Autonomia Palestyńska 1996-2005.pdf

▪ ROZKŁAD SIŁ POLITYCZNYCH W AUTONOMII

PALESTYŃSKIEJ A WYNIKI WYBORÓW

Z LAT 1996-2005.

_________________________________________________________________________________________

JAROSŁAW JARZ Ą BEK

Artykuł ten pierwotnie ukazał się w pracy: „Izrael i Autonomia Palestyńska.

Wybrane aspekty polityczne i prawne”, pod red. Bernarda J. Albin i Grze-

gorza Tokarza, wyd. Arboretum, Wrocław 2007, s. 7-36.

Jarosław Jarząbek - Doktor Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Wrocław-

ski. Specjalista z zakresu zagadnień palestyńskich. W 2006 r. przebywał na

staŜu badawczym na Uniwersytecie Jordańskim w Ammanie.

WST Ę P.

Gdyby spojrzeć na scenę polityczną Autonomii Palestyńskiej jedynie przez

pryzmat wyników ostatnich wyborów lokalnych oraz badań preferencji wybor-

czych, moŜna by dojść do wniosku, iŜ mamy tam do czynienia z klasycznym sys-

temem dwupartyjnym. To, co widzimy, to wyraźnie zarysowany układ, gdzie dwa

największe ugrupowania, Al-Fatach i Hamas, liczyć mogą na około kilkudziesię-

cioprocentowe poparcia kaŜde, zaś liczne mniejsze partie i ugrupowania nie są w

stanie zdobyć więcej niŜ 3-4 % głosów wyborców. Rzeczywista sytuacja jest jed-

nak o wiele bardziej skomplikowana, gdyŜ w przypadku palestyńskiej Autonomii,

trudno jest stosować teoretyczne modele, stworzone dla badania ugruntowanych

demokracji w stabilnych krajach Europy Zachodniej.

RóŜnic i problemów jest tu bardzo wiele, a najpowaŜniejszym z nich jest

niewątpliwie fakt, iŜ Autonomia Palestyńska nie jest suwerennym i niezaleŜnym

państwem, lecz zaledwie namiastką państwowości, bardzo mocno zaleŜną od

okupacyjnych władz izraelskich. MoŜliwości faktycznego sprawowania władzy

przez Palestyńczyków w ich quasi-państwie, są powaŜnie ograniczone, zarówno

terytorialnie, jak i przedmiotowo. Na tym jednak nie koniec problemów, bowiem

czy system dwupartyjny moŜe funkcjonować, gdy jeden z jego filarów jest ugru-

powaniem antysystemowym, odmawiającym nie tylko udziału w wyborach, ale

takŜe uznania ośrodków władzy i legitymizacji struktur państwowych (w tym

przypadku będą to oczywiście quasipaństwowe struktury Autonomii Palestyń-

skiej)? Tak działo się jak dotąd w przypadku Hamasu, który odrzucając zdecydo-

wanie ustalenia porozumień z Oslo, odmawiał uznania utworzonych w ich wyniku

władz palestyńskich. Co więcej, podobne stanowisko zajmowało lub nadal zajmu-

je kilka innych, mniejszych ugrupowań, które takŜe liczą się na palestyńskiej sce-

nie politycznej. Kolejną kwestią, wynikającą z w duŜej mierze z dwóch poprzed-

nich, jest fakt, iŜ w tym przypadku niemoŜliwe jest oddzielenie kwestii polityki

wewnętrznej, od zewnętrznej. Aktorzy palestyńskiej sceny politycznej nie działają

na terenie suwerennego państwa palestyńskiego, lecz na terytoriach zamieszkiwa-

nych przez Palestyńczyków, na których część lub całość władzy naleŜy do orga-

nów, na których działania nie mają bezpośredniego wpływu (np. rządu izraelskie-

go). Mamy więc do czynienia z sytuacją, gdzie pewne aspekty otoczenia ze-

wnętrznego są integralną częścią wewnątrz-palestyńskiego systemu politycznego.

Celem niniejszej pracy jest analiza obecnej sytuacji politycznej w Autono-

mii Palestyńskiej oraz głównych aktorów występujących na palestyńskiej scenie

politycznej. W pierwszej części przedstawione i scharakteryzowane zostaną

główne partie i organizacje działające wśród Palestyńczyków, zarówno te, spra-

wujące lub pretendujące do sprawowania władzy w Autonomii Palestyńskiej, jak i

te, nieuznające legalności istnienia tego organizmu. Tak więc w pierwszej kolej-

ności przedstawione zostaną dwa największe ugrupowania, cieszące się wśród

społeczeństwa palestyńskiego najliczniejszym poparciem, al-Fatah i Islamski

_______________________________________________________________________________

F ORUM I ZRAEL- P OLSKA- E UROPA ▪ www.forum-ipe.org

Ruch Oporu Hamas, a następnie mniejsze partie i organizacje, takie jak Islamski

DŜihad, przedstawiciele nurtu lewicowego oraz inni reprezentanci świeckiego

nacjonalizmu.

W dalszej części analizie poddane zostaną wybory, które odbyły się na tery-

toriach okupowanych, począwszy od pierwszych wyborów parlamentarnych i

prezydenckich w 1996 roku, poprzez wybory lokalne w 2004 i na początku 2005

roku, po wybory prezydenckie ze stycznia 2005 roku. NaleŜy w tym miejscu

zwrócić uwagę, iŜ kwestią równie waŜną, co wyniki samych wyborów, jest to, kto

i dlaczego wziął lub nie wziął w nich udziału.

1. CHARAKTERYSTYKA GŁÓWNYCH AKTORÓW PALESTY Ń SKIEJ

SCENY POLITYCZNEJ.

1.1 INFRASTRUKTURA WŁADZY.

Jak juŜ wspomniałem we wstępie, Autonomia Palestyńska nie posiada

wszystkich atrybutów suwerennej władzy państwowej. Mamy tu teŜ do czynienia

z kilkoma ośrodkami władzy, a relacje pomiędzy nimi są dość skomplikowane.

Centralą kwestią są tu relacje pomiędzy organami Organizacji Wyzwolenia Pale-

styny a Autonomii Palestyńskiej. Oba te ciała funkcjonują obok siebie i posiadają

bardzo podobną strukturę wewnętrzną, co przedstawia wykres nr 1 1 .

Sporządzony na podstawie „Graph of the PLO and the PNA Structure”, Jerusalem Media and

Comunication Centra (JMCC), http://www.jmcc.org/politics/plo/ploindex.htm, [15.02.2005].

_______________________________________________________________________________

F ORUM I ZRAEL- P OLSKA- E UROPA ▪ www.forum-ipe.org

Wykres nr 1.

Nieco uogólniając, zaleŜności zachodzące pomiędzy tymi dwoma ciałami

przedstawić moŜemy następująco: władze Autonomii Palestyńskiej, na mocy po-

rozumień pokojowych z Oslo (Deklaracji Zasad z 13 września 1993 i Porozumie-

nia Tymczasowego z 28 września 1995 roku), 2 przejęły de jure i de facto władzę

na obszarach Zachodniego Brzegu Jordanu i Strefy Gazy, przekazanych pod ich

jurysdykcję przez Izrael i w zakresie określonym w tych porozumieniach. Organi-

zacja Wyzwolenia Palestyny jest natomiast organem uznanym przez społeczność

międzynarodową za jedynego prawomocnego reprezentanta narodu palestyńskie-

go 3 i to właśnie ona w imieniu Palestyńczyków negocjowała i podpisywała

wspomniane porozumienia. NaleŜy przy tym pamiętać, Ŝe Autonomia Palestyń-

Teksty porozumień: JMCC, http://www.jmcc.org/peace/agreements.html [15.02.2005].

3 We wrześniu 1974 roku OWP zostaje uznana za jedynego przedstawiciela narodu palestyńskiego

przez obradujących w Rabacie przywódców państw arabskich. 14 października tegoŜ roku OWP

jako reprezentant Palestyńczyków zostaje zaproszona do wzięcia udziału w obradach Zgromadze-

nia Ogólnego ONZ. Georges Corm, Bliski Wschód w ogniu, wyd. Dialog, Warszawa 2004, s.219-

220.

_______________________________________________________________________________

F ORUM I ZRAEL- P OLSKA- E UROPA ▪ www.forum-ipe.org

ska, która jest formą władzy terytorialnej, posiadającą aparat administracyjny i

aparat przymusu, to tylko struktura przejściowa, która w załoŜeniach ma być je-

dynie pomostem do utworzenia państwa palestyńskiego. 4

Kwestię zaleŜności pomiędzy OWP a Autonomią Palestyńską rozpatrywać

moŜemy na trzech płaszczyznach: legitymizacji władzy, jej zakresu terytorialnego

oraz zakresu rzeczowego. Usankcjonowanie prawne pozycji władz Autonomii

wynikło początkowo jedynie ze wspomnianych juŜ układów pokojowych podpi-

sanych przez OWP. 20 stycznia 1996 roku odbyły się pierwsze wybory do Pale-

styńskiej Rady Legislacyjnej oraz wybory na Prezydenta Autonomii Palestyń-

skiej, w których oprócz partii i ruchów wchodzących w skład OWP udział wzięły

równieŜ partie i organizacje nie będące jej członkami oraz kandydaci niezaleŜni.

W ten sposób władze AP zyskały podwójną legitymizację swoich działań, tym

razem daną rządzącym bezpośrednio przez rządzonych. OWP pomimo swego

uznania międzynarodowego, nigdy nie zebrała pod swoimi skrzydłami wszystkich

liczących się palestyńskich sił politycznych, starała się natomiast być reprezenta-

tywna dla wielu palestyńskich grup społecznych (stąd zasiadanie w PRN przed-

stawicieli rozmaitych związków zawodowych i organizacji branŜowych). Nie

moŜna teŜ zaprzeczyć iŜ poparcie społeczeństwa palestyńskiego, zarówno w dia-

sporze, jak i w samej Palestynie, dla OWP było w latach 70tych i 80tych masowe

i nadal pozostaje znaczące.

Jeśli chodzi o zakres terytorialny, AP odpowiedzialna jest jedynie za obsza-

ry Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy i osoby tam zamieszkujące, przekazane pod

jej jurysdykcję przez władze izraelskie, nie reprezentuje natomiast Palestyńczy-

ków Ŝyjących w diasporze. OWP, działając przez wiele lat na wygnaniu, stała się

natomiast głównym wyrazicielem woli Palestyńczyków Ŝyjących poza Palestyną.

Co do rzeczowego zakresu władzy, podstawową sprawą jest fakt, iŜ na mocy izra-

elsko – palestyńskich porozumień pokojowych władze Autonomii nie posiadają

uprawnień do prowadzenia polityki zagranicznej, gdyŜ kwestia ta pozostawiona

została do rozstrzygnięcia w negocjacjach na temat ostatecznego statusu. 5 Kwestie

relacji międzynarodowych oraz negocjacje z Izraelem pozostają więc w gestii

OWP.

1.2 AL-FATAH – GŁÓWNY PRZEDSTAWICIEL NURTU Ś WIECKIEGO

NACJONALIZMU.

Słowo „fatah” w języku arabskim oznacza dosłownie „podbój”, jednak w

tym wypadku jest takŜe czytanym od końca akronimem słów Harakat at-Tahrir

al-Watani al-Filastini, czyli Palestyński Ruch Wyzwolenia Narodowego. Korze-

nie ruchu sięgają grup Ikhwan, zakładanych przez palestyńskich uchodźców w

4 Roboczą wersję konstytucji dla planowanego państwa palestyńskiego, datowaną na 7 marca, z

poprawkami z 25 marca 2003 roku, przygotowywaną przez Komitet Konstytucyjny, znaleźć moŜ-

na tutaj: http://www.jmcc.org/documents/palestineconstitution-eng.pdf [15.02.2005].

_______________________________________________________________________________

F ORUM I ZRAEL- P OLSKA- E UROPA ▪ www.forum-ipe.org

O kwestiach pozostawionych do rozstrzygnięcia w dalszych negocjacjach mówią: art. 5 Deklara-

cji Zasad i pt. 5 art. 31 Porozumienia Tymczasowego.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: