KULTURA SKANDYNAWII 01/03/2007
1. hällristninger / helleristninger – ryty naskalne
§ Występują w kulturach całego świata
§ Wyryte lub namalowane
§ Największe nagromadzenie w Skandynawii (setki tysięcy)
§ Ich przeznaczenie nie jest znane
§ Funkcje szamańskie, transcendentalne, ograniczanie rewirów – wiele teorii
Kiedy?
§ Epoka kamienna (ok. 7 tys. lat p.n.e.); ‘ryty myśliwskie’: zwierzęta, niedźwiedzie, reny, łosie; środkowa i północna Skandynawia (Płw. Skandynawski i Jutlandzki)
§ Epoka brązu (1800-500 p.n.e.); ‘ryty chłopskie’: statki, ludzie, stopy, symbole, otwory (krzyż zamknięty w kole – tarcza? Symbol na bębnach szamańskich? Pory roku? Cykle natury? Słońce?); południowa Skandynawia
Gdzie?
§ Dania – Bornholm
§ Norwegia – Østfold, Alta
§ Szwecja – Bohuslän
Narzeczeni (Tanum) – najbardziej znany ryt, scena „ślubu”, kult płodności, obok pary mężczyzna z podniesionym toporem, ludki z oszczepami, dzidami, fallusy (?), otwory – wgłębienia w kamieniu
Wikipedia
Tanumshede is a town in Bohuslän in western Sweden with a population of 1,600. The area around Tanumshede has been declared a World Heritage Site by UNESCO because of the high concentration of petroglyphs.
It was discovered in 1972 by Age Nilsen, who was originally intending to place an explosive charge for construction work.
In total there are about 3000 Tanum petroglyphs, occurring in about 100 panels. These are concentrated in five distinct areas along a 25 km stretch, which was the coastline of a fjord during the Bronze Age, and covers an area of about 51 hectares.
Stopy – Bornholm (typowe: biały barwnik)
Otwory w kamieniach (Dania)
Styl rentgenowski – zwierzęta są ryte z wnętrznościami
Dalsland (Szwecja) – ryty często trudno dostępne i niewidoczne
www.arild-hauge.com
www.alta.museum.no
www.vitlyckemuseum.se
www.borhholmmuseer.dk/helleristninger
Alta
2. Wikingowie – ludzie Północy 793-1066
etymologia słowa: vik – zatoka; wik – kolejność (wiosłowania)
Kim byli?
§ Dziki lud (inny, obcy, religia germańska – pogaństwo) wg opisów Rzymian
§ Niebieskoocy, wysocy, blond barbarzyńcy
§ Brutalni wojownicy wg tych, którzy zostali przez nich najechani
§ Dzielni zdobywcy
§ Spokojni osadnicy
§ Mieli niewolników (ludzie z różnych regionów: Włochy, Rosja, Portugalia)
§ Obrotni handlarze (handel polega na przemieszczaniu się i komunikacji)
§ Dobrzy przedsiębiorcy
§ Sprawni rzemieślnicy
§ Utalentowani artyści
à ikoniczność (nie zawsze ma podstawy)
Źródła:
§ Kroniki kościelne (napadanych kościołów)
§ Oficjalne raporty
§ Wykopaliska (mówią o życiu codziennym)
§ Wydarzenia wyjątkowe ↔ Codzienność
Osadnictwo Wikingów: (mapka na następnej stronie)
USA (wyprawy), Anglia, Irlandia, wybrzeże Francji, Hiszpania, Basen Bałtycki i Morza Śródziemnego
Broń:
§ Płaskie łodzie (ruchliwość, szybkość przemieszczania, możliwość ataku z zaskoczenia) (możliwość transportu koni, brak zależności od wiatru – wiosła)
§ Strategia
§ Siekiery
§ Miecze
§ Łuki
Więcej na necie: http://www.gildia.pl/historia/sredniowiecze/uzborjenie_taktyka_wikingow
Tkanina z Bayeux (11 w.) – tkanina ‘narracyjna’, taki średniowieczny komiks; ręcznie utkane płótno przedstawiające podbój Anglii przez Wilhelma I Zdobywcę, bitwę pod Hastings w 1066 i życie codzienne mieszkańców ówczesnej Normandii; wybitne dzieło sztuki świeckiej.
