wspólnota/ Gemeinschaft/ - łączy jednostki na zasadzie naturalnej i spontanicznej bliskości emocjonalnej /np. więzi rodzinne/. Ogarnia wszystkie dziedziny życia ludzi. Czynnikiem kontroli są zwyczaje i tradycja. Jej podstawą jest własność zbiorowa. Istnieje dzięki wartościom. W niej mamy kontakt ze słowem i tradycją. To tradycyjna wieś, społeczeństwo pierwotne. Jest to typ idealny, zespół wartości, które występują i są niezbędne w każdym społeczeństwie. Wraz z rozwojem społeczeństw ład wspólnotowy rozpada się i zanika, a podmioty tworzą stowarzyszenia. stowarzyszenie /Gesellschaft/ - łączy ludzi, którzy występują w określonych rolach i dotyczy tylko jakiejś części osobowości. Żeby zaspokajać egoistyczne interesy człowiek wchodzi w interakcje z innymi. W grę wchodzi wyrachowanie, umowa i wymiana korzyści. Czynnikiem kontroli jest opinia publiczna i prawo. Rządzi pieniądz i własność prywatna. To nowoczesne miasto. Jest grupą celową, która ma zaspokajać potrzeby. Nie ma ładu wspólnotowego lub zrzeszeniowego w czystej postaci. One wzajemnie się dopełniają. W społeczeństwie kapitalistycznym występuje ład zrzeszeniowy. Wspólnotowe związki są cząstkowe. Wspólnota nie jak się ujawnić. Max Weber-uznawał ze wiedza i nauka porzadkuje haos. Pokazal kilka narzedzi badawczych. Należy badac od wewnątrz, należy zostawac obiektywnym, rzecza wazna jest odnoszenie poznania systemu wartości co ułatwi zbadanie społeczeństwa. Narzędzia: a) typy idealne- są podstawowym narzędziem nauk o kulturze, które nie mogą formułować uniwersalnych praw. Typ idealny nie istnieje w rzeczywistości empirycznej, nie może być więc fałszywy, lub prawdziwy. Jest wyabstrahowaniem pewnych cech wspólnych dla opisywanego fragmentu rzeczywistości i służy porządkowaniu jej oraz opisowi. Typy idealne ocenia się tylko z punktu widzenia ich użyteczności dla badań. Nie istnieją one empirycznie są kategoriami służącymi opisowi świata, nie ma władzy mającej wszystkie cechy typu idealnego władzy charyzmatycznej za to wszyscy władcy, których skłonni jesteśmy uznać za charyzmatycznych posiadali pewne cechy typu. B) Typy panowania – praktycznie nigdy nie występują w rzeczywistości jak czyste typy, faktycznie istniejąca władza może zawierać elementy jednego, dwóch, bądź wszystkich typów panowania.- racjonalne- system demokratyczny, władza wynika z prawa, uznajemy wybór większości za właściwy, akceptacja wyboru większości, oparty na procedurach, stanowionych przepisach, władza oddzielona od jednostki. - tradycyjne, oparte na sile tradycji, scedowanej na konkretną jednostkę, bądź grupę.  - charyzmatyczne, władza jest nierozerwalnie związana z osobą władcy, obdarzonego przez grupę charyzmą.  Wladza w osobach o specyficznych aspektach osobowości. Indywidualne cechy jedn. sprawiaja ze  dokonujemy takiego wyboru. Ład i porządek na który się godzimy i jesteśmy do niego przystosowani. Społ. szybko ocenia wladce i domaga się szybkich zmian. Rozumienie działań społecznych-fakty społ. sa wazne nie przez fakt istnienia ale poprzez kontakt wartości. Musi być śladowa świadomość i cel, musi być poprzedzony zamysłem. Działanie społeczne – czynność zorientowana na przeszłe, obecne lub spodziewane działanie innych jednostek ludzkich. Dzieli się na:- tradycjonalne z minimalnym udziałem racjonalności, oparte na tradycyjnie ustalonych celach i środkach działania, jednak jest świadome ponieważ dopuszcza dobór środków ze względu na ich potencjalną efektywność.- afektywne bazujące na emocjach jednak j.w. jest świadome ponieważ dopuszcza dobór środków ze względu na ich potencjalną efektywność.- wartościoworacjonlane – cele określone kulturowo niemożliwe do zmodyfikowania, dobór środków we własnym zakresie. - celowo racjonalne – i cele i środki ustalane we własnym zakresie. Działanie społeczne jest jednokierunkowe potencjalnie może lecz nie musi wywołać odpowiedzi publiki. Stosunek społeczny -  to szereg wzajemnych oddziaływań. Instytucja – to utrwalony stosunek społeczny.  Struktura społeczna – ma trzy wymiary ekonomiczny (klasy), kulturowy (stany), polityczny (partie), ma charakter raczej analityczny i nie odzwierciedla jak marksowska faktycznie istniejących części społecznych tylko sztucznie utworzone zbiory jednostek. Klasa – ...