B�ogos�awiona SALOMEA �yciorys modlitwy � pie�ni Warszawa Akademia Teologii Katolickiej 1985 Materia�y zebra� i przygotowa� do wydania o. Joachim Roman Bar OFMConv. �yciorys napisa� o. Marian Kanior OSB Ok�adk� projektowa� Stanis�aw Stosiek 25962 Za zgod� Kurii Metropolitalnej Warszawskiej z dnia 3 grudnia 1984 r., nr 8708/K/84 Akademia Teologii Katolickiej 01-653 Warszawa, ul. Dewajtis 3 Drukarnia Narodowa, Zak�ad Nr 8, Krak�w, Os. Hutnicze 7 zam. nr 334/85, nak�ad 5.0.300 egz., N-54 A \AJ Wprowadzenie W bocznej kaplicy bazyliki �w. Franciszka w Krakowie spoczywaj� relikwie b�ogos�awionej Salo-mei, pochodz�cej z kr�lewskiego rodu Piast�w. Zazna�a b�. Salomea w swoim �yciu chwa�y tronu kr�lewskiego, ale tak�e przesz�a przez wiele utrapie�. Odda�a wszystko Bogu i ludziom, pozostawi�a wz�r prawdziwej s�u�ebnicy Bo�ej w stanie �wieckim i zakonnym. Jej ziemskie pielgrzymowanie zamyka si� w wieku XIII, ale i dzisiaj jeszcze �yje w pami�ci swoich czcicieli i na�ladowc�w, przychodzi z pomoc�, koi rany duszy i cia�a. Dla przypomnienia b�. Salomei w naszym wieku oraz dla jej czcicieli postara�em si� o przygotowanie niniejszej ksi��eczki. Zawiera ona do�� obszerny �yciorys B�ogos�awionej autorstwa O. Mariana Kaniora benedyktyna z Ty�ca i zbi�r modlitw oraz pie�ni. Materia�y do modlitw i teksty pie�ni z nutami dostarczy�y mi Siostry Klaryski klasztoru �w. Andrzeja w Krakowie. Ksi��eczk� wyda�a Akademia Teologii Katolickiej w Warszawie w ramach publikowania pomocy duszpasterskich. Krak�w, 15 VIII 1984 r. O. Joachim Roman Bar franciszkanin I. �yciorys bl. Salomei Wst�p Wiek XIII charakteryzuje wielka �arliwo�� religijna, kt�ra opanowa�a spo�ecze�stwo europejskie ju� od pocz�tku tego wieku. Jak wiek poprzedni by� okresem wzrostu zakon�w mniszych (benedyktyni, cystersi) tak wiek XIII jest okresem dominacji zakon�w men-dykanckich (dominikanie, franciszkanie). Ca�a Europa pokrywa si� g�st� sieci� dom�w zakonnych syn�w �w. Dominika i �w. Franciszka. Pocz�tek �e�skim domom da� �w. Franciszek w r. 1212, gdy �w. Klara przyj�a pokutny tryb �ycia na wz�r �w. Franciszka. Poniewa� pierwsze towarzyszki �w. Klary mieszka�y przy ko�ciele �w. Damiana, zwano je pocz�tkowo Damianitkami. Idea zak�adania �e�skich klasztor�w, zw�aszcza klarysek, szybko przybra�a realne kszta�ty, znajduj�ce licznych zwolennik�w na dworach ksi���cych. Panuj�cy obdarzaj� nowo za�o�one klasztory licznymi nadaniami, bo ich �ony i c�rki umiej� trafi� do hojno�ci m��w czy braci. W ten spos�b klasztory �e�skie uzyska�y przewag� nad m�skimi, otrzymuj�c niejednokrotnie bogate uposa�enia. Do Polski zakon klarysek przyszed� przez Czechy. Do Pragi czeskiej sprowadzi�a pierwsze �Damianitki" c�rka Ottokara I (1197�1230) b�. Agnieszka, kt�ra u-trzymywa�a osobisty kontakt ze �w. Klar�. Wst�piwszy do klarysek w 1233 r. zadba�a � dzi�ki swej rodzinie o wybudowanie klasztoru i o uzyskanie dla niego odpowiedniego uposa�enia. Ju� w r. 1234 papie� Grzegorz IX (1227�1241) bull� z 31 sierpnia tego roku poleci� prowincja�owi franciszkan�w nada� Agnieszce godno�� ksieni, z kt�rej ona po kilku latach zrezygnowa�a, zag��biaj�c si� coraz bardziej w �yciu kontemplacyjnym. Jej rodzona siostra Anna zosta�a wydana za Henryka Pobo�nego (1191�1241), syna Henryka Brodatego i �w. Jadwigi. Niew�tpliwie pod wp�ywem Agnieszki, jeszcze za �ycia jej m�a, powsta� plan sprowadzenia do Wroc�awia franciszkan�w i klarysek. Franciszkanie przybyli tu ju� w r. 1236. Ksi�na Anna � po �mierci m�a w bitwie pod Legnic� w walce z Tatarami � postanowi�a po�wi�ci� dalsze �ycie modlitwie i uczynkom mi�osierdzia, pragn�c tak�e zrealizowa� plan sprowadzenia zakonu �e�skiego. Od 1247 r. prawodawstwo franciszka�skie ustala�o, �e na za�o�enie nowego klasztoru musi zezwoli� kapitu�a generalna. Franciszkanie wroc�awscy, obawiaj�c si� by� mo�e ograniczenia �wiadczonych dla nich dobrodziejstw przez dw�r ksi���cy, czynili trudno�ci ksi�nej w za�o�eniu nowego klasztoru. Ostatecznie ksi�na uzyska�a od papie�a Aleksandra IV (1254�1261) bull� nakazuj�c� biskupowi wroc�awskiemu i lubuskiemu doprowadzi� do ko�ca zamierzone dzie�o, w wyniku czego pierwsze klaryski przyby�y do Wroc�awia 24 kwietnia 1257 r. z W�och czy z Pragi. B. Ulanowski przypuszcza, �e klaryski do Wroc�awia przyby�y z W�och, zatrzymu-si� po drodze w Pradze, gdy� czyniono usilne sta-ia, by w nowo za�o�onym klasztorze przynajmniej ka zakonnic by�o z najdawniejszego klasztoru. Po-i rola, jak Agnieszce w Pradze i Annie we Wro-viu, przypad�a b�. Salomei ze sprowadzeniem kla-* do Ma�opolski. B�ogos�awiona Salomea, c�rka Leszka Bia�ego ksi�cia krakowsko-sandomierskiego, �ona-dziewica kr�lewicza w�gierskiego Kolomana, kr�lowa halicka, a w ko�cu pierwsza polska klaryska, fundatorka klasztoru klarysek w Zawicho�cie przeniesionego p�niej do Ska�y, jest niezmiernie interesuj�c� postaci� na tle skomplikowanej sytuacji geopolitycznej Polski w XIII wieku. Ta barwna posta� kobiety bardzo charakterystycznej dla wieku XIII, rezygnuj�cej dla Chrystusa ze wszystkich godziwych rzeczy, nawet z po�ycia ma��e�skiego, jednej z pierwszych Polek wyniesionych na o�tarze, zas�uguje na wi�ksze upowszechnienie jej kultu nie tylko w �rodowisku krakowskim, ale w ca�ym naszym kraju. Dost�pne przekazy historyczne zawieraj� niestety bardzo szczup�e wiadomo�ci biograficzne. G��wnym ich �r�d�em pozostanie jej �ywot: Vita sanctae Salomeae Reginae Haliciensis auctore Stanislao Franciscano w wydaniu W. K�trzy�skiego. Jak sam wydawca zaznacza, jest to kopia, jaka si� zachowa�a do naszych czas�w. Sam �ywot b�ogos�awionej jest zawarty w bardzo og�lnych zarysach w I. rozdziale. Kr�tki II. rozdzia� opisuje jej pobyt w Haliczu i wst�pienie do klasztoru. Te nieliczne wiadomo�ci z �ycia �wieckiego � zabarwione legend� � nie zawsze dadz� si� utrzyma� w �wietle innych �r�de�. Trzy dalsze rozdzia�y przedstawiaj� jej 'chorob�, �mier� i cuda, jakie mia�y miejsce po jej �mierci. Rozdzia� VI. zawiera opis sporu o cia�o zmar�ej mi�dzy franciszkanami krakowskimi a klaryskami. Ostatni, najd�u�szy rozdzia� VII. wylicza cuda przypisywane b�. Salomei, jakie wydarzy�y si� w latach 1268�1273. B. Kiirbis�wna wnioskuje w oparciu o analiz� literack� tekstu, �e w �ywocie po��czono razem starsze Miracula z p�niejsz� legend�, kt�ra zatar�a chronolo- gie wydarze� w �yciu Salomei i t�o polityczne jej los�w Wed�ug jej opinii Miracula powsta�y w latach 1268__1273 i by�y spisywane przez franciszkan�w krakowskich, w kt�rych ko�ciele z�o�ono cia�o Salomei. Widocznie ju� w�wczas zbierano dane biograficzne dla przysz�ego procesu beatyfikacyjnego. Zosta�y one wci�gni�te przez autora �ywotu i stanowi� g��wn� tre�� dzie�a, a zarazem warto�� dla dziej�w kultury i obyczajowo�ci. Opisy cud�w odznaczaj� si� dok�adno�ci� i wymieniaj� osoby znane z dokument�w, gdy� by� to protok�, w kt�rym ka�dy szczeg� by� wa�ny. Podobnie jak Miracula, tak�e sam �ywot zawiera relacje wywodz�ce si� jeszcze niezbicie z XIII wieku. S� to przede wszystkim szczeg�y o jej �mierci i pogrzebie, dobrze datowane i powtarzaj�ce si�, chocia� z ma�ymi zmianami, tak�e w innych przekazach historycznych, jak: Kronika tzw. Mierzwy, Kronika Wielkopolska i Roczniki Ma�opolskie. Na Miracula zosta�a na�o�ona p�niejsza wersja legendowa, k�ad�ca nacisk nie na �wiecki etap �ycia, ale na �wi�to�� Bohaterki. Dlatego przekazy z historii politycznej s� niekiedy mylnie podane w �ywocie, jak np. to, �e kr�l w�gierski Andrzej wym�g� gro�b� wojny na Leszku Bia�ym ma��e�stwo mi�dzy Kolomanem a Salomea lub �e Ko-loman zasiad� na tronie halickim po �mierci swego ojca i panowa� tam, 25 lat. st�pnym zagadnieniem trudnym do rozstrzygni�cia jest osoba autora. Na ok�adce dawnego r�kopisu otu Biblioteki Zamoyskich, na podstawie kt�rego twierdzi W. K�trzy�ski � oparto proces bea- lcyjny, jest notatka, �e autorem tego dzie�a jest teolog franciszka�ski Stanis�aw. Wed�ug tego histo- . m�g� nim by� spowiednik Stanis�aw, kt�ry wys- 1 w VII. rozdziale �ywotu w ostatnich jej cu- lat 1272�73 jako �wiadek. B. Kiirbis�wna 8 przyjmuje, �e hagiograf Salomei by� nie tylko duchownym i franciszkaninem, ale tak�e cz�owiekiem uczonym, kt�ry �wiadomie przeprowadza� w swoim dziele sw�j pogl�d filozoficzny, nauk� o bycie oraz il-luminizm, zgodnie z doktryn� �w. Bonawentury i szko�y francuskiej XIII w. �ywot przytacza cuda spisane bezpo�rednio po �mierci Salomei, co wskazuje, �e powsta� w niezbyt d�ugim czasie po zgonie tej �wi�tobliwej kr�lowej; jest rzecz� bardzo prawdopodobn�, �e dzie�o to zosta�o napisane jeszcze za �ycia Kingi ok. r. 1290, a w ka�dym razie przed pocz�tkiem XIV wieku, jak przyjmuje wielu polskich historyk�w dawniejszych i wsp�czesnych. Z uwagi jednak na podane zastrze�enia, wiadomo�ci zawarte w tym �r�dle musz� by� korygowane czy uzupe�niane przez dane zawarte we wsp�czesnych tym wydarzeniom przekazach historycznych. Stosunkowo najlepiej jest udokumentowana sprawa beatyfikacji Salomei, zar�wno w oparciu o �r�d�a kra- j jowe, jak i z Archiwum Watyka�skiego. Z materia��w tych, sporz�dzonych przez cz�onk�w trybuna�u biskupiego czy to na.podstawie autopsji, a g��wnie na podstawie zezna� �wiadk�w, mo�na teraz �atwo korzysta� dzi�ki mikrofilmom. Natomiast w�tpliwym �r�d�em jest �ywot b�. Salomei napisany przez ks. A. Opatowiusza, kt�ry - jak to stwierdza W. K�trzy�ski - - korzysta� g��wnie z Zywotu teologa Sta- l nis�awa, i to bardzo nieumiej�tnie, przekr�caj�c sens, imiona i nazwiska do tego stopnia, �e jego dzie�o u-traci�o warto�� �r�d�a. 1. Narodziny Salomei, jej m�ode lata Salomea by�a c�rk� ksi�cia ma�opolskiego Leszka Bia�ego (1186�1227), syna Kazimierza II Sprawiedliwego i ksi�niczki Grzymis�awy, c�rki ksi�cia �uckiego Ingwara. Jej �ycie od najm�odszych lat zosta�o wplecione w skomplikowan� sytuacj� polityczn� Polski i kraj�w s�siednich. Leszek pragn�� kontynuowa� polityk� ojcow...
amicusveritas