Szkoła Specjalna 2006 Nr 2 (234).pdf

Nr 2 (234) 2006

Tom LXVII

MARZEC

KWIECIEÑ

SZKO£A

SPECJALNA

DWUMIESIÊCZNIK AKADEMII PEDAGOGIKI SPECJALNEJ

im. Marii Grzegorzewskiej

SPIS TREŒCI

OPRACOWANIA NAUKOWE

83 – Urszula Bartnikowska

Europejskie korzenie tworzonych i realizowanych w Polsce programów dzia³añ na

rzecz niepe³nosprawnych

89 – Nawoja Miko³ajczak-Matyja

Wiedza o obiektach i zjawiskach naturalnych w definicjach konstruowanych przez

niewidomych i widz¹cych u¿ytkowników jêzyka

104 – Miros³aw Michalik

B³êdy w pisemnych wypowiedziach uczniów szko³y specjalnej

116 – Agnieszka ¯yta

Opieka, wychowanie i edukacja dzieci z niepe³nosprawnoœci¹ intelektualn¹ w Rosji

122 – Sonia Czudek-Œlêczka

Narodziny. Pogl¹dy czternastolatków wychowanych w tradycji luterañskiej i w tra-

dycji rzymskokatolickiej

Z PRAKTYKI PEDAGOGICZNEJ

139 – Danuta Gorajewska

Program terapii indywidualnej usprawniaj¹cej komunikacjê dziecka ze sprzê¿on¹

niepe³nosprawnoœci¹

Z KRAJU I ZE ŒWIATA

151 – Aleksandra B³a¿ejewska

Potrójny benefis naukowca wyros³ego z praktyki

153 – Marlena Kilian

Alfabet ELIA szans¹ dla osób niewidomych niezdolnych do nauki brajla

SPRAWOZDANIA I OCENY

157 – Beata Dubiñska

Prawa osób z niepe³nosprawnoœci¹ intelektualn¹. Dostêp do edukacji i zatrud-

nienia. Polska. Raport 2005. Open Society Institute EU Monitoring and Advocacy

Program. Open Society Institute Mental Health Initiative. Wydanie w polskiej wer-

sji jêzykowej PSOUU, Warszawa

Recenzowali: Prof. dr hab. Urszula Eckert

Prof. dr hab. Roman Ossowski

Wydanie czasopisma dofinansowane przez Ministerstwo Edukacji i Nauki

Komitet Redakcyjny:

prof. Halina Borzyszkowska, prof. W³adys³aw Dykcik, prof. Tadeusz Ga³kowski,

prof. Aniela Korzon, prof. Czes³aw Kosakowski, Jacek Kwapisz (MEiN), prof. Aleksandra

Maciarz, prof. Irena Obuchowska, dr Adam Szecówka

Redakcja :

prof. Jadwiga Kuczyñska-Kwapisz (redaktor naczelna), dr Danuta Gorajewska (z-ca redak-

tor naczelnej), Renata Malecka (sekretarz)

Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej

im. Marii Grzegorzewskiej

Redaktor naczelna – dr Ewa Lewandowska-Tarasiuk

Adres Redakcji: Wydawnictwo APS, 02-353 Warszawa

ul. Szczêœliwicka 40, tel. 0-22-589-36-50, fax 0-22-658-11-18

e-mail: szkolaspecjalna@aps.edu.pl

nak³ad 1300 egz.

OPRACOWANIA NAUKOWE

URSZULA BARTNIKOWSKA

EUROPEJSKIE KORZENIE TWORZONYCH I REALIZOWANYCH

W POLSCE PROGRAMÓW DZIA£AÑ NA RZECZ

NIEPE£NOSPRAWNYCH

Ostatnie stulecie było czasem wielu ważnych przemian dotyczących

postrzegania istoty człowieczeństwa, propagowania praw człowieka,

w tym również człowieka z niepełną sprawnością. Istotne zmiany na-

stąpiły po zakończeniu II wojny światowej, kiedy to dostrzeżono, że

ochrona praw człowieka leży w interesie wszystkich państw. W związ-

ku z tym zaczęto dążyć do umiędzynarodowienia tych praw. Szczegól-

ną rolę w tym zakresie odegrała Organizacja Narodów Zjednoczonych,

której Zgromadzenie Ogólne w 1948 r. uchwaliło Powszechną Deklara-

cję Praw Człowieka. To dało początek internacjonalizacji ochrony praw

człowieka. Proces ten polega na kreowaniu przez ONZ nowych stan-

dardów w dziedzinie praw człowieka, które następnie są wnoszone

w system prawa wewnętrznego i praktyki poszczególnych państw.

cz³owieka wszystkich cz³onków wspólnoty ludzkiej jest podstaw¹

wolnoœci, sprawiedliwoœci i pokoju œwiata“ – to pocz¹tek deklaracji i pocz¹-

tek powolnych przemian sytuacji ludzi z grup zagro¿onych odsuniêciem na

margines ¿ycia spo³ecznego. Kolejnym wa¿nym krokiem by³o uznanie roku

1981 za Miêdzynarodowy Rok Osób Niepe³nosprawnych. Wówczas wezwa-

no do tworzenia planu dzia³ania na poziomach regionalnym, narodowym

i miêdzynarodowym, które mia³yby na celu wyrównywanie szans niepe³no-

sprawnych, rehabilitacjê i prewencjê niepe³nosprawnoœci. Na lata 1983–1992

przewidziano te¿ Dekadê Osób Niepe³nosprawnych, w czasie której ró¿ne

organizacje zwraca³y uwagê na sprawy osób niepe³nosprawnych. W tym te¿

okresie powsta³ Œwiatowy Program Dzia³ania na Rzecz Osób Niepe³no-

sprawnych. W czasie Dekady Osób Niepe³nosprawnych rz¹dy i organizacje

mia³y wprowadziæ w ¿ycie postanowienia Programu ONZ. Zgromadzenie

Ogólne ONZ w 1992 r. podjê³o decyzjê, ¿e fundusz utworzony w celu wspie-

rania dzia³añ na rzecz niepe³nosprawnych w czasie Miêdzynarodowego Ro-

ku Osób Niepe³nosprawnych bêdzie kontynuowa³ swoj¹ misjê do 2010 r.,

aby w efekcie powsta³o spo³eczeñstwo otwarte na wszystkich. Œrodki finan-

sowe, którymi dysponuje fundusz, wykorzystywane s¹ do wspó³finansowa-

nia dzia³añ pañstw najmniej rozwiniêtych oraz wspierania grup najbardziej

marginalizowanych.

SZKO£A SPECJALNA 2/2006

„U znanie przyrodzonej godnoœci oraz równoœci i niezbywalnych praw

URSZULA BARTNIKOWSKA

Wymienione dzia³ania przynios³y jeszcze jeden pozytywny skutek – w 1993 r.

przyjêto Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepe³nosprawnych,

które – wed³ug zaleceñ – maj¹ siê staæ normami zwyczajowymi prawa miêdzy-

narodowego. Organizacja Narodów Zjednoczonych zapocz¹tkowa³a uznanie

praw wszystkich grup niepe³nosprawnych, w³¹cznie z tymi najbardziej odsu-

wanymi od ¿ycia spo³ecznego, czyli osób z upoœledzeniem umys³owym i choro-

bami psychicznymi.

Pañstwa Unii Europejskiej równie¿ zobowi¹zane s¹ do stworzenia takich

samych standardów oraz wyrównania ró¿nic miêdzy wszystkimi jej cz³on-

kami. Unia przejê³a prawa (konwencje, deklaracje i programy) ustanowione

przez Zgromadzenie ONZ. Poprzez dzia³ania UE ludzie niepe³nosprawni

mog¹ uczestniczyæ w licznych programach maj¹cych na celu poprawienie

ich bytu i funkcjonowania w spo³eczeñstwie na równych prawach z innymi

cz³onkami, ale z przys³uguj¹cymi im dodatkowymi prawami do wsparcia.

Trudno mówiæ o wszystkich podejmowanych dzia³aniach, wspomnê wiêc

o przyk³adowych. Poprzez Inicjatywê Wspólnoty ZATRUDNIENIE udzielo-

no wsparcia osobom z trudnoœciami w znalezieniu i utrzymaniu pracy oraz

realizowaniu kariery zawodowej. W ramach tej inicjatywy modu³ HORY-

ZONT skierowany by³ do szeroko pojêtej grupy niepe³nosprawnych. Setki

projektów rehabilitacji zawodowej, które mieœci³y siê w ramach programo-

wych tej inicjatywy zosta³o sfinansowanych przez Europejski Fundusz Spo-

³eczny, a w efekcie równie¿ zrealizowanych. Dziêki temu wypracowane zo-

sta³y strategie rozwoju nowych metod radzenia sobie z problemami, przed

jakimi staj¹ osoby niepe³nosprawne na zmieniaj¹cym siê rynku pracy. Cel

programu polega³ tak¿e na wprowadzaniu pozytywnych zmian w szkole-

niu, polityce zatrudnienia i stosowanych praktykach (raport „W kierunku

Europy bez barier dla osób z niepe³nosprawnoœci¹“).

Konstytucja RP zapewnia, ¿e „wszyscy s¹ wobec prawa równi. Wszyscy ma-

j¹ prawo do równego traktowania przez w³adze publiczne. Nikt nie mo¿e byæ

dyskryminowany w ¿yciu politycznym, spo³ecznym lub gospodarczym z ja-

kiejkolwiek przyczyny“ (art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Ponad-

to artyku³ 69 mówi, ¿e „osobom niepe³nosprawnym w³adze publiczne udzie-

laj¹, zgodnie z ustaw¹, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobie-

niu do pracy oraz komunikacji spo³ecznej“. Prawa te odnoœnie niepe³nospraw-

nych potwierdzone zosta³y w Karcie Praw Osób Niepe³nosprawnych przyjêtej

w 1997 roku. „Osoby niepe³nosprawne, czyli osoby, których sprawnoœæ fizycz-

na, psychiczna lub umys³owa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub

uniemo¿liwia ¿ycie codzienne, naukê, pracê oraz pe³nienie ról spo³ecznych,

zgodnie z normami prawnymi i zwyczajami, maj¹ prawo do niezale¿nego, sa-

modzielnego i aktywnego ¿ycia oraz nie mog¹ podlegaæ dyskryminacji“ (Kar-

ta Praw Osób Niepe³nosprawnych). Sytuacja w Polsce kszta³towana jest w du-

¿ej mierze zmianami zachodz¹cymi w krajach Europy. Odzwierciedla siê to

w prawach ustanawianych przez nasz rz¹d.

Przedstawione za³o¿enia, prawne uregulowania oraz przynale¿noœæ do Unii

Europejskiej daj¹ podstawê realizowania ró¿norodnych programów dzia³añ na

SZKO£A SPECJALNA 2/2006

EUROPEJSKIE KORZENIE TWORZONYCH I REALIZOWANYCH W POLSCE PROGRAMÓW DZIA£AÑ...

rzecz niepe³nosprawnych, do których nale¿¹ miêdzy innymi: PEGAZ (program

likwidacji barier transportowych), KOMPUTER DLA HOMERA (dziêki któremu

osoby niepe³nosprawne otrzymuj¹ pomoc w zakupie sprzêtu elektronicznego

i oprogramowania), DROGOWSKAZ (udzielaj¹cy pomocy przy zakupie sprzê-

tu ortopedycznego, wózków elektrycznych, œrodków pomocniczych), BRAILLE

'2000 (z którego skorzystali pracodawcy zatrudniaj¹cy w zak³adach pracy chro-

nionej osoby niewidome), HEFAJSTOS (program pomocy dla pracodawców

prowadz¹cych zak³ady pracy chronionej produkuj¹cych sprzêt rehabilitacyjny

i ortopedyczny), T£UMACZ dla nies³ysz¹cego (czyli dofinansowanie us³ug t³u-

maczy jêzyka migowego).

Warto wspomnieæ o programach, które obecnie s¹ realizowane. Jednym

z nich jest program EQUAL. Jego realizacja w Polsce przewidziana jest na la-

ta 2004–2006. Jest on strategi¹ Unii Europejskiej na tworzenie nowych i lep-

szych miejsc pracy oraz zapewnienie wszystkim dostêpu do stworzonych sta-

nowisk. Ma on s³u¿yæ wypracowaniu sposobów radzenia sobie z problemem

nierównoœci i dyskryminacji na rynku pracy. W diagnozie sytuacji spo³ecznej

autorzy programu zwracaj¹ uwagê na to, ¿e niepe³nosprawni (obok mniejszo-

œci etnicznych, ludzi z ni¿szym wykszta³ceniem, kobiet) równie¿ nale¿¹ do

grupy ludzi zagro¿onych wykluczeniem spo³ecznym. W ramach inicjatywy

EQUAL realizowane s¹ konkretne programy, np. TELEPRACA – projekt Za-

chodniopomorskiej Szko³y Biznesu. W ramach projektu zosta³o utworzone te-

lecentrum oraz lokalne centra zwane telechatkami. W telepracy odnajduj¹

swoje miejsce osoby niepe³nosprawne ruchowo. Dziêki mo¿liwoœci wykorzy-

stywania nowoczesnych technik informatycznych i telekomunikacyjnych bez-

poœrednia wymiana informacji, jak równie¿ dostarczenie efektów pracy nie

jest ju¿ problemem, niezale¿nie od odleg³oœci miejsca wykonywania pracy.

Dziêki temu nie jest konieczne doje¿d¿anie do pracy, poza tym nie liczy siê

wiek, wygl¹d czy sprawnoœæ fizyczna pracownika, ale wyniki jego pracy,

a czas pracy jest elastyczny.

W ramach EQUAL powsta³ te¿ projekt Fundacji Pomocy Chorym na Zanik

Miêœni – WINDA DO PRACY, którego uczestnikami mog¹ byæ osoby ze scho-

rzeniami nerwowo–miêœniowymi w wieku 18–45 lat, które nie ucz¹ siê i nie ma-

j¹ pracy. Program adresowany jest tak¿e do ich rodziców.

JUNIOR to program skierowany do m³odych ludzi niepe³nosprawnych,

którzy s¹ grup¹ szczególnie zagro¿on¹ na rynku pracy. Program ma u³atwiæ im

zdobycie sta¿u oraz w efekcie odnalezienie odpowiedniego miejsca zatrudnie-

nia. W programie tym przewidziana jest pomoc finansowa dla pracodawcy oraz

miejsce dla doradcy zawodowego, który odpowiada za przygotowanie niepe³-

nosprawnego cz³owieka do podjêcia pracy, zapewnia odpowiednie warunki do

nawi¹zania kontaktu pracodawcy z pracobiorc¹ oraz pomaga w prze³amaniu lê-

ków i oporów przed kontaktem z osob¹ niepe³nosprawn¹. Program ma wiêc

równie¿ na celu prze³amanie barier psychologicznych wobec ludzi z obni¿on¹

sprawnoœci¹ organizmu, które tkwi¹ w potencjalnych pracodawcach, co ma

zwiêkszyæ w przysz³oœci szanse niepe³nosprawnych w danym zak³adzie pracy

czy te¿ w danej bran¿y.

SZKO£A SPECJALNA 2/2006

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: