MAGNATERIA POLSKA.pdf

(3582 KB) Pobierz
(anonymous)
Magnateria polska
1
Magnateria polska
Kryteria przynależności
Warunkiem należenia do tej warstwy
było posiadanie rozległych dóbr
ziemskich ( latyfundiów ), konsolidację
których rody magnackie utrwalały
poprzez ustanawianie ordynacji. Za
magnaterię uważa się rody, które
wchodziły w koligacje z innymi
rodzinami magnackimi, wywierały
wpływ polityczny przynajmniej o
zasięgu lokalnym, utrzymywały
własne wojska nadworne. Kryteria te
były w znaczący sposób zróżnicowane
w odniesieniu do rodów
zamieszkujących różne dzielnice I
Rzeczypospolitej. Fortuny magnackie
w Wielkopolsce były mniejsze niż na
Królewskich r ody magnackie opierały
się na królewszczyzna ch.
Posiadłości ziemskie polskich rodów magnackich w XVI-XVII wieku
Magnaci polscy 1576 - 1586
Geneza
Magnateria powstała prawdopodobnie
w wyniku kumulacji i skupowania
dóbr ziemskich. Pożyczając na
oprocentowany kredyt o d szlachty
środki finansowe na wykup posiadłości
ziemskich, wiązała się tym samym ze
swoimi wierzycielami, co umożliwiało
przenikanie do stanu magnackiego
bogatych i przedsiębiorczych
przedstawicieli stanu szlacheckiego.
Magnaci polscy 1697 - 1795
159670705.006.png 159670705.007.png
 
Magnateria polska
2
Magnaci wiązali się także węzłami rodzinnymi ze
szlacheckimi przywódcami wojskowymi i politycznymi.
Tą drogą do magnaterii weszły rody Zamoyskich ,
Koniecpolskich i Ossolińskich, przedstawiciele których
obejmowali urzędy senatorskie .
Życie polityczne
Za Zygmunta I Starego magnaci- senatorowie wyznaczali
jednego spośród dwóch posłów na sejm walny,
wybieranych na większości z sejmików. Wkrótce jednak
w wyniku ruchu egzekucyjnego utracili swoją
uprzywilejowana pozycję na rzecz izby poselskiej.
Magnateria uzyskała przewagę w życiu politycznym
Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wiek u. Jej potęga
militarna i polityczna sprawia, że niejednokrotnie próbuje
prowadzić własną politykę zagraniczną. W 1604 r ody
Michał Wiśniowiecki w latach 1606 - 1616 n a własną rękę
podejmują wyprawę do Mołdawii . W 1655, w czasie
utworzenia własnego księstwa udzielnego pod
Aleksander Janusz Zasławski , był dziedzicem jednej z
największych fortun magnackich w Rzeczypospolitej
W obliczu zaniku zdolności egzekucyjnych władzy centralnej w XVIII wieku , przejawiającym się w zrywaniu
sejmów i zawiązywaniu licznych konfederacji antykrólewskich , realna władza spoczęła na kontrolowanych przez
magnaterię sejmikach ziemskich. Poszczególne rody magnackie wytworzyły własny system klienteli szlacheckiej, za
pośrednictwem której wybierały własnych kandydatów do sejmu, deputatów Trybunału Koronnego i Litewskiego ,
kontrolowały sejmiki i sądy ziemskie. Wszystko to gwarantowało magnaterii przemożny wpływ na życie polityczne
kraju. Rywalizacja pomiędzy poszczególnymi rodami magnackimi obejmowała wszystkie szczeble administracji
Rzeczypospolitej, nie wyłączając wybieranego w wolnej elekcji króla . W 1700 opozycja wobec kumulującego na
Litwie większość urzędów senatorskich rodu Sapiehów doprowadziła do wybuchu wojny domowej.
Po 1764 następuje wyraźna koncentracja wpływów politycznych przez kilka rodów magnackich. Niektórym z nich:
przyznano tytuły książęc e, co podważyło równość szlachecką.
Życie kulturalne
Dwory magnackie były prężnymi ośrodkami kultury w Rzeczypospolitej, sprawującymi mecenat artystyczny o
zasięgu ogólnokrajowym. Magnatów stać było, na sprowadzenie wybitnych artystów i rzemieślników
zachodnioeuropejskich d o realizacji swoich założeń urbanistycznych, architektonicznych, rzeźbiarskich i malarskich.
Od XVIII wieku powstają w dobrach magnackich teatry dworskie. Często sami magnaci parają się nauką i sztuką,
czego przykładem jest m.in. poeta Łukasz Opaliński młodszy, pisarze marszałek wielki koronny Stanisław
159670705.008.png 159670705.001.png 159670705.002.png
 
Magnateria polska
3
Gospodarka
Swoje dochody magnateria czerpała z posiadanej przez nią ziemi. Wpływami były pieniądze uzyskiwane z dzierżaw ,
ze sprzedaży zboża, surowców i przetworów leśnych, bydła oraz ryb, z propinacji o raz operacji finansowych.
Magnaci kumulowali w swoich rękach wiele królewszczyzn t zw. starostw niegrodowych, wydzierżawianych przez
króla po niskich cenach jako nagrody za ich usługi wobec państwa lub monarchy. [1]
Magnateria polska była właścicielem rozległych latyfundiów, gdzie prowadziła przeważnie gospodarkę
rolno-hodowlaną. Niekiedy w skład domen magnackich wchodziły też kopalnie soli i rud metali. Od XVIII wieku w
latyfundiach magnackich często powstają manufaktury . Ukrytą formą wynagradzania klientelizmu szlachty były
przyznawane jej przez magnaterię dogodne czynsze dzierżawne, niekiedy rozdawnictwo wyrobów swoich
manufaktur ( farfury, pasy słuckie i tp.). Postępuje stała rozbudowa struktur administracyjnych dóbr magnackich.
Powoływani są nowi urzędnicy, zajmujący się zarządzaniem rozległych latyfundiów, tacy jak komisarze dóbr,
komisarze generalni, szyprowie generalni itp.
Rezydencje magnackie XVII-XVIII wieku
Zabory
W wyniku rozbiorów dobra magnackie znalazły się w trzech państwach zaborczych. Magnaci utracili znaczenie
polityczne, choć część służyła zaborcom, ale nadal posiadali ogromne majątki. Rodziny magnackie położyły zasługi
w zachowaniu i utrwaleniu dziedzictwa kulturalnego rozebranego państwa polskiego. W Puławach i Krakowie
Czartoryscy z gromadzili zbiory muzealne, dające początek Muzeum Czartoryskich w Krakowie . W 1817 we
założył bibliotekę. Magnaci biorą także udział w życiu społecznym. Inicjatorem powołania Towarzystwa Rolniczego
w Królestwie Polskim b ył hrabia Andrzej Zamoyski . Przedstawiciele wielkich rodów ziemiańskich powoływani byli
do rad nadzorczych wielkich spółek akcyjnych, jednak udział ich kapitałów w przemyśle, górnictwie i handlu był
ograniczony.
Polskie rody magnackie
159670705.003.png
 
Magnateria polska
4
159670705.004.png
 
Magnateria polska
5
Zobacz też
Bibliografia
• Władysław Czapliński, J. Długosz, Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku , Warszawa 1976
• Antoni Mączak, Klientela , Warszawa 1994
• Antoni Mączak, Magnateria , w: Encyklopedia historii Polski do 1945 roku, t. I, Warszawa 1981
• Władysław Konopczyński, Dzieje polski nowożytnej , 1936 , t. I-II.
Przypisy
[1] Władysław Czapliński ,, Józef Długosz, Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku, s. 71, Warszawa 1976
[2] Tadeusz Cegielski, Katarzyna Zielińska: Historia. Dzieje nowożytne. Podręcznik dla klasy II liceum ogólnokształcącego . Warszawa:
Wydawnictwa Szkole i Pedagogiczne, 1998, s. 191. ISBN 83-02-04757-0.
159670705.005.png
 

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin