Biomedyka – patologie społeczne (alkoholizm, nikotynizm, narkomania, AIDS)
Społeczeństwo polskie po kilkuletnim okresie zasadniczych przemian ustrojowo-społecznych, charakteryzuje się wieloma przejawami życia, typowymi dla wysoko rozwiniętych społeczeństw zachodnich. Pomimo przejścia z jednego systemu socjalistycznego do kapitalistycznego, zderzenie jednej kultury „rodzinnej” z „zachodnią", sprzyja osłabieniu funkcjonowania instytucji sterowania życiem społecznym, produkuje marginalizację życia publicznego, wyzwalając łańcuch czynników kryminogennych. Do zjawisk szczególnie niebezpiecznych charakteryzujących się dynamiką wzrostu i obniżeniem wieku uczestników należy zaliczyć: przestępczość nieletnich, alkoholizm, nikotynizm, narkomanie, zakażenia wirusem HIV.
Generalnie okres transformacji sprzyja rozwojowi różnych form patologii społecznych
i nieprzystosowaniu społecznemu wśród młodzieży.
Przez nieprzystosowanych społecznie należy rozumieć osoby z zespołem skumulowanych objawów, które wchodzą w otwarty konflikt z normami:
- obyczajowymi
- moralnymi
- społecznymi
a także uczestniczą w podkulturze i identyfikują się z ich standardami.
Natomiast A. Podgórecki twierdzi, że przez nieprzystosowanie społeczne należy rozumieć ten rodzaj zachowań, ten typ instytucji, ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej, nie dającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane.
Kolejna definicja nieprzystosowania społecznego sformułowana przez Konopnickiego brzmi następująco „jest to odchylenie się od normy w zachowaniu danego człowieka, przy czym przez normę będziemy rozumieć tutaj zasady moralne, obyczaje i zwyczaje przyjęte w danym środowisku. Stopień odchylenia od tej normy będzie świadczył o sile i natężeniu zaburzenia”
Istnieją dwa czynniki predyspozycyjne towarzyszące nieprzystosowaniu społecznemu. Są to:
A -czynniki organiczne, czyli wszelkie zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego (np: charakteropatia), oraz psychiczne, uwarunkowane przede wszystkim czynnikami dziedziczności i obejmujące sferę emocjonalną i wolicjonalną.
B -czynniki społeczne, tkwiące w środowiskach, które preferują zachowania antagonistyczno-destruktywne (np: rodzina, szkoła, sąsiedztwo, rówieśnicy).
Ad.a.
Czynniki organiczne występujące w okresie niepomyślnie przebiegającej ciąży:
- wylewy krwi do mózgu.
- zastój żylny i związana z tym ischemia(niedokrwienie miejscowe)..
- niedotlenienie mózgu w następstwie zamartwicy.
- bezpośrednie zniszczenie okolic mózgowia na skutek mechanicznego urazu.
- zmiany obrzękowe towarzyszące wymienionym zaburzeniom.
Przebyte urazy porodowe mózgu są do tego stopnia niebezpieczne, że często rzutują w sposób zasadniczy na osobowość danej jednostki.
Ad.b
Czynniki społeczne
1. rodzina
- poziom kultury życia rodzinnego
- atmosfera życia w domu rodzinnym oraz kultura pożycia rodziców i kultura współżycia pozostałych osób w rodzinie: nieporozumienia, zatargi, nawyki, uzależnienia.
- Stosunek odniesienia rodziców do dziecka i vice versa, poczucie bezpieczeństwa dziecka w rodzinie, zaspakajanie potrzeb.
2. szkoła
- stosunki interpersonalne w układzie; nauczyciel – uczeń i odwrotnie
- stosunki miedzy uczniami
- utrudnienia i opóźnienia w nauce szkolnej
3. rówieśnicy
- brak porozumienia z kolegami
- poczucie odrzucenia
- brak akceptacji
Jednak nie tylko wymienione wyżej czynniki społeczne i organiczne powodują nieprzystosowanie społeczne. Jakie zatem przyczyny motywują młodych ludzi do zachowań destruktywnych? Oto kilka grup czynników:
- Niezadowolenie z obecnych warunków życia i pragnienie warunków lepszych, często podsycane lekturą i oglądaniem filmów, budzących chęć osiągnięcia dobrobytu, przeżycia przygody zdobycia rozgłosu.
- Pragnienie zdobycia bogactwa w sposób łatwy i nie wymagający wysiłku.
- Uczucie nudy, wynikające z braku poważniejszych, jasno i wyraźnie określonych obowiązków oraz braku okazji do konstruktywnej społecznie reakcji.
- Tendencja do rozładowywania napięcia przez picie alkoholu lub używanie narkotyków.
- Dążenie do uzyskania zadowolenia seksualnego, wzmacniane zarówno przez filmy
- i czasopisma, jak i przez uczucie niepewności psychicznej i społecznej izolacji oraz lęku.
- Dążenie do wyładowania wrogości i zademonstrowania swojej przewagi i dominacji, co polepsza samopoczucie zachwiane porażkami życiowymi i uświadamianiem sobie własnej izolacji od otoczenia społecznego.
- Chęć dokonania czegoś i zwrócenia na siebie uwagi innych osób, podsycane ich obojętnością i okazywaniem przez nie lekceważenia.
W swojej pracy chciałbym skupić się na czterech rodzajach nieprzystosowania społecznego:
I. alkoholizmie
II. nikotynizmie
III. narkomanii
IV. chorobą AIDS
Ad.I.
W ostatnich kilku latach obserwuje się wyraźny wzrost zagrożeń alkoholowych wśród młodzieży. Z roku na rok wzrasta liczba młodych, którzy sięgają po napoje alkoholowe
a maleje liczba abstynentów. Jednocześnie obniża się wiek inicjacji alkoholowej. Z raportu "Młodzież a alkohol 94" wynika, że obecnie wśród chłopców szkół średnich zaledwie niecałe 10 procent to abstynenci (jeszcze kilka lat temu abstynentów było dwa razy tyle). Natomiast wiek inicjacji alkoholowej dla większości z nich obniżył się do 13-tego roku życia. Sytuacja wśród dziewcząt jest niewiele lepsza. . Choroba alkoholowa pojawia się tym szybciej im wcześniej następuje inicjacja alkoholowa. W wieku rozwojowym alkoholizm może rozwinąć się nawet już po kilku miesiącach od wypicia pierwszej puszki piwa.
Młodzi ludzie sięgają po alkohol z kilku głównych powodów:
- pragnienie zapewnienia sobie dobrego samopoczucia emocjonalnego – ludzie po alkoholu czują się swobodniej, łatwiej nawiązuje się im kontakty z innymi ludźmi, dlatego po alkohol często sięgają osoby nieśmiałe zakompleksione
- chęć zapomnienia o swoich problemach, rygorystycznych rodzicach, o zerwaniu
z partnerem
- brak perspektyw – życie wydaje się bezsensowne, głupie, a otaczający świat prezentuje okrucieństwo, nienawiść, smutek
- brak zrozumienia w domu rodzinnym – gdy dom rodzinny nie jest żadnym azylem, brakuje autorytetów najfajniej jest kupić butelkę i wypić ja ze znajomymi
- obawa przed odrzuceniem przez grupę – często młodzi ludzie musza się tłumaczyć dlaczego nie chcą pić. Poza tym traktuje się go jak kogoś obcego innego. Często nie zaprasza się takiej osoby na imprezy „bo i tak nie będzie piła”
Alkohol wywołuje nieodwracalne zmiany w ludzkim organizmie a także w psychice człowieka. Nadmierne picie alkoholu powoduje wiele chorób i ma ujemny wpływ na wiele układów i narządów wewnętrznych. Zbyt duże ilości alkoholu powodują uszkodzenia takich narządów i układów jak:
1. układ nerwowy
2. układ pokarmowy
3. układ krążenia
4. układ odpornościowy
5. układ oddechowy
6. zmiany hormonalne
7. zmiany skórne
8. zmiany nowotworowe
ad.1. Układ nerwowy
Układ nerwowy jest wyjątkowo wrażliwy na działanie alkoholu etylowego a szczególnie jego metabolitów. To właśnie w układzie nerwowym najwcześniej i najwyraźniej ujawniają się skutki neurotoksycznego działania etanolu. Na powstawanie patologicznych zmian w tym układzie wpływają dodatkowo, spowodowane przez alkohol, niedobory witaminowe.
W obwodowym układzie nerwowym na plan pierwszy wysuwa się zapalenie wielonerwowe (polineuropatia). Powstaje ono w wyniku zmian czynności i struktury nerwów naczyń obwodowych wywołanych czynnikami niezakaźnymi a w tym konkretnym przypadku szeroko rozumianym działaniem alkoholu i jego metabolitów. Charakteryzujące się przede wszystkim zaburzeniami czucia w odsiebnych odcinkach kończyn (parestezje i osłabienie), nerwobólami oraz bolesnością uciskową nerwów, osłabieniem bądź brakiem odruchów ścięgnistych a także bólami mięśniowymi. W skrajnych przypadkach mogą wystąpić niedowłady a nawet porażenia. ). Zmianom w obwodowym układzie nerwowym towarzyszą prawie zawsze zmiany mięśniowe manifestujące się osłabieniem siły i zanikami mięśni. Dochodzi również do osłabienia siły skurczu mięśni gładkich m.in. macicy i jelit. Przewlekłe spożywanie etanolu może również spowodować poważne problemy ze wzrokiem będące wynikiem toksycznego uszkodzenia pozagałkowej części nerwu wzrokowego (tzw. toksyczna neuropatia wzrokowa, która przejawia się różnego stopnia zaburzeniami widzenia, do pełnej ślepoty włącznie oraz różnego typu ograniczeniami pola widzenia i niekiedy prowadzi do zaniku nerwu wzrokowego) oraz retinopatią siatkówkowo - naczyniówkową. U osób spożywających duże ilości alkoholu obserwuje się w ośrodkowym układzie nerwowym, w 50 - 90% przypadków, poszerzenie układu komorowego oraz zaniki korowe głównie
w okolicach skroniowych i czołowych.
Stwierdzane w badaniach zmiany są wynikiem nie tylko uszkadzającego działania alkoholu
i jego metabolitów na mózg, ale także wielu różnych czynników towarzyszących zespołowi uzależnienia od alkoholu (m.in. urazy, wahania ciśnienia krwi, zaburzenia przepływu krwi przez mózg w stanach upicia, okresy bezdechu w stanach głębokiego zatrucia, różnego rodzaju schorzenia, niedobory żywieniowe itp.). Ze zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym związane jest także występowanie drgawkowych napadów abstynencyjnych nazywanych często padaczką alkoholową. W autonomicznym układzie nerwowym, wynikiem działania alkoholu może być neuropatia nerwu błędnego, którego uszkodzenie powoduje porażenie podniebienia miękkiego, gardła i krtani. Ad.2. Układ pokarmowy
Najczęściej spotykane w układzie pokarmowym zmiany to Przewlekłe stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej, przełyku, żołądka i dwunastnicy, zaburzenia perystaltyki przełyku
i jelit oraz upośledzone wchłanianie prowadzące do powstania niedoborów pokarmowych. Alkohol powoduje osłabienie zwieracza przełyku i urazowe pęknięcia przełyku.
Wątroba, w której metabolizowana jest większość alkoholu, reaguje na jego nadmierną ilość kolejno: stłuszczeniem, zapaleniem, zwłóknieniem, marskością. Stłuszczenie wątroby polega na nadmiernym odkładaniu się tłuszczu w komórkach wątrobowych i jest procesem
w znacznym stopniu odwracalnym tzn. ustępuje po zaprzestaniu picia. Objawy stłuszczenia manifestują się dolegliwościami w okolicy prawego podżebrza i wyraźnym powiększeniem wątroby. Alkoholowe zapalenie wątroby jest kolejnym etapem jej uszkodzenia a objawy
i dolegliwości są bardziej nasilone niż w stłuszczeniu. Jeżeli osoba z alkoholowym zapaleniem wątroby pije nadal, w około 80% przypadków, rozwija się zwłóknienie przechodzące w marskość. Marskość wątroby jest stanem, w którym miąższ wątroby (hepatocyty) zostaje zastąpiony przez włóknistą tkankę łączną, która jest bezwartościowa
z punktu widzenia funkcji wątroby a jednocześnie utrudnia przepływ krwi przez wątrobę. Objawami marskości są: ogólne osłabienie, chudnięcie, obecność płynu w jamie brzusznej, obrzęki, żółtaczka oraz żylaki przełyku, które mogą powodować obfite krwotoki. Pierwotny rak wątroby w 75% przypadków (wg. innych autorów u 15-20%), rozwija się na podłożu marskości.
Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego wśród mężczyzn nadużywających alkoholu waha się w granicach 10-30%.Nadciśnienie jest głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia krwotoku mózgowego lub udaru oraz zawału serca. Liczne badania wskazują na to, że częste spożywanie alkoholu ma ścisły związek z większą skłonnością do nadciśnienia. Stwierdzono, że różnorodne powikłania nadciśnienia tętniczego, w tym również związane z nimi zgony, zwiększają się wraz ze wzrostem spożycia alkoholu. Badania wykazują jednocześnie, że wraz z zaprzestaniem picia nadciśnienie tętnicze może być częściowo odwracalne.
Zarówno ostre zatrucie alkoholem jak i jego przewlekłe spożywanie mogą powodować niemiarowość lub zaburzenia rytmu pracy serca. Do przedsionkowych zaburzeń rytmu związanych z przewlekłą konsumpcją alkoholu należą migotanie (ok. 15-20% migotań idiopatycznych) i trzepotanie przedsionków. Nagłe zgony w populacji alkoholików tłumaczone są częściowo występowaniem arytmii. Alkohol zaburza automatyzm węzła zatokowo - przedsionkowego i może wydłużać przewodzenie impulsów), może również prowokować częstoskurcze.
U osób uzależnionych od alkoholu spotykane są często zmiany morfologiczne w szpiku kostnym, które uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie układu krwiotwórczego. Alkohol działa w sposób bezpośredni na wszystkie elementy morfotyczne krwi i ich rozwój. Wpływ na krwinki czerwone następuje poprzez obniżenie poziomu kwasu foliowego oraz hamowanie syntezy DNA. Stwierdzono także toksyczne działanie alkoholu na megakariocyty oraz niszczenie płytek krwi w śledzionie. Liczba płytek może powrócić do normy już po kilku dniach abstynencji.
Wynikiem chorób naczyń mózgowych są m.in. udary. Powstają one na skutek upośledzonego przepływu krwi przez te naczynia lub wydostania się krwi poza naczynie. Zwiększone ryzyko udaru i krwotoku wiąże się z hamowaniem przez alkohol trombogennej aktywności płytek krwi, zwiększoną tendencją do skurczu naczyń oraz wspomnianym wcześniej wzrostem ciśnienia krwi.
Układ odpornościowy składa się z narządów przystosowanych do obrony organizmu przed obcymi substancjami (grasica, śledziona, węzły chłonne, szpik kostny) oraz wyspecjalizowanych komórek takich jak limfocyty oraz makrofagi. Przewlekłe spożywanie alkoholu hamuje funkcje układu odpornościowego co manifestuje się zwiększoną wrażliwością na choroby zakaźne, zapalenie płuc, gruźlicę czy nawet raka. Alkohol upośledza m.in. zdolność limfocytów do spełniania ich funkcji (np. do produkcji przeciwciał przeciw obcym antygenom) oraz osłabia ich aktywność. Powoduje także obniżenie aktywności komórek NK, które są istotnym czynnikiem obronnym przeciwko przerzutom nowotworowym.
Spotykane często, u osób nadmiernie pijących, przewlekłe zapalenia błony śluzowej tchawicy i oskrzeli prowadzą do zwiększonej podatności na choroby układu oddechowego. U osób palących i nadużywających alkoholu 10-krotnie częściej niż w grupie kontrolnej występuje rak jamy ustnej, krtani oraz tchawicy.
Zmiany hormonalne manifestują się u mężczyzn powiększeniem gruczołów piersiowych, zmianą typu owłosienia, osłabieniem lub zanikiem zarostu na twarzy a u kobiet - zanikiem jajników, pojawieniem się zarostu na górnej wardze i "pogrubieniem" głosu. Następstwem tych zmian są często zaburzenia potencji i miesiączkowania, bezpłodność oraz wcześniejsze przekwitanie.
Powstają pośrednio i są skutkiem działania alkoholu na przewód pokarmowy i wątrobę. Najbardziej widoczne są przebarwienia i pajączkowate znamiona naczyniowe (zwłaszcza na skórze twarzy) oraz przekrwienie twarzy z zapaleniem spojówek i obrzękami. Nierzadko towarzyszy im uogólniony świąd, który może poprzedzać wystąpienie objawów marskości wątroby.
Badania wykazują, że nadużywanie alkoholu wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem powstania zmian nowotworowych szczególnie wątroby, przełyku, części nosowej gardła, krtani i tchawicy. Zaobserwowano również, że u kobiet pijących alkohol częściej występuje rak sutka. Wiąże się to m.in. z osłabieniem systemu odpornościowego organizmu.
Ad.II.
Nikotyna jest najbardziej rozpowszechnionym nałogiem. W kraju 50 procent mężczyzn i 30 procent kobiet codziennie wypala około 15 papierosów. Najmłodsi, 7-8 letnie dzieci zaczynają palić jeszcze w szkole podstawowej.
Przyczyny dla których sięgamy po papierosy są różne. Do najważniejszych należy zaliczyć:
- chęć zaszpanowania
- pragnienie rozładowania napięcia
- stres
- strach przed odrzuceniem przez rówieśników
- moda
- wpływ reklam w czasopismach i na bilbordach
- nuda
- ciekawość
Palenie tytoniu ma bardzo negatywny wpływ na organizm człowieka. Podobnie jak alkohol
powoduje ono wiele chorób i prowadzi do uzależnienia.
Do głównych chorób wywoływanych przez palenie tytoniu można zaliczyć:
Nowotwory złośliwe płuc: Wykazano, że od 90-95% nowotworów złośliwych rozwija się u osób palących w różnym czasie od rozpoczęcia tego nałogu w zależności od typu tytoniu, wieku rozpoczęcia palenia, ilości wypalanych papierosów czy cygar, czasu palenia. Ryzyko zachorowania zmniejsza się o połowę w przypadku palenia papierosów z filtrem a czas od zadziałania czynnika rakotwórczego do rozwinięcia pełnych objawów choroby wynosi od 15-20lat. Po zaprzestaniu palenia ryzyko zachorowania zmniejsza się o połowę po 5 latach a zbliża się do ryzyka osoby niepalącej po około 10 latach. Uważa się również, że około 20-30% nowotworów złośliwych płuc u osób niepalących jest związanych z paleniem biernym (palący partner w domu, palący koledzy w pracy itp.) gdyż w strumieniu bocznym znajduje się 5 razy więcej tlenku węgla, 2-3razy więcej nikotyny, 3-4razy więcej substancji rakotwórczych.
Nowotwory jamy ustnej, gardła, przełyku i krtani: Te nowotwory związane są w szczególności z paleniem cygar i fajek i występują około 2-20 razy częściej u osób palących niż niepalących.
Nowotwory innych narządów: Rozwój nowotworów może dotyczyć również innych narządów takich jak pęcherz moczowy, trzustka, nerki, żołądek, białaczki. Związane jest to ze składem dymu tytoniowego, którego składniki są rozpuszczalne w płynach tkankowych i tą drogą docierają do różnych narządów.
Choroby układu krążenia: Częstość zachorowania i liczba zgonów z powodu zawału serca, tętniaka aorty, nadciśnienia tętniczego, schorzeń degeneracyjnych mięśnia sercowego, schorzeń naczyń mózgowych, schorzeń naczyń obwodowych, krwotoku mózgowego jest większa u osób palących jak niepalących. Palenie papierosów prowadzi do zwiększenia zawartości cholesterolu, rozwoju blaszek miażdżycowych. Palenie papierosów beznikotynowych lub niskonikotynowych nie zmniejsza ryzyka zawału mięśnia sercowego wśród palących.
...
mpwjs