Polityka społeczna w UE – wykład, dr Justyna Przywojska
Pojęcie modele integracji:
Integracja (łac. integratio – odnowienie, scalenie, uzupełnienie). Integracja oznacza tworzenie w miarę jednolitej, nowej całości z istniejących już elementów. Najczęściej termin integracja używany jest łącznie z określeniami: gospodarcza, społeczna, polityczna, kulturowa, czy regionalna.
Modele integracji:
1) pluralizm (transakcjonizm) – kierunek w stosunkach międzynarodowych przyjmujący zasadę wielofaktorowości. Integracja polega na stworzeniu wspólnoty państw o wysokim poziomie wymiany dyplomatycznej, ekonomicznej i politycznej. W procesach integracyjnych szczególnie istotne są nie tyle instytucje formalne, co czynniki umożliwiające zawieranie trwałych transakcji gwarantujących powiązania ekonomiczne i polityczne. Integracji sprzyjają: kontakty, wymiana i łączność między ludźmi.
2) funkcjonalizm i neofunkcjonalizm:
a) funkcjonalizm – integracja to proces wzajemnych dostosowań. Stosunki międzynarodowe mają apolityczny charakter. Istotna rola organizacji międzynarodowych. Pomijane są stosunki społeczne, ekonomia jest skutecznym środkiem integracji.
b) neofunkcjonalizm – rozwinął się na gruncie krytyki funkcjonalizmu tradycyjnego. Integracja ekonomiczna i unia polityczna są ze sobą powiązane na zasadzie efektu rozprzestrzeniania się. Uczestnicy integracji najpierw podejmują decyzje o charakterze ekonomiczno-społecznym, a w dalszej kolejności rozszerzają je o sferę polityczną.
3) federalizm – jest najdalej idącą formą integracji państwa, w której państwa decydują się na stopniową rezygnację z posiadanych uprawnień na rzecz wspólnie tworzonych struktur, instytucji o charakterze ponadnarodowym. W ten sposób tworzy się państwo związkowe posiadające ponadnarodowe, demokratyczne instytucje z władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Centralizacja określonych funkcji na szczeblu rządu federalnego i decentralizacja na poziomie lokalnym i regionalnym.
Historia integracji europejskiej
* Traktat Paryski – traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (TEWWiS) podpisano w Paryżu 18 kwietnia 1951r. TEWWiS wszedł w życie 23 lipca 1952r. i obowiązywał przez 50 lat (do 23 lipca 2002r.)
* Traktaty Rzymskie – 25 marca 1957r. podpisano w Rzymie traktaty powołujące do istnienia EWG i EURATOM. Weszły w życie 1 stycznia 1958r.
* Jednolity Akt Europejski – JAE był umową międzynarodową zawartą w ramach Wspólnot Europejskich modyfikującą Traktaty Rzymskie. Podpisany w 1986r. Współdziałanie Wspólnot rozciągnięto na nowe dziedziny takie jak: spójna polityka gospodarcza i społeczna, ochrona środowiska, rozwój nauki i postęp technologiczny.
* Traktat o Unii Europejskiej – wszedł w życie w 1993r. w skład nowo powstałej Unii Europejskiej weszły Wspólnota Europejska (wcześniej EWG), EWWiS oraz EURATOM. Do pierwotnego gospodarczego wymiaru współpracy między państwami (I filar) dodano wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (II filar) i wspólną politykę dotyczącą wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (III filar).
Etapy rozszerzania Unii Europejskiej
18 kwietnia 1951 powstała EWWiS. Celem tej organizacji było istnienie wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego państw członkowskich: Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, Niemiec i Włoch.
1973 - pierwsze rozszerzenie: Dania, Irlandia i Wielka Brytania.
1981 - drugie rozszerzenie: Grecja
1986 - trzecie rozszerzenie: Hiszpania i Portugalia
1995 - czwarte rozszerzenie: Austria, Finlandia i Szwecja. Społeczeństwo Norwegowie drugi raz wypowiadają się w referendum przeciw przyłączeniu ich kraju do WE.
2004 - piąte rozszerzenie : Cypr, Czechy, Estonia, Litwa Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia,
2007 - szóste rozszerzenie: Bułgaria i Rumunia
Kraje kandydujące: Turcja, Chorwacja, Macedonia i Islandia.
Instytucje Unii Europejskiej:
1) Parlament Europejski (Strasburg) – reprezentacja obywateli UE. Kadencja trwa 5 lat. Eurodeputowani wybierani są w wyborach powszechnych bezpośrednich przez obywateli państw członkowskich. Prawo wyborcze, zarówno czynne jak i bierne jest związane z obywatelstwem UE. Liczba miejsc w PE przysługująca państwu członkowskiemu zależy od liczby ludności tego państwa. Podczas obecnej kadencji (2009-14) w PE zasiada 736 posłów. Na czele PE stoi przewodniczący. Kieruje on pracami PE i reprezentuje go w stosunkach zewnętrznych. Przewodniczący wybierany jest bezwzględną większością głosów na połowę okresu Kadencji Parlamentu w głosowaniu tajnym. Kompetencje Parlamentu Europejskiego:
* legislacyjne – stanowi prawo europejskie
* budżetowe – uchwala budżet
* inicjatywy – może żądać od Komisji przedłożenia aktów prawnych, których ustanowienie uważa się za niezbędne w celu wykonania postanowień Traktatów
* kontrolne – wybiera przewodniczącego Komisji, zatwierdza ostateczny skład Komisji, może uchwalić wotum nieufności dla Komisji ze względu na jej działalność
2) Rada Europejska (Bruksela) – powstała w 1974r. jako nieformalne forum dyskusji między szefami państw i rządów. Status formalny zyskała w 1992r. dzięki Traktatowi z Maastricht, w którym jej funkcję zdefiniowano jako dawanie Unii impulsów niezbędnych do rozwoju oraz określanie ogólnych politycznych warunków tego rozwoju.
3) Rada Unii Europejskiej (Bruksela) – organ prawodawczy Unii. Organ międzyrządowy – członkowie Rady reprezentują interesy swoich państw członkowskich i działają zgodnie z instrukcjami swoich rządów. W RUE zasiadają ministrowie każdego państwa członkowskiego odpowiedzialni za daną dziedzinę. Główną kompetencją RUE jest stanowienie prawa wspólnie z Parlamentem. Rada występuje w 10 formacjach (Rada ds. Ogólnych, Rada ds. Zagranicznych, Rada ds. Gospodarczych i Finansowych, Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów, Rada ds. Konkurencyjności, Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii, Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa, Rada ds. Środowiska, Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury), którym przyporządkowane są wszystkie dziedziny polityki Unii.
Kompetencje Rady Unii Europejskiej:
* przyjmuje akty ustawodawcze - rozporządzenia, dyrektywy, memoranda, stanowiska itp. najczęściej w trybie współdecyzji z Parlamentem.
* uczestniczy w koordynacji polityk państw członkowskich
* rozwija wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa na podstawie ogólnych wytycznych Rady Europejskiej
* zawiera w imieniu Unii umowy międzynarodowe
* uchwala wraz z Parlamentem Budżet UE.
4) Komisja Europejska (Bruksela) – jest organem wykonawczym i reprezentuje interesy UE jako całości. Nazwa „Komisja” odnosi się zarówno do zespołu komisarzy, jak i do samej instytucji. Komisja składa się z 27 komisarzy, w tym wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Komisja jest powoływana na 5 lat.
Kompetencje Komisji Europejskiej:
* ustalanie celów i priorytetów działań
* przedstawianie Parlamentowi i Radzie projektów legislacyjnych (inicjatywa legislacyjna)
* czuwanie nad polityką UE i nad jej budżetem oraz ich wykonywanie
* egzekwowanie prawa europejskiego wraz z Trybunałem Sprawiedliwości
* reprezentowanie Unii na arenie międzynarodowej (negocjowanie umów handlowych między UE a państwami trzecimi itp.)
* Komisja proponuje podjęcie działania na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym (subsydiarność)
Dokumenty i dane Komisji Europejskiej:
* zielone księgi – dokumenty stanowiące punkt wyjścia do debaty i konsultacji
* białe księgi – konkretne propozycje Komisji w sprawie działań Unii
* Eurostat – oficjalne dane statystyczne Unii
* Eurobarometr – badania opinii w kwestiach związanych z Unią.
5) Trybunał Sprawiedliwości UE (Luksemburg) – utworzony w 1952r.. jego podstawową misją jest czuwanie „nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu” traktatów. Stanowi władzę sądowniczą Unii Europejskiej i czuwa we współpracy z sądami państw członkowskich nad jednolitym stosowaniem i jednolitą wykładnią prawa UE. Obejmuje 3 organy sądowe: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd (utworzony w 1988r.), Sąd do Spraw Służby Publicznej (utworzony w 2004r.)
W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, co oznacza, że reprezentowane są wszystkie krajowe porządki prawne UE. Trybunał Sprawiedliwości jest wspomagany przez 8 rzeczników generalnych, których rolą jest przedstawianie uzasadnionych opinii w sprawach wniesionych przed Trybunał. Kompetencje Trybunału Sprawiedliwości:
1) kontrola legalności aktów instytucji Unii Europejskiej
2) czuwanie nad poszanowaniem przez państwa członkowskie obowiązków wynikających z traktatów
3) wykładnia prawa Unii na wniosek sądów krajowych.
6) Trybunał Obrachunkowy (Luksemburg) – sprawuje kontrolę nad finansami UE. Przeprowadza kontrole, na podstawie których ocenia pozyskiwanie i wykorzystywanie funduszy UE. Wyniki swoich kontroli prezentuje w drodze sprawozdań i opinii. Trybunał promuje rozliczalność i przejrzystość oraz pomaga Parlamentowi i Radzie w nadzorowaniu wykonania budżetu UE, w szczególności w ramach procedury udzielania absolutorium.
7) Europejski Bank Centralny (Frankfurt nad Menem) – stanowi centralny element Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) skupiającego EBC oraz banki centralne państw członkowskich UE. EBC to wyspecjalizowana, niezależna instytucja powołana do prowadzenia polityki pieniężnej w strefie euro. Posiada osobowość prawną oraz własne organy i uprawnienia decyzyjne.
Organy doradcze:
1) Komitet Regionów (Bruksela) – powstał w 1994r. Składa się z przedstawicieli władz lokalnych i regionalnych krajów członkowskich. Członkowie Komitetu oraz ich zastępcy są mianowani na 5 lat spośród kandydatów przedstawionych przez państwa członkowskie. Ich mandat jest odnawialny.
Zadania Komitetu Regionów:
* Komitet zapewnia reprezentację interesów lokalnych w procesie stanowienia prawa unijnego poprzez opiniowanie projektów aktów prawnych, w szczególności w sprawach: zatrudnienia, kształcenia, funduszy strukturalnych, środowiska, kultury, ochrony ludności, zmian klimatu, czy energii.
* może również wydawać opinie z własnej inicjatywy (opinie Komitetu nie mają charakteru wiążącego)
* każdego roku Komitet Regionów odbywa 5 sesji plenarnych
2) Komitet Ekonomiczno-Społeczny (Bruksela) – powstał w 1957r. na mocy Traktatu Rzymskiego. W jego skład wchodzą 3 grupy:
* Grupa I – przedstawiciele organizacji pracodawców
* Grupa II – przedstawiciele pracowników
* Grupa III – pozostałe środowiska gospodarcze i społeczne.
Funkcje Komitetu:
* przedstawia swoją opinię Radzie, Komisji i PE albo na ich wniosek, albo z własnej inicjatywy
* zachęca społeczeństwo obywatelskie do większego angażowania się w kształtowanie polityki UE
* wzmacnia rolę społeczeństwa obywatelskiego w krajach nie należących do UE oraz pomaga tworzyć struktury doradcze
* opinie Komitetu Ekonomiczno-Społecznego nie mają charakteru wiążącego.
Integracja europejska w obszarze polityki społecznej
Cele polityki społecznej w UE
Polityka społeczna UE to działania Wspólnoty mające na celu powstanie ponadnarodowego prawa, jak również wzajemne uznawanie minimalnych standardów socjalnych przez państwa członkowskie.
Zadania polityki społecznej UE
Do zakresu zagadnień polityki społecznej UE zalicza się:
- politykę zatrudnienia
- stosunki pracy
- szkolenia zawodowe
- ochronę społeczną, bezpieczeństwo i higienę pracy
- ustanawianie minimalnych norm ochrony zatrudnienia
- przeciwdziałanie bezrobociu
- zwalczanie dyskryminacji
- dialog społeczny
Przesłanki integracji w obszarze socjalnym
1) Konieczność opracowania mechanizmu równoważącego kwestie społeczne i gospodarcze
2) Przekonanie, że integracja europejska nie może ograniczać się jedynie do tworzenia wspólnej przestrzeni ekonomicznej, lecz ma dotyczyć szeroko rozumianych procesów gospodarczych i społecznych
Traktaty Rzymskie
Przepisy dotyczące praw społecznych zostały ujęte już w Traktacie Rzymskim, ustanawiającym w 1957r. EWG. W pierwszych latach funkcjonowania EWG polityka społeczna miała marginalne znaczenie. Za priorytetowy cel Wspólnoty uznano szeroko zakrojoną integrację gospodarczą.
Polityka społeczna w Traktatach Rzymskich: Państwa założycielskie EWG uznały, iż wzrost gospodarczy automatycznie doprowadzi do rozwoju sfery społecznej, a integracja gospodarcza pociągnie za sobą samoczynne dostosowanie przepisów socjalnych w ramach Wspólnoty. Najistotniejsze: artykuły 123-125 deklarowały utworzenie specjalnego instrumentu finansowego – Europejskiego Funduszu Społecznego, którego podstawowym zadaniem miało być stymulowanie mobilności pracowników wewnątrz Wspólnoty oraz ułatwianie im adaptacji zmian procesów produkcji.
Szczyt w Paryżu (1972) – stwierdzono, że wzrost w sferze gospodarczej nie pociągnął za sobą postępu w sferze socjalnej, jak wcześniej zakładano. Stwierdzono, że warunki życia w poszczególnych państwach członkowskich są zbyt zróżnicowane, a kwestia poprawy jakości życia powinna być rozstrzygnięta przy udziale wszystkich partnerów społecznych.
Program Akcji Społecznej (1973)
W programie tym określono 3 podstawowe wytyczne dla polityki społecznej:
1) pełne i lepsze zatrudnienie
2) lepsze warunki życia i pracy
3) większy udział pracowników i partnerów społecznych w procesach decyzyjnych.
Ten pierwszy program socjalny Wspólnoty został ostatecznie uchwalony przez Radę Ministrów w 1974r.
Jednolity Akt Europejski
Regulacje w pierwszej połowie lat 80. dotyczyły głównie problemów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy. Dopiero podpisany w 1986r. Jednolity Akt Europejski określił nowe kompetencje Wspólnoty w dziedzinie polityki socjalnej.
Kwestie socjalne w JAE:
* wzrosła ranga dialogu społecznego na szczeblu europejskim
* podkreślono konieczność skoordynowania działań europejskich funduszy strukturalnych w celu poprawienia jakości życia w biedniejszych państwach członkowskich
* według postanowień JAE, polityka Wspólnoty powinna zmierzać do zachowania spójności pomiędzy gospodarką i problemami socjalnymi.
Traktat z Maastricht (1992r.)
Do Traktatu dołączono Porozumienie w Sprawie Polityki Społecznej, w którym państwa członkowskie, wykluczeniem Wielkiej Brytanii, zostały upoważnione do korzystania z organów, procedur i mechanizmów traktatowych dla celów polityki społecznej. W Porozumieniu określono cele polityki społecznej, które jedynie w kwestii praw pracowników i dialogu społecznego wykraczały poza ramy Traktatu o WE. Zadania UE w obszarze polityki społecznej wg Traktatu z Maastricht
Zadaniem Wspólnoty jest wspieranie wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej, podnoszenie stopy życiowej obywateli UE oraz podejmowanie działań zmierzających do poprawy poziomu oświaty i kształcenia zawodowego. Ponadto cele polityki społecznej powinny być realizowane w oparciu o zasadę pomocniczości (subsydiarności).
Europejska Karta Społeczna (RE)
Podpisana w 1961r. Zawiera prawa i wolności oraz ustanawia mechanizm nadzoru gwarantujący ich przestrzeganie przez Państwa-Strony. Od 1996r. zrewidowana EKS, która weszła w życie w 1999r. stopniowo zastępuje pierwotny traktat z 1961r.
Prawa gwarantowane:
1) prawo do mieszkania:
* dostęp do mieszkań o odpowiednim standardzie
* ograniczenie bezdomności
* polityka mieszkaniowa nakierowana na wszystkie kategorie osób nie posiadających wystarczających zasobów
* procedury ograniczające przymusową eksmisję
* równy dostęp dla osób nie będących obywatelami do mieszkań socjalnych i zasiłków mieszkaniowych
* budownictwo mieszkaniowe i zasiłki mieszkaniowe dostosowane do potrzeb rodziny
2) zdrowie:
* dostęp do efektywnego systemu ochrony zdrowia dla całek populacji
* polityka zapobiegania chorobom, w szczególności poprzez zapewnienie zdrowego środowiska
* polityka ukierunkowana na usuwanie zagrożeń dla zdrowia wynikających z pracy w celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy na płaszczyźnie prawnej oraz w praktyce
* ochrona macierzyństwa
3) edukacja:
* bezpłatna edukacja na poziomie podstawowym i średnim
* bezpłatne i efektywne poradnictwo zawodowe
* dostęp do przygotowania do zawodu (ogólne i zawodowe szkolnictwo średnie), uniwersyteckiego i pozauniwersyteckiego szkolnictwa wyższego, szkolenia zawodowego
* środki specjalne dla obcokrajowców przebywających na terenie państwa
* integracja dzieci niepełnosprawnych w ramach zwykłego systemu szkolnictwa
* dostęp do edukacji i szkolenia zawodowego dla osób niepełnosprawnych
4) praca i zatrudnienie:
* zakaz pracy przymusowej
* zakaz zatrudnienia dzieci poniżej 15 lat
* specjalne warunki zatrudnienia osób w wieku 15-18 lat
* prawo pracownika do zarabiania na życie pracą swobodnie wybraną
* polityka gospodarcza i społeczna skierowana na osiągnięcie pełnego zatrudnienia
* sprawiedliwe warunki pracy w zakresie płacy i czasu pracy
* ochrona godności w pracy oraz ochrona przed molestowaniem seksualnym
* wolność tworzenia związków zawodowych i organizacji pracodawców w celu ochrony interesów ekonomicznych i socjalnych, wolność wstępowania lub nie wstępowania do tych organizacji
* promocja wspólnych konsultacji, rokowań zbiorowych oraz mechanizmów pojednawczych i dobrowolnego arbitrażu
* ochrona w przypadku zwolnienia z pracy
* prawo do strajku
* dostęp do zatrudnienia dla osób niepełnosprawnych
5) ochrona prawna i społeczna:
* status prawny dziecka
* traktowanie młodocianych przestępców
* ochrona przed złym traktowaniem i nadużyciami
* zakaz jakichkolwiek form wykorzystywania (seksualnego i innych)
* prawna ochrona rodziny (równość pomiędzy małżonkami oraz małżonków w stosunku do dzieci, ochrona dzieci w przypadku rozpadu rodziny)
* prawo do ubezpieczenia społecznego, zabezpieczenia społecznego oraz świadczeń socjalnych
* prawo do ochrony przed ubóstwem i wykluczeniem społecznym
* opieka nad dziećmi
* specjalne środki ochrony osób w podeszłym wieku
6) przemieszczanie się osób:
* prawo do łączenia się rodzin
* prawo obywateli do opuszczenia własnego kraju
* gwarancje proceduralne w przypadku wydalenia z kraju
* uproszczenie formalności imigracyjnych
7) kwestia dyskryminacji:
* prawo ko...
pusiaczka91