KONSTYTUCJA 1935 Po uchwaleniu s�awetnej noweli stanowienie prawa przebiega�o coraz cz�ciej w konflikcie z parlamentem. Rzutowa�a na to og�lna sytuacja polityczna, faktyczna dyktatura autorytarna Pi�sudskiego i jego obozu i narastaj�ce opory z Sejmem, spychanym na polityczny margines. regu�� sta�y s� ponadparlamentarne rz�dzy powo�ywane przez marsza�ka o ciesz�ce si� g��wnie jego zaufaniem, a nie tyle obu izb. Sanacja w mi�dzyczasie budowa�a w�asny ob�z polityczny (BBWR) stopniowo zwi�kszaj�cy sw�j udzia� procentowy w Sejmie (wybory z lat 1928, 1930, 1935). Brutalizacja walki politycznej osi�gne�a apogeum w latatch 1930 - 1934. Niemal ca�y czas ob�z rz�dz�cy przygotowywa� projekt nowej konstytucji, wzmacniaj�cej w�adz� wykonawcz�, zw�aszcza prezydenta, kt�rego uprawnienia krojono wyra�nie pod osob� marsza�ka. Nowa konstytucja zwana popularnie kwietniow� zosta�a uchwalona 23.04.1935 r., ale Pi�sudski z niej nie zd��y� skorzysta� - umar� 3 tygodnie p�niej. Nowa konstytucja opiera�a si� na nast�puj�cych zasadach: Ujomowa�a pa�stwo jako dobro wsp�lne wszystkich obywateli Wsp�dzia�ania obywateli z pa�stwem w celu osi�gni�cia swego "wsp�lnego dobra" Elitaryzmu (pogl�d spo�-polit. g�osz�cy s�uszno��, a nawet potrzeb� wyodr�bnienia w spo�ecze�stwie elit rz�dz�cych, obdarzonych wyj�tkowymi uprawnieniami (przecwinicy demoktatyzmu) Jednolitej i niepodzielnej w�adzy prezydenta zast�puj�c w ten spos�b monteskiuszowski tr�jpodzia� w�adzy Punkt ci�ko�ci w�adzy znalaz� si� w r�ku prezydenta RP, nadal sprawuj�cego 7-letni� kadencj�. Jego zwierzchnictwu podlega�y: rz�d, Sejm, Senat, si�y zbrojne, s�dy i NIK. Podczas sprawowania kadencji by� jedynie "odpowiedzilany przed Bogiem i histori�". Akty urz�dowe g�owy pa�stwa nie wymaga�y teraz kontrasygnaty, co dowdzi�o, �e nikt za nie nie ponosi� odpowiedzilno�ci. Prezydent m�g� wskaza� swojego nast�pc�, pow�a� i odwo�a� premiera, I prezesa S�du Najwy�szego i prezesa NIK, naczelnego wodza i generalnego inspektora si� zbrojnych. On te� powo�ywa� 1/3 sk��du Senatu, rozwi�zywa� parlament nawet o ile uzna� to za stosowne, przed up�ywem kadencji, stosowa� prawo �aski. Akty prawne prezydenta wykraczaj�ce poza jego prerogatywy wymaga�y kontrasygnaty premiera i danego ministra, tylko �e od niego uzale�nionych... G�owa pa�stwa mog�a zg�asza� projekty zmian konstytucji i odpwiednia uchwa�a wymaga�� jedynie zwyk�ej wi�kszo�ci g�os�w. Prezydent otrzymywa� prawo weta wobec poselskich projekt�w zmiany ustawy zasadniczej i podbny projekt m�g� pojawi� si� dopiero w nast�pnej kadencji parlamentu. Opr�cz tych uprawnie� ustawodawczych, prezydent posiada� prawo wydawamnia dekret�w z moc� ustawy. On te� zwo�ywa�, otwiera�, odracza� i zamyka� sesje obu izb parlamentu. Wobec uchwa� parlamentu (w tym i ustaw) m�g� zastosowa� prawo weta zawieszaj�cego. W okresie wojny m�g� wyznaczy� swego nast�pc� (taki przypadek nast�pi� w 1939 roku). Prezydenta wybiera�o specialne, elitarne cia�o - tzw. Zgromadzenie Elektor�w, sk�adaj�ce si� z 80 os�b: 50 wy�onionych przez Sejm, 25 przez Senat i 5 wirylist�w (2 marsza�k�w obu izb, premier, I prezes S�du Najwy�szego i generalny inspektor si� zbrojnych). Rz�d wed�ug konstytucji mia� "kierowa� sprawami pa�stwa, niezastrze�onymi innym organom w�adzy". Og�lnie rzecz ujmuj�c jego kompetencje wzrasta�y i pozycj� gabinetu ogranicza� tylko prezydent b�d�cy jego zwierzchnikiem, powo�uj�cym sk��d rz�du wraz z premierem Ten wyst�powa� raczej w roli reprezentanta Rady Ministr�w ni� jej niezale�nego szefa. Premier i ministrowie mogli zosta� poci�gni�ci przed Trybuna� Stanu na wniosek prezydenta i po��czonych izb. Nowa konstytucja wyra�nie pomniejsza�� rol� parlamentu - czyli w�adzy ustawodawczej. Przy okazji uleg�a redukcji liczba pos��w do Sejmu (do 208), wybieranych w 104 okr�gach wyborczych. List� kandydat�w ustala�y specialne zgromadzenia okregowe obejmuj�ce przedstawicieli samorz�du gospodarczego,z zawodowego i terytorialnego. Na czele takiego cia�� sta� komisarz wyborczy nominowany przez ministra spraw wewn�trznych. Od 1935 roku, gdy wesz�y w �ycie owe przepisy, partie polityczne pozbawiono prawa wy�aniania kandydat�, co da�o administracji okazj� do nadu�y�. Czynne prawo wyborcze przys�ugiwa�o teraz po uko�czeniu 24 roku �ycia, a bierne 30, w wypadku Sejmuj. Zaw�ono te� prawo wyborcze do Senatu RP - czynne prawo przys�ugiwa�o tutaj po uko�czeniu 30-tki, a bierne od 40 lat. Senat liczy� sobie tereaz 96 cz�onk�w, z tym �e 1/3 powo�ywa� prezydent. Na miejsce partyjnych klub�w poselsko-senatorskich pozostawa�y "grupy regionalne" (reprezentanci danego wojew�dztwa). Parlament, g��wnie Sejm mia� ograniczy� si� jedynie do funkcji ustawodawczych i bud�etowych, trac�c wp�yw na powo�ywanie i odwo�ywanie rz�du. Senat zosta� wzmocniony w stosunku do Sejmu poprzez utrudnienie tej izbie odrzucania poprawek senackich (niezb�d� sta�a si� wi�kszo�� 3/5 g�os�w). Parlament wy�oniony w 1935 r. nie odzwierciedla� rzeczywistej woli wyborc�w, a to w skutek oko�o 50% bojkotu na wezwanie si� si� opozycyjnych. Sanacja w spos�b sztuczny jednoznacznoie w nim dominowa�a. W sumie konstytucja kwietniowa sankcjonowa�a system autorytarny, faktycznie wdra�any i funkcjonuj�cy po 1926 r. Druga Rzeczypospolita rozporz�dza�a do realizacji podstawowych zada� pa�stwa w sferze wykonawczej, rozbudowan� administracj� polityczn�, rozporz�dzaj�c� mo�liwo�ci� stosowania nawet je�li trzeba - przymusu. Administracja publiczna dzieli�a si� na centraln� i terytorialn�. Ta druga z kolei sk��da�a si� ze struktur administracji rz�dowej i samorz�du. Administracja rz�dowa mia�a te� swoje 2 rodzaje: og�ln� (polityczn�) i specialn�. Administracja og�lna podlega�a resortowi spraw wewn�trznych, specialna innym ministrom np. wojskowo�ci, o�wiacie, transportowi itd. Pa�stwo zosta�o podzielone na 16 wojew�dztw, 264 powiaty, jedno miasto wydzielone (stolica), 611 gmin miejskich i 3195 gmin wiejskich (stan z 1939). Podzia� kraju przeprowadzony z kolei dla potrzeb administracji specialnej (okr�gi wojskowe, s�dowe, kolejowe, szkolne), cz�stokro� nie pokrywa� si� z wy�ej przedstawionym (og�lnym). Samorz�d nie by� jak np. w Anglii czy USA niezale�nym czynnikiem w stosunku do pa�stwa, przybieraj�c tylko form� udzia�u spe�cze�stwa w zarz�dzaniu krajem. Samorz� wyst�powa� w postaci terytorialnej, gospodarczej lub zawodowej. Od momentu zamachu majowego nast�powa�a jego uniformizacja i podporz�dkowanie administracji rz�dowej. Do centralnych organ�w administracji zaloczano: Rad� Ministr�w (ministerstwa dzieli�y si� na dwa departamenty, te za� na wydzia�, biura, referaty), w kt�ej sk�ad wchodzi�o ostatecznie 11 resort�w: G��wny Urz�d Statystyczny (GUS), G�owny Urz�d Miar, G��wny Inspektoriat Pracy, Pa�stwowy Instut Geologiczny, Dyrekcaj Monopoli Pa�stwowych. W wypadku administracji terytorialnej w jej postaci (formie) rz�dowej, organem pierwszej instancji by� starosta powiatowy (lub grodzki w wypadku miast powiat�w), a organem drugiej - wojewoda, a w Warszawie komisarz rz�du. Naczelnikiem administracji wojew�dztwa pozostawa� wojewoda, b�d�cy po�nomocnikiem rz�du w danym regionie, nominowany przez prezydenta na wniosek szefa resortu spraw wewn�trznych, zatwierdzony przez rz�d. Organem pomocniczym wojewody by� urz�d wojew�dzki. Warszawski komisarz rz�du posiada� rang� wojewody, a pomocnikami byli starostowie grodzcy i magistrat stolicy. Administracj� na szczeblu powiatu (w formie rz�dowej) przewodzi� starosta, pochodz�cy z nominacji ministra spraw wewn�trznych. Wsp�pracowaly z nim organy samorz�du powiatowego, sejmiki powiatowe i wydzia�y powiatowe. Swoje w��sne sktruktury posiada�a administracja specialna, np. wojsko, okr�gi korpus�w (10), komendanci garnizon�w i powiatowe (potem rejonowe) komendy uzupe�nie�, szkolnictwo swoje okr�gi szkolne (10) na czele z kuratorami. Samorz�d terytorialny funkcjonowa� na terenie gmin ( w wypadku wiejskich rada gminna pochodz�ca z wybor�w po�rednich, od 1933 rady zbiorowe, a wprzypadku moiejskim - rady miejskie powo�ywane w normalnych wyborach), powiat�w (rady powiatowe, od 1933 sejmiki) i tylko 2 wojew�dztwach: pozna�skim i pomorskim na mocy praw pochodz�cych jeszcze z pruskiego zaboru; do 1939 r. pa�stwo nie powo�a�o w innych regionach tego szczebla samorz�du (tam gdzie istnia� posiada� organy w postaci sejmiku i wydzia�u wojew�dzkiego oraz starosty krajowego). W wypadku gmin miejskich decyzje rady wciela� w �ycie zarz�d miejski sk��daj�cy si� z prezydenta i ��wnik�w w miastach wydzielonych lub burmistrza i ��wnik�w w pozosta�ych miastach. Samorz�d terytorialny realizowa� zadania w�asne i poruczone czyli takie, kt�re na mocy ustawy lub rozporz�dzenia normalnie nale�a�y do administracji. Z kolei samorz�d gospodarczy zrzesza� osoby fizyczne b�d� prawne (instytucje i przedsi�biorstwa).Poszczeg�lne bran�e lub kilka pokrewnych tworzy�y odpowiednie izby (np. rzemie�lnicze, rolnicze i przedsi�biorstwa). Instnia� te� samorz�d zawodowy skupiaj�cy odpwiednie grupy zawodowe w celu reprezentacji interes�w tych grup (np. izby adwokackie, lekarskie). Wymiar sprawiedliwo�ci II RP nale�a� do s�d�w powszechnych i szczeg�lnych, a organami pomocniczymi by�y: prokuratura (wraz z Generaln�), adwokatura i notariat. Na s�dy powszechne sk��da�y si�: s�dy grodzkie, okr�gowe, apelacyjne i S�d Najwy�szy. S�dziowie pochodzili z nominacji prezydenta, a same s�dy dzia�a�y na zasadzie niezawis�o�ci, cho� ustawa z 1928 roku da�a mo�liwo�� sanacji pewnej ingerencji. Do s�d�w szczeg�lnych zaliczano za�: wojskowe, pray, wyznaniowe, Trybuna� Stanu, Trybuna� Kompetencyjny (opory mi�dzy w�adz� a administracj�), Najwy�szy Trybuna� Administracyjny (orzeka� o legalno�ci dzia�a� administracji).
Julka_