Projekt okładki i ilustracje BEATA MARUSZEWSKA Opracowanie graficzne MARIA KOWALEWSKA Redakcja TAISA KATNER Redakcja techniczna URSZULA WOŹNICKA Korekta MAREK KREUTZ POCHODZENIE I ODOMOWIENIE Skąd wziął się pies w życiu człowieka? Czy udomowił go pierwotny, zmęczony samotnością człowiek, czy też pies „udomowił" sobie człowieka, idąc za nim i jego stadem? Nie wiemy tego dokładnie, ale nikt nie może zaprzeczyć oczywistemu faktowi, że pies jest najstarszym i najwierniejszym towarzyszem człowieka od tysięcy lat. Człowiek pierwotny i pierwotny pies żyjąc w określonych warunkach klimatycznych i środowiskowych, musieli nauczyć się tam żyć. Przyroda pomogła zwierzęciu, dając mu odpowiedniej gęstości i długości futro, dała mu krótkie lub długie nogi, odpowiednią budowę głowy i łap. Reszty dokonał człowiek, wyrabiając w zwierzęciu takie cechy, które mu były potrzebne w koczowniczym, a potem osiadłym trybie życia. Nauczył więc psa stróżowania, tropienia, polowania i pasterstwa. A potem człowiek chciał mieć nie tylko dobrego, ale i łagodnego psa; z opiekuna przeistoczył się w hodowcę, dobierając pary, selekcjonując i krzyżując tak, że dzisiejszy pies ma tyle wspólnego ze swym dzikim przodkiem, co współczesny człowiek z neandertalczykiem. Pochodzenie psa domowego pozostaje do dziś niejasne. Wiadomo, że pies nie pochodzi od jednej formy dzikiej, lecz od całego szeregu gatunków należących wspólnie do rodzaju Canis. Najwięcej zwolenników znalazła UDOMOWIENIE Szakal hipoteza głosząca, że praojcem psa jest wilk. Przemawiają za tym badania dotyczące budowy czaszki, uzębienia i kształtu źrenicy. Niektórzy naukowcy dzielą rasy psów na pochodzenia wilczego i pochodzenia szakalego. W większości przypadków jednak podział ten nie jest ścisły ze względu na krzyżówki przeprowadzane z udomowionymi psami różnego pochodzenia, z których powstały dziś egzystujące rasy. Obecnie żyje na świecie wiele rodzajów wilków. Wilki żyją (bądź żyły w czasach prehistorycznych) nie tylko w Europie od Hiszpanii aż po Ural, lecz także w całej Azji, włącznie z południem Indii oraz w Ameryce Północnej. Na tych olbrzymich przestrzeniach istnieją, oczywiście, jakże odmienne warunki. Związane są z tym duże różnice w wyglądzie zewnętrznym zwierząt. Wilki arktyczne osiągają wysokość metra, podczas gdy ich południowi bracia zaledwie połowę tego wzro- stu. Instynkt stadny wilków na południu jest o wiele słabszy niż u wilków z północy, gdzie surowy klimat stwarza zupełnie inne warunki walki o byt. Jeszcze i dzisiaj na północy krzyżuje się psy pociągowe z wilkami i w ten sposób twarda, harda wilcza natura przenikała i przenika do innych psów, przede wszystkim szpi-copodobnych. Bardzo prawdopodobne jest, że wilki południowe, z Indii lub Azji, dały przed dziesięcioma tysiącami lat początek hodowli psa domowego. Zapewne i szakal miał w tej hodowli swój udział. Wiemy, że szakal wykształtował szereg podtypów (mówi się o 19), które w związku z dużym ich rozprzestrzenieniem prowadzą różny tryb życia. Szakal daje się łatwiej oswoić niż wilk (w szczególności wilk północny), wykazuje wówczas duże przywiązanie i niczym wtedy nie różni się od dzielnego psiaka. Szakal i pies dajq się jatwo krzyżować, Przy.fzym,jiowstałe potomstwo mo-j rozmnażać. że się dale Celem wyjaśnienia różnorodności współczesnych ras psów można powiedzieć, że formą początkową była południowa podgrupa wilcza, która wymieszała się z wilczymi grupami środkowo- i północnoeu-ropejskimi. Jeszcze teraz żyje pra-pies, który nie zmieniał się przez tysiące lat. Jest to dingo. Kości przedstawicieli tej rasy znajdowano w całym świecie. Obecnie żyje on tylko w Australii jako zdziczały pies domowy i sprawia australijskim hodowcom owiec masę kłopotu, zadając ich stadom dotkliwe straty. Blisko z nim spokrewniony hall-strom-dingo z Nowej Gwinei został odkryty dopiero w 1956 r. Uważano go najpierw za takiego samego dzikiego psa jak wilk lub szakal. Ten żyjący w górach leśny dingo ma o wiele krótsze łapy i bardziej lisi łeb niż dingo australijski, ma oprócz tego zawinięty ogon. Dingo nie potrafią w ogóle szczekać. Wyrazem ich tęsknoty jest wycie. Dingo przypomina azjatyckie oraz afrykańskie psy - pariasy, zdziczałe, żyjące gromadnie w sąsiedztwie siedzib ludzkich. Próby udomowienia pariasów nie dały rezultatów, a młode, chowane przez człowieka, dziczeją. Jeśli porówna się wspaniały okaz psa irlandzkiego wysokiego w kłębie na około 1 metra z jamnikiem ostrowłosym, ma się wtedy pojęcie o rozpiętości tego gatunku. I o ile wspomniany „irlandczyk" jest przedstawicielem największej psiej rasy, jaka obecnie istnieje na świecie, jest jednak dużo mniejszy od olbrzymich wilków amerykańskiej Północy. Pierwszymi oswojonymi zwierzętami musiały być młode wilczki, które dały początek pierwotnemu psu. Nastąpić to mogło w okresach mię-dzylodowcowych. Celem człowieka w udomowieniu psa było wykorzystanie go jako towarzysza łowów. Spełniał on również rolę stróża, przestrzegającego mieszkańców groty przed niebezpieczeństwem, grożącym ze strony zbliżających się zwierząt drapieżnych lub ludzi z innego plemienia. Wrodzona inteligencja psia skłoniła go do okazania sympatii człowiekowi w postaci zaofiarowania mu swych cennych usług w zamian za pożywienie i dach nad głową. Zawarcie przyjaźni między człowiekiem a psem miało wielkie znaczenie dla poprawy warunków bytowych obydwu stron. Przyczyniło się także niewątpliwie do dalszego rozwoju społeczeństwa typu pasterskiego. W mezolicie pies dornowy był już stałym towarzyszem człowieka i zróżnicował się na wiele ras. Na podstawie odkryć archeologicznych w Egipcie, starożytnej Azji czy w Ameryce stwierdzić można, że żyły wtedy psy podobne do współcześnie hodowanych szpiców, dogów, buldogów czy jamników. Tak więc ze wszystkich gatunków zwierząt hodowanych przez człowieka, pies nabrał najbardziej urozmaiconych form i rozmaitych cech zewnętrznych wyglądu, jak również psychiki. RASY PSÓW Dziesięć tysięcy lat życia wspólnego z psem pozwoliło człowiekowi poznać jego naturę, zdolności, inteligencję i przywiązanie. Wieki, które upłynęły od udomowienia psa wytworzyły nowe rasy i odmiany oraz wykształciły cechy użyteczności zwierzęcia do określonych zadań. Na świecie mamy obecnie około 300 uznanych ras. Różnią się one od siebie wielkością, ciężarem, uwłosieniem, ubarwieniem. Wykorzystywane są wszechstronnie — zgodnie z rasą psa. W większości krajów istnieją związki czy stowarzyszenia kynologiczne, których zadaniem jest utrzymanie czystości ras przez prowadzenie re- jestrów bądź ksiąg hodowlanych zwierząt rasowych i ewentualne pośredniczenie w kontaktach hodowców między sobą. Działający w Polsce Związek Kynologiczny zrzesza hodowców psów rasowych, prowadzi instruktaż i selekcję materiału hodowlanego oraz Księgi Rodowodowe Psów Rasowych i wydaje własne czasopismo „P i e s", W Polsce żyje około 5 milionów psów, a tylko około 18 tysięcy zwierząt czystej rasy zarejestrowanych jest w Związku Kynologicznym. Jak widzimy, procent psów rasowych jest bardzo niewielki. Nie wszystkie ze wspomnianych 300 ras spotkać można w naszym kraju. Mamy w kraju jednego tylko bullteriera i ani jednego bullma-stifa - potężnego psa, znanego nam głównie z powieści Henryka Sienkiewicza „W pustyni i w puszczy". Właśnie z braku mastifa w filmowej wersji tej powieści psa Sabę zastąpił dog. Na hodowlę tej czy innej rasy ma wpływ przede wszystkim moda, a dzięki niej zwiększają się hodowle i przybywa nam psów określonej rasy czy odmiany. Były już mody na maltańczyki, buldogi francuskie, skye teriery, mopsy, pekińczyki i ratlerki. Dziś chyba najmodniejszymi i najłatwiej dostępnymi rasami psów są pudle, boksery i owczarki niemieckie. Aby ułatwić czytelnikowi wybór odpowiedniego do warunków mieszkaniowych i roli, jaką ma spełniać — psa, omówię szereg ras, kierując się ich przydatnością, a więc będzie mowa o psach myśliwskich, pasterskich, ratowniczych, obronnych i typowo pokojowych. ASY PSÓW PSY MYŚLIWSKIE, w zależności od zadania, które mają wykonać w trakcie polowania, dzielimy na psy wystawiające i aportujące, norowce, których rolą jest penetrowanie nor zwierzęcych oraz p ł o s z a k i, które płoszą i aportują zwierzynę, a wśród niej i ptactwo, psy gońcre, które ścigają i osaczają zwierzynę oraz posokowce, używane do odnajdowania po śladach krwi postrzelonej zwierzyny. Psy wystawiające to: Seter angielski jest biały w plamy lub cętki czarno-popielate, żółte lub kasztanowate. Waga 22-24 kg, wysokość 55-62 cm. Setery irlandzkie majq umaszcze-nie jednolite, od jasno- do ciem-nokasztanowej barwy. Sq nieco większe, bo o wysokości do 65 Gordon setery sq czarne, podpalane od strony brzusznej. Wszystkie mają sierść długq, jedwabistą - tworzqcq na nogach „frędzle", a na ogonie układającą się w tzw. pióro. Świetnie pływajq. Zasadniczym ich zadaniem jest wystawianie i aportowanie ptactwa wodnego. Sq posłuszne, inteligentne, żywe i pełne temperamentu. Na-dajq się do chowu w domu, pod warunkiem, że zapewnimy im długie spacery na powietrzu. krótkowłose, długowłose i szorstko- w|ose. 9° jest krótka i gładka, a u szor- stkowłosego — dłuższa, twarda i Jest to rasa psów myśliwskich wy- niemal stercząca. Umaszczenie brq- hodowanych w Niemczech. Używa- zowe lub dropiate, w cętkowane ne sq do wyszukiwania i wystawia- brązowe plamy. Wzrost do 65 cm. nia oraz aportowania zwierzyny. Wyżeł długowłosy bywa mniejszy - Wyżeł krótkowłosy i szorstkowłosy do 60 cm, sierść ma długą, miękkq różniq się od siebie tylko rodzajem i lśniqcq. Wszystkim wyżłom należy sierści, która u wyżła krótkowłose- przycinać ogony. - to wyżły angielskie, używane do polowań na ptactwo wodne. Wzrost 60-69 cm, waga 24-27 kg. Pointer jest lżejszy, zwinniejszy i jakoby bardziej elegancki od naszego wyżła. Przy tym jest bardzo szybki i wytrzymały. Jeżeli obliczy się prze-bytq drogę podczas ...
md_rapid