Leningrad 1941-44 Ryszard Dzieszyński.pdf

WST Ę P

Bitwa o Leningrad stanowi jedno z wa Ŝ niejszych wydarze ń w dziejach

II wojny ś wiatowej. Toczyły si ę tutaj walki na ogromn ą skal ę i z wielk ą

zaci ę to ś ci ą . Przez 900 dni broniło si ę trzymilionowe miasto, drugie pod

wzgl ę dem znaczenia w Zwi ą zku Radzieckim. Jego obrona miała du Ŝ y

wpływ na ogólny wynik wojny. Dokonała si ę ona za straszliw ą cen ę

Ŝ ycia blisko miliona mieszka ń ców i zniszczenia miasta.

Leningrad był jednym z głównych celów uderze ń wojsk niemieckich

na Zwi ą zek Radziecki. 5 grudnia 1940 roku generał Franz Haider, szef

sztabu Naczelnego Dowództwa Wojsk L ą dowych, na naradzie

wy Ŝ szych dowódców niemieckich sił zbrojnych wygłosił referat oparty

na studiach nad planem wojny ze Zwi ą zkiem Radzieckim, nazywanym

wtedy „Otto", i na rezultatach gier wojennych po ś wi ę conych temu

tematowi. Plan przewidywał uderzenia zgrupowa ń niemieckich na

wojska radzieckie ustawione na skrzydłach, a wi ę c na Kijów i

Leningrad, co miałoby nast ą pi ć przed rozpocz ę ciem natarcia na

Moskw ę . Plan został przyj ę ty i podpisany przez Hitlera 17 grudnia 1940

roku, zyskuj ą c now ą nazw ę „Barbarossa".

Dlaczego wła ś nie Leningrad miał sta ć si ę jednym z pierwszych celów

uderzenia niemieckiego?

Przede wszystkim miasto to miało ogromne znaczenie dla Zwi ą zku

Radzieckiego. W ś wiadomo ś ci Rosjan, zwłaszcza starszego pokolenia,

Leningrad — to druga stolica ZSRR, du Ŝ y o ś rodek przemysłowy i

kulturalny, wa Ŝ ny port i baza wojenna na Bałtyku, „pomost" do pa ń stw

skandynawskich, bardzo wa Ŝ ny w ę zeł komunikacyjny, ł ą cz ą cy

ś rodkow ą Rosj ę z obszarami północnymi. Gdyby wi ę c Niemcom udało

si ę opanowa ć Leningrad, byłby to ogromny

uszczerbek dla potencjału gospodarczego Zwi ą zku Radzieckiego. Ponadto

zostałyby przeci ę te linie komunikacyjne ł ą cz ą ce Moskw ę z Murma ń skiem

i Archangielskiem — wa Ŝ nymi portami morskimi, a tak Ŝ e Niemcy

odepchn ę liby pa ń stwo radzieckie od Bałtyku. Dlatego dowództwo

hitlerowskie tak uparcie d ąŜ yło do zdobycia tego miasta.

Zaj ę cie Leningradu miało dokona ć si ę wspólnie z Finlandi ą . W

grudniu 1940 roku Niemcy zawarły z ni ą porozumienie w sprawie udziału

w wojnie przeciwko Zwi ą zkowi Radzieckiemu. Nastawione

nacjonalistycznie koła rz ą dz ą ce w Finlandii nie mogły zapomnie ć , Ŝ e w

wyniku niedawnej wojny ze Zwi ą zkiem Radzieckim, trwaj ą cej od 30

wrze ś nia 1939 roku do 12 marca 1940 roku, granica fi ń sko-radziecka została

przesuni ę ta o 150 kilometrów na północny zachód od Leningradu,

Zwi ą zek Radziecki przej ą ł Przesmyk Karelski z Wyborgiem, północne

wybrze Ŝ e jeziora Ładoga z Sortaval ą , zachodni ą cz ęść Półwyspu

Rybackiego oraz w formie dzier Ŝ awy na 30 lat półwysep Hanko i

przylegaj ą ce do niego wyspy. Wojna ta była spowodowana d ąŜ eniami sił

imperialistycznych chc ą cych przekształci ć Finlandi ę w baz ę agresji na pół-

nocne obszary Zwi ą zku Radzieckiego. Ale reakcyjni przywódcy fi ń scy nie

potrafili wyci ą gn ąć wniosków z niepomy ś lnych dla swej armii działa ń

wojennych i pałali Ŝą dz ą odwetu. Trzecia Rzesza w razie pomy ś lnego

wyniku działa ń wojennych obiecywała Finlandii Półwysep Kolski, Kareli ę

Wschodni ą i Obwód Leningradzki.

Do zdobycia Leningradu dowództwo hitlerowskie przeznaczyło znaczne

siły:

— na Dalekiej Północy stała armia „Norwegia", w składzie czterech

dywizji niemieckich i dwóch fi ń skich. Miała uderza ć w kierunku na

Murma ń sk, Kandałaksz ę i Ucht ę ;

— na południe od jezior Oulu a Ŝ do Zatoki Fi ń skiej miała działa ć armia

fi ń ska, w składzie czternastu dywizji piechoty, dwóch brygad piechoty i

brygady kawalerii, wspartych 77 samolotami niemieckiej 5 Floty

Powietrznej oraz 222 samolotami fi ń skimi;

— z Prus Wschodnich od Bałtyku a Ŝ po Gołdap miała naciera ć Grupa

Armii „Północ", składaj ą ca si ę z 16 i 18 armii, licz ą cych ł ą cznie

dwadzie ś cia trzy dywizje, oraz z 4 grupy pancernej w składzie trzech

dywizji pancernych i tylu Ŝ zmechanizowanych, w sumie 600 czołgów.

Wspierało j ą 66 samolotów 1 Floty Powietrznej. Uderzaj ą c z rejonu Tyl Ŝ y

na Dyneburg — Opoczk ę — Psków, siłami 4 grupy pancernej oraz

zgrupowa ń uderzeniowych 16 i 18 armii powinna porozcina ć front wojsk

radzieckich, skierowa ć jednostki pancerne w rejon Pskowa i nie dopu ś ci ć

do odej ś cia zdolnych do walki oddziałów Armii Czerwonej z obszaru

nadbałty-

ckiego na wschód. Wykonanie tych zada ń stworzyłoby Grupie Armii

„Północ" dogodne warunki do uderzenia na Leningrad.

W przeddzie ń agresji na ZSRR została wysłana depesza do Rad

Wojennych Leningradzkiego, Zachodniego, Kijowskiego i Odeskiego

Okr ę gów Wojskowych podpisana przez ludowego komisarza obrony

marszałka Siemiona Timoszenk ę i szefa Sztabu Generalnego Armii

Czerwonej Gieorgija ś ukowa. W depeszy informowano, Ŝ e 22—23

czerwca 1941 roku jest mo Ŝ liwa napa ść Niemców, która mo Ŝ e

rozpocz ąć si ę od działa ń prowokacyjnych. Wojska okr ę gów powinny

by ć w gotowo ś ci bojowej do odparcia ewentualnego zaskakuj ą cego

uderzenia Niemców lub ich sojuszników. Polecono w niej, aby w nocy

z 21 na 22 czerwca obsadzi ć punkty ogniowe rejonów umocnionych na

granicy pa ń stwowej, przed ś witem tego dnia roz ś rodkowa ć na

lotniskach polowych lotnictwo, w tym tak Ŝ e jednostki lotnicze

rodzajów sił zbrojnych, i dokładnie je zamaskowa ć . Wszystkie

jednostki powinny osi ą gn ąć gotowo ść bojow ą , a wojska utrzymywa ć

w stanie roz ś rodkowanym. Nale Ŝ ało doprowadzi ć do gotowo ś ci

bojowej obron ę przeciwlotnicz ą , ale nie powoływa ć na razie

rezerwistów, a tak Ŝ e poczyni ć przygotowania w zakresie zaciemnienia

miast i obiektów. Poza tym dowódcy wymienionych okr ę gów nie

powinni podejmowa ć Ŝ adnych innych przedsi ę wzi ęć bez specjalnego

zarz ą dzenia.

Plan radzieckiej obrony granicy pa ń stwa na kierunkach uderze ń

armii fi ń skiej i niemieckiej Grupy Armii „Północ” przewidywał udział

wojsk Leningradzkiego Okr ę gu Wojskowego i Nadbałtyckiego

Wydzielonego Okr ę gu Wojskowego. Pierwszy, składaj ą cy si ę z 7, 14,

23 armii, miał osłania ć granic ę fi ń sk ą od Półwyspu Rybackiego a Ŝ do

Zatoki Fi ń skiej na długo ś ci 1200 kilometrów. Półwyspu Hanko miała

broni ć 8 samodzielna brygada piechoty. Nadbałtycki Wydzielony

Okr ę g Wojskowy, składaj ą cy si ę z 8 i 11 armii, miał rozwin ąć swoje

siły na granicy z Prusami Wschodnimi na długo ś ci 300 kilometrów i

osłania ć kierunek na Ryg ę , Dyneburg, Wilno. Dwie dywizje piechoty

miały broni ć wybrze Ŝ a bałtyckiego od Tallinna do Lipawy, a 3

samodzielna brygada piechoty — wysp Sarema i Hiuma.

Nadszedł 22 czerwca 1941 roku. Dzie ń napa ś ci hitlerowskich

Niemiec na Zwi ą zek Radziecki mo Ŝ na oczywi ś cie potraktowa ć jako

pierwszy dzie ń bitwy o Leningrad, ale byłoby to du Ŝ e uproszczenie.

Wprawdzie celem natarcia Grupy Armii „Północ" było rzeczywi ś cie

zaj ę cie Leningradu, to jednak trzeba sobie zdawa ć spraw ę , Ŝ e wojska

jej musiały pokona ć du Ŝą przestrze ń i stoczy ć wiele wyczerpuj ą cych

walk z jednostkami Armii Czerwonej, aby stan ąć pod tym miastem.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: