PORADNIK DYDAKTYCZNY dla nauczycieli realizuj�cych podstaw� programow� w zakresie szko�y podstawowej i gimnazjum z uczniami niewidomymi i s�abo widz�cymi Praca zbiorowa pod redakcj� Stanis�awa Jakubowskiego Ministerstwo Edukacji Narodowej Warszawa 2001 SPIS TRE�CI Wst�p 7 Rozdzia� I 10 Dzieci z uszkodzonym wzrokiem i ich edukacja -Tadeusz Majewski 10 1. Wzrok i jego uszkodzenie 10 1.1. Znaczenie wzroku w �yciu dziecka 10 1.2. Rodzaje uszkodzenia wzroku 10 1.3. Przyczyny uszkodzenia wzroku 14 2. Dzieci z uszkodzonym wzrokiem 15 2.1. Funkcjonowanie dzieci z uszkodzonym wzrokiem 15 2.2. Dzieci ca�kowicie niewidome 18 2.3. Dzieci niewidome z resztkami wzroku 18 2.4. Dzieci s�abo widz�ce 20 2.5. Dzieci ociemnia�e 24 2.6. Dzieci z uszkodzonym wzrokiem z dodatkowymi niepe�nosprawno�ciami 24 3. Tyflopedagogika 25 4. Aktualne tendencje w tyflopedagogice 28 Bibliografia 30 Rozdzia� II 32 Pos�ugiwanie si� wzrokiem przez dzieci s�abo widz�ce - Antonina Adamowicz-Hummel 32 1. Na czym polega rehabilitacja wzroku? 32 2. Najcz�ciej spotykane uszkodzenia i schorzenia uk�adu wzrokowego oraz ich nast�pstwa funkcjonalne 34 3. Czynniki wp�ywaj�ce na funkcjonowanie wzrokowe s�abo widz�cego 35 4. Pomoce u�atwiaj�ce widzenie 35 4.1. Czynniki zewn�trzne wp�ywaj�ce na widzenie 35 4.2. Powi�kszony druk i inne pomoce nieoptyczne 38 4.3. Najpopularniejsze pomoce optyczne 43 4.4 Powi�kszalniki i lupy elektroniczne 44 5. Wskaz�wki dla nauczyciela 46 5.1. Jak pom�c dziecku s�abo widz�cemu, �eby dobrze funkcjonowa�o i dobrze si� czu�o w klasie? 46 5.2. Przyk�ady zmian w wygl�dzie i zachowaniu dziecka, mog�cych �wiadczy� o zmianach w stanie jego zdrowia i w widzeniu 48 Bibliografia 48 Rozdzia� III 51 Pismo brajla i rysunek wypuk�y w nauczaniu dzieci niewidomych 51 1. Wykorzystanie w dydaktyce pisma brajla - Halina Zielazek 51 1.1. Pismo brajla, jego zakres u�ytkowania 51 1.2. Jak uczy�? 52 Bibliografia 58 2. Cele i metoda nauczania dzieci niewidomych rysowania i czytania rysunku 59 s. El�bieta Wi�ckowska 59 2.1. S�owo wst�pne 59 2.2. Psychiczne w�a�ciwo�ci czytania dotykiem grafiki wypuk�ej 61 2.3. Zasady redagowania rysunku dydaktycznego dla niewidomego 61 2.4. Techniki kszta�towania rysunku dotykowego dla niewidomego i przez niewidomego 64 2.5. Cele nauczania dzieci niewidomych rysunku 67 2.6. Podstawowe wskazania metodyczne 68 2.7. Zwi�zek nauczania rysunku z rozwojem wyobra�ni i poj�� przestrzennych dziecka niewidomego 73 Teksty uzupe�niaj�ce: 73 A. Zestawienie sprawno�ci ucznia niewidomego, przygotowanego do nauki w szkole masowej 73 B. Najlepsze, znane mi tabliczki brajlowskie: 74 Bibliografia 75 Rozdzia� IV 76 Pomoce dydaktyczne i �rodki techniczne przydatne w nauczaniu dzieci z uszkodzonym wzrokiem - Stanis�aw Jakubowski 76 1. Przedmioty i urz�dzenia s�u��ce rehabilitacji os�b niewidomych i s�abo widz�cych 76 2. Urz�dzenia m�wi�ce 82 2.1. Syntezatory mowy 82 2.2. Notatniki m�wi�ce 84 2.3. "M�wi�ca grafika" 85 3. Urz�dzenia elektroniczne wykorzystuj�ce pismo brajla 87 3.1. Monitory brajlowskie 88 3.2. Notatniki brajlowskie 88 3.3. Drukarki brajlowskie 89 4. Skanery, aparaty do czytania 90 5. Przyk�ady zastosowa� urz�dze� komputerowych 93 5.1. Elektroniczne s�owniki i encyklopedie 94 5.2. Sie� komputerowa w klasie zamiast tradycyjnej tablicy 95 5.3. Internet najwi�ksz� ksi�garni� �wiata 96 Bibliografia 99 Rozdzia� V 100 Zagadnienia nauczania pocz�tkowego dzieci z dysfunkcj� wzroku - Barbara Kawczy�ska-Regu�a, Bo�ena Pierzcha�a 100 1. Dziecko a klasa 100 1.1. Podstawy integracji 100 1.2. Wzajemne postawy dziecka niewidomego i widz�cego 101 1.3. Rola rodzic�w 103 1.4. Rola nauczyciela 104 1.5. Wzajemne kontakty rodzic-nauczyciel 105 1.6. Ucze� z dysfunkcj� wzroku a jego miejsce w spo�eczno�ci klasowej 106 1.7. Urz�dzenie klasy 107 2. Rehabilitacja podstawowa - wyrabianie samodzielno�ci w poruszaniu si� i samoobs�udze 108 2.1. Etapy rehabilitacji 108 2.2. Funkcja rodziny 109 2.3. Co to jest orientacja przestrzenna ? 109 2.4. Indywidualizacja w orientacji 110 2.5. Nauczanie orientacji w szkole 112 3. Pierwsze kroki w pisaniu i czytaniu 114 4. Odrabianie zada� domowych 122 4.1. Rola nauki domowej w og�lnym nauczaniu 122 4.2. Jak pomaga� dziecku z dysfunkcj� wzroku ? 123 4.3. Zabawa jako forma uczenia 127 4.4. Rola rodzic�w w odrabianiu zada� domowych 127 5. Nauczanie integracyjne 129 6. Konsultacja i pomoc pedagogiczna dla nauczycieli i rodzic�w 133 Bibliografia 135 Rozdzia� VI 137 Porady i wskaz�wki dydaktyczne dla nauczycieli przedmiot�w humanistycznych 137 1. Specyficzne zagadnienia w nauczaniu j�zyka polskiego dzieci z uszkodzeniem wzroku ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem niewidomych - Ma�gorzata Galster 137 1.1. Pocz�tki czytania i pisania 137 1.2. Rozwijanie s�ownictwa i form wypowiadania si� 138 1.3. Doskonalenie czytania 139 1.4. Korzystanie ze s�ownik�w 141 1.5. Nauka ortografii 142 1.6. Lekcje gramatyki 143 1.7. Praca z dzie�mi nowo ociemnia�ymi 143 Bibliografia 144 2. Historia i wiedza o spo�ecze�stwie - W�odzimierz Zielazek 144 2.1. Wyb�r odpowiednich podr�cznik�w 145 2.2. Inne �r�d�a wiadomo�ci 146 2.3. Dost�pno�� ilustracji i map historycznych 149 2.4. Pobudzanie aktywno�ci ucznia na lekcjach 150 2.5. Przeprowadzanie sprawdzian�w i test�w 151 Bibliografia: 152 3. Dost�pno�� sztuki i d�br kultury dla dzieci z uszkodzonym wzrokiem - Stanis�aw Bade�ski 153 3.1. Sztuka - jej miejsce w bloku humanistycznym 153 3.2. Znaczenie sztuki i tw�rczej wypowiedzi w rozwoju dziecka z uszkodzonym wzrokiem 153 3.3. Ci�g�o�� metod edukacji muzycznej i plastycznej 155 3.4. Swoisto�� nauczania sztuki 156 3.5. Plastyka 157 Rozdzia� VII 161 Nauczanie j�zyk�w obcych - Helena Jakubowska 161 1. S�owo wst�pne 161 2. Zanim nauka zacznie si� na dobre 163 3. M�wienie i rozumienie 165 4. Pisanie i czytanie 166 5. Tradycyjne i nowoczesne techniki nauki i pracy 169 6. Ucze� szczeg�lny czy ca�kiem zwyczajny? 171 Bibliografia 172 Rozdzia� VIII 173 Przedmioty przyrodnicze 173 1. Nauki biologiczne - Dorota Fran�i�-Nisztuk 173 1.1. Uwagi wst�pne 173 1.2. Metody i �rodki stosowane w pracy z uczniami niewidomymi i s�abo widz�cymi 177 1.3. Realizacja programu 181 1.4. Uwagi ko�cowe 186 Bibliografia 186 2. Wybrane zagadnienia dydaktyczne w nauczaniu geografii dzieci niewidomych - Jerzy Brzostek 188 2.1. Wypuk�e mapy i globusy stosowane w pracy dydaktycznej z niewidomymi 188 2.2. �wiczenia na globusie 190 2.3. �wiczenia na mapie 193 2.4. Nauka rysowania planu 196 2.5. Wykorzystanie horyzontarium i modelu sfery niebieskiej 197 Indeks rzeczowy 198 Bibliografia 199 3. Nauczanie fizyki z astronomi� i chemii - Ilona Piotrowska, Jan �wierczek 199 3.1 S�owo wst�pne 199 3.2. Nauczanie w szkole podstawowej 201 3.3. Nauczanie w gimnazjum 203 3.4. Przygotowanie i przeprowadzanie eksperymentu 205 3.5. Przyk�ady do�wiadcze� w podstawowych dzia�ach fizyki 208 3.6. Przyk�ady do�wiadcze� w podstawowych dzia�ach chemii 219 3.7. Wnioski 224 Bibliografia 225 Rozdzia� IX 226 Porady dydaktyczne dla nauczycieli matematyki - 226 1. Podstawy teoretyczne- Ma�gorzata Placha 226 2. Zagadnienia praktyczne- Marian Magner 230 3. Brajlowska notacja matematyczna - Stanis�aw Jakubowski 245 4. Mo�liwo�ci samodzielnego zapisywania wzor�w matematycznych w normalnym pi�mie przez osoby niewidome- Dariusz Miku�owski 247 Rozdzia� X 249 Nauczanie informatyki - Dariusz Miku�owski 249 1. W�a�ciwy wyb�r sprz�tu 249 2. Opanowanie klawiatury - Stanis�aw Jakubowski 250 3. Techniki pracy w systemach Windows 252 4. Skr�ty i u�atwienia systemu Windows dla os�b niewidomych i s�abo widz�cych 253 4.1. Ustawienia Windows u�atwiaj�ce niewidomym prac� 253 4.2. U�atwienia dla s�abo widz�cych 254 5. Kr�tka charakterystyka program�w obs�ugi system�w Windows 257 6. Nauka pakietu Office 261 6.1. Microsoft Word 261 6.2 Podstawy pracy os�b niewidomych z programu Excel 264 7. Wykorzystanie Internetu 265 7.1. Zak�adanie w�asnych kont 265 7.2. Mo�liwo�ci korzystania z program�w Microsoft Outlook Express i Internet Mail 266 7.3. Efektywne wykorzystanie Internetu 266 8. Inne po�yteczne zastosowania komputer�w 267 8.1. Wykorzystanie program�w do utrwalania i obr�bki d�wi�ku 267 8.2. Nauka element�w programowania 268 Rozdzia� XI 269 Orientacja przestrzenna i wychowanie fizyczne -Anna Sikorska 269 1. Nauka poruszania si� i orientacji w przestrzeni 269 2. Podstawowe �wiczenia z orientacji przestrzennej 269 2.1. Odnajdywanie upuszczonych przedmiot�w 271 3. Rozw�j fizyczny i sprawno�� fizyczna dzieci i m�odzie�y z dysfunkcj� narz�du wzroku 271 4. Rola r�norodnych form aktywno�ci ruchowej w procesie rewalidacji dzieci z dysfunkcj� narz�du wzroku 272 5. Przeciwwskazania lekarskie 274 5.1. Wykaz �wicze� zabronionych 274 6. Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna 275 6.1. Gimnastyka przy muzyce 275 7. Gry i zabawy ruchowe 275 8. Zabawy i sport na powietrzu 279 8.1. Podstawowe kroki w nauczaniu niewidomych nowych ruch�w 280 8.2. Przyk�ady wybranych konkurencji lekkoatletycznych (ich specyfika i metodyka nauczania) 280 8.3. Turystyka 287 8.4. Dyscypliny stworzone specjalnie dla niewidomych 287 8.5. Dostosowanie obiekt�w sportowych do potrzeb dzieci s�abo widz�cych i niewidomych 289 Bibliografia 290 Rozdzia� XII 292 Zaj�cia techniczne i plastyczne - Roman Pi�at 292 1. Rehabilitacyjne cele zaj�� 292 2. Rozwijanie sprawno�ci manualnej 292 3. Przyk�ady zaj�� plastyczno-technicznych z zastosowaniem r�norodnych materia��w 297 4. Czynno�ci �ycia codziennego 299 Bibliografia 302 Rozdzia� XIII 304 Dziedziny artystyczne 304 1. Muzyka - Gra�yna Nazarko 304 1.1. Uprzyst�pnienie procesu edukacyjnego 305 dla uczni�w z dysfunkcj� wzroku 305 1.2. Ekspresja muzyczna 307 1.3. Alternatywne formy zapisu muzyki elementarnej, czytanie g�osem z zapisu i proces odw...
mpwjs