Tkanina to cenne ikonograficzne źródło historyczne. Jej autorstwo przypisuje się królowej Matyldzie, żonie Wilhelma, nie jest to jednak teza w pełni potwierdzona.
E. Roesdahl Historia Wikingów
J. Wooding Wikingowie
T. Allan Wikingowie. Życie, legendy i sztuka
3. Wikingowie wiecznie żywi
Moda na wikingów:
FAZA 1: 16-17 wiek
Olaus Magnus i łacińskie tłumaczenie Eddy
à dostępność tekstów
FAZA 2: romantyzm, 19 wiek
à powrót do natury wikingów
Związek Gocki (Szwecja, straciła Finlandię, chcieli odrodzić poczucie siły, skandynawizm)
Erik Gustaf Geiger Wiking (wiersz)
Esaias Tegner Saga o Fritjofie
FAZA 3: nazizm, 1. połowa 20 wieku
Nasjonal Samling (norweska partia faszystowska)
WIKINGOWIE W POPKULTURZE:
THORGAL
§ Seria komiksów od 1980 r.; do 2006 roku 29 tomów
§ Jan van Hammer (tekst), Grzegorz Rosiński (ilustracje); Belgia
§ Chłopiec z kosmosu wychowywany przez wikingów
Głównym bohaterem serii jest Thorgal Aegirsson, który wychowuje się wśród Wikingów, nie jest jednak jednym z nich. Thorgal jest bowiem „gwiezdnym dzieckiem” – jego przodkowie nie mieszkali na Ziemi – a tylko przez przypadek trafia jako niemowlę do kraju Wikingów. Oni też nadają mu imię – syn Thora, władcy piorunów i Aegira, władcy morza – ponieważ niemowlę znaleziono na brzegu morza po potężnym sztormie. Ukochaną (a później również żoną) Thorgala jest księżniczka Wikingów Aaricia, z którą dorastał. Dwójka ich dzieci to Jolan (chłopiec) i Louve (dziewczynka), ci jednak są obecni wyłącznie w późniejszych „historycznie” odcinkach (a więc niekoniecznie późniejszych w serii, jako że częste są odcinki retrospektywne; ogólnie rzecz biorąc chronologia serii jest miejscami dość zawiła).
Tytułowy bohater serii posiada dość szeroki wachlarz półboskich darów: m.in. niezwykłą siłę, zręczność, intelekt i niebywałe szczęście. Charakterystyczna dla Thorgala jest niezłomna uczciwość i poszukiwanie swojego miejsca w świecie. Sama bogini Frigg, małżonka Odyna, mówi Thorgalowi w odcinku Giganci: „Trzykrotnie zwrócono ci życie. To więcej niż kiedykolwiek darowanu ludzkiej istocie z Midgardu. Bogowie również mają swoje słabości. Przywiązują się do tych, których ocalili.” Żadne jednak jego wyczyny nie wykraczają poza zwykłe fizyczne prawdopodobieństwo: Thorgal nie jest Supermanem; nie jest właściwie również klasycznym wojownikiem-niszczycielem. Opowieść ta jest historią człowieka, który w wyniku dramatycznych boskich wyroków nie może odnaleźć spokoju. Można więc z dużym powodzeniem przyrównać Thorgala do Odyseusza. Wyraźnie podkreślane przez autorów jest zamiłowanie głównego bohatera do spokoju oraz jego niechęć do przemocy.
Postacią przewijającą się przez wiele odcinków cyklu (począwszy od Łuczników) jest Kriss de Valnor, okrutna i przebiegła łuczniczka, stanowiąca przez większość odcinków symbol zła i dość typowy przykład atrakcyjnej, ale niebezpiecznej kobiety-wampa. Autorzy jednak stopniowo komplikowali postać i „psychologię” Kriss de Valnor, czego finał następuje w odcinku Kriss de Valnor.
ASTERIX I NORMANOWIE (książka) / I WIKINGOWIE (film)
WIKINGOWIE – 1958, reżyseria: r. Flischer, wyst. Kirk Douglas i Tony Curtis
ERYK WIKING 1989, reż. Terry Jones, wyst. Tim Robbins, Terry Jones, John Cleese, Mickey Rooney
LYLE. THE KINDLY VIKING – dla dzieci
WICKIE – serial rysunkowy produkcji niemieckiej
VIKING METAL, od 1988, głownie Szwecja i Norwegia;
podgatunek muzyki heavy metalowej, którego początki sięgają wydanej w 1988 roku płyty studyjnej Blood Fire Death, szwedzkiego zespołu metalowego Bathory. Ówcześnie jedynie nowa forma black metalu, jego faktyczny rozwój jako odrębnego gatunku powiązać można z wydaniem kolejnych albumów Bathory oraz pojawieniem się wielu skandynawskich grup w latach 90. XX wieku. Podobnie jak w przypadku folk metalu, muzyka nie jest skomplikowana, a główny nacisk kładzie się na odwzorowanie atmosfery panującej w przeszłości (jednak w odróżnieniu od muzyki ludowej, atmosfera nie wiąże się z prostym życiem danej społeczności, lecz prowadzonymi przez narody wojnami). W utworach vikingmetalowych spotkać się można zarówno z wokalem znanym jako growl, jak i z czystym śpiewem (zazwyczaj tenor).
fx Einherjer
PLAYMOBIL
LEGO (od 2005) seria wikińska (z boku foto z Legolandu)
VIKING PATERNS FOR KNITTING Elsebeth Lavold
FILM ‘ERYK WIKING’
Eryk, młody wódz Wikingów, postanawia zebrać najlepszych wojowników ze swojej wioski i wraz z nimi wyruszyć na wielką i niebezpieczną wyprawę. Jej celem jest próba przebłagania Bogów, aby zechcieli wreszcie zakończyć zły i ponury okres Ragnarok i pozwolili swojemu ludowi ujrzeć życiodajne słońce oświecenia... Niestety, sam Eryk mało ma wspólnego z typowym wojownikiem Północy – nie lubi gwałcić, rabować i niszczyć napadanych wiosek. Jego swoiste nieprzystosowanie społeczne staje się powodem wielu nieoczekiwanych zdarzeń...
Zwiastun filmu: http://www.youtube.com/watch?v=hyPR3w751JE&eurl=http%3A%2F%2Fsympatia%2Eonet%2Epl%2F9%2C1%2C0%2C6077800%2C6077800%2Ccafe%5Ftopic%2Ehtml
Jakaś recenzja na necie:
Była pora średniowiecza i legend arturiańskich - mamy teraz czas wikingów, a sfilmował go Terry Jones. Ponieważ wspomaga go tylko jeden Python w osobie Johna Cleese, humor jest taki sobie, choć bywają niezłe kawałki, jak dwa na samym wstępie: młody, niezbyt jeszcze doświadczony wiking Eryk właśnie uczestniczy w wyprawie na niewielką wioskę. Spotyka tam sympatyczną dziewczynę, i, miast ją gwałcić, ucina sobie pogawędkę, prosząc jednak o wyrozumiałość oraz wydawanie trwożliwych krzyków od czasu do czasu. Dziewczyna spełnia jego życzenie - pogawędka toczy się dalej, ale zwabieni zawodzeniem inni wikingowie nieoczekiwanie wpadają do chatki, przerywając tete-a-tete. Przed rozpoczęciem działań pytają Eryka, czy już skończył, po czym zabierają się do prawdziwego gwałtu, na co on nie chce pozwolić i zabija jednego z pobratymców, a ponieważ miecz ma bardzo długi, przy okazji przebija też dziewczynę, na ktorej ów wiking właśnie leżał. Dzie...
fizjotczew