LO_Polski_Vademecum.pdf

(4206 KB) Pobierz

LPV-01-02-Antyk Grec_Rz [13-28]

33868439.111.png

33868439.118.png

33868439.131.png

33868439.001.png

33868439.011.png

33868439.022.png

33868439.033.png

33868439.044.png

33868439.055.png

33868439.066.png

33868439.077.png

33868439.082.png

33868439.083.png

33868439.084.png

33868439.085.png

33868439.086.png

33868439.087.png

33868439.088.png

33868439.089.png

33868439.090.png

33868439.091.png

33868439.092.png

33868439.093.png

33868439.094.png

33868439.095.png

33868439.096.png

33868439.097.png

33868439.098.png

33868439.099.png

33868439.100.png

33868439.101.png

33868439.102.png

33868439.103.png

33868439.104.png

33868439.105.png

33868439.106.png

33868439.107.png

33868439.108.png

33868439.109.png

33868439.110.png

33868439.112.png

33868439.113.png

33868439.114.png

33868439.115.png

33868439.116.png

33868439.117.png

33868439.119.png

33868439.120.png

33868439.121.png

33868439.122.png

33868439.123.png

33868439.124.png

33868439.125.png

33868439.126.png

33868439.127.png

33868439.128.png

33868439.129.png

33868439.130.png

33868439.132.png

33868439.133.png

33868439.134.png

33868439.135.png

33868439.136.png

33868439.137.png

33868439.138.png

33868439.002.png

33868439.003.png

33868439.004.png

33868439.005.png

33868439.006.png

33868439.007.png

33868439.008.png

33868439.009.png

33868439.010.png

33868439.012.png

33868439.013.png

33868439.014.png

33868439.015.png

33868439.016.png

33868439.017.png

33868439.018.png

33868439.019.png

33868439.020.png

33868439.021.png

33868439.023.png

33868439.024.png

33868439.025.png

33868439.026.png

33868439.027.png

33868439.028.png

33868439.029.png

33868439.030.png

33868439.031.png

33868439.032.png

33868439.034.png

33868439.035.png

33868439.036.png

33868439.037.png

33868439.038.png

33868439.039.png

33868439.040.png

33868439.041.png

33868439.042.png

33868439.043.png

33868439.045.png

33868439.046.png

33868439.047.png

33868439.048.png

33868439.049.png

33868439.050.png

33868439.051.png

33868439.052.png

33868439.053.png

33868439.054.png

33868439.056.png

33868439.057.png

33868439.058.png

33868439.059.png

2. Antyk grecki i rzymski

Nazwa epoki

OkreÊlenia „antyk” u˝ywa si´ zamiennie z nazwà „staro˝ytnoÊç”.

Ramy czasowe

Poczàtki literatury greckiej si´gajà VIII wieku i trwajà do VI wieku p.n.e.

Ten poczàtkowy okres zwany jest archaicznym . V wiek p.n.e. to okres

klasyczny kultury greckiej. Okres trzech stuleci po Êmierci Aleksandra

Macedoƒskiego (323 p.n.e.), który podbijajàc imperium perskie,

przyczyni∏ si´ do rozprzestrzenienia si´ kultury greckiej na Wschodzie,

to epoka hellenistyczna .

Góra Olimp

Dyskobol Myrona z Eleutheraj

Antyk rzymski dzielimy na cztery okresy: okres archaiczny od III do I wieku p.n.e., okres republiki (cy-

ceroƒski) to I wiek p.n.e., okres augustowski od 30 roku p.n.e. do I wieku n.e. oraz okres cesarski

do koƒca Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476 roku.

Charakterystyka epoki

Kultura Êródziemnomorska stanowi jeden z filarów kultury europej-

skiej. Nasz sposób postrzegania Êwiata, ˝ywe wspó∏czeÊnie archety-

py, toposy, system wartoÊci zosta∏y ukszta∏towane w du˝ej mierze

na staro˝ytnych wzorcach.

Obraz wierzeƒ i wyobra˝eƒ Greków i Rzymian zasta∏ przez nich

zawarty w mitach . Ustnie przekazywane opowieÊci s∏u˝y∏y wyra˝e-

niu podstawowych pytaƒ egzystencjalnych, bliskich ka˝demu cz∏o-

wiekowi, niezale˝nie od czasów, w których ˝yje: skàd si´ wzià∏em,

jak mam ˝yç, jaki jest cel ludzkiej w´drówki? JednoczeÊnie trakto-

wa∏y o powstaniu i naturze bogów, Êwiata, zbiorowoÊci ludzkich.

Stworzy∏o to podwaliny do powstania wielkiej nauki o antycznym

rodowodzie – filozofii.

Ze wzgl´du na tematyk´ mity mo˝na podzieliç na:

w teogoniczne – o pochodzeniu bogów

w kosmogoniczne – o narodzinach Êwiata

w genealogiczne – o historii rodu

w antropogeniczne – o powstaniu cz∏owieka

CYTAT

Mit odnosi si´ zawsze do zda-

rzeƒ minionych: „przed stwo-

rzeniem Êwiata” lub „podczas

pierwszych wieków”, a w ka˝-

dym razie: „dawno temu”. Ale

wewn´trzna wartoÊç przypisy-

wana mitowi bierze si´ z te-

go, ˝e te zdarzenia, majàce

rozwijaç si´ w jakimÊ mo-

mencie czasu, tworzà zara-

zem trwa∏à struktur´, która

równoczeÊnie odnosi si´

do przesz∏oÊci, teraêniejszoÊci

i przysz∏oÊci.

Claude Lévi-Strauss, Antropologia

strukturalna , prze∏o˝y∏

Krzysztof Pomian, 1970

13

33868439.060.png

33868439.061.png

33868439.062.png

33868439.063.png

Historia literatury

CYTAT

Mit odnawia si´, bo mo˝e

byç wcià˝ na nowo wypowia-

dany [...]. Do mitu wszelkie-

go – jak wiemy – s∏owo

„ostatni” si´ nie stosuje. Mi-

tologiczne powieÊci idàce

przez wieki sà zawsze nie-

skoƒczone...

Micha∏ G∏owiƒski,

Mity przebrane: Dionizos,

Narcyz, Prometeusz, Marcho∏t,

labirynt , 1990

w

Pow´drujmy w dalszà jeszcze

przesz∏oÊç, bo w samà genez´

cz∏owieka, czyli – dla nas

– genez´ wszystkiego. Jak to

rozumiem? Po grecku. Nad

greckim morzem i na samym

morzu zrodzi∏a si´ przed ty-

siàcleciami cywilizacja, którà

z ∏aciƒska zwiemy „humani-

stycznà”, a po grecku nale˝a-

∏oby jà nazwaç – mo˝e „an-

tropocentrycznà”? Jej zasad´

sformu∏owa∏ w V wieku

przed Chr. Protagoras w s∏yn-

nym aforyzmie […] „Cz∏owiek

jest wszystkich rzeczy miarà”.

W tym humanizmie jest nie

tylko duma, lecz tak˝e (a my-

Êl´, ˝e bardziej ni˝ duma) go-

rycz. Oto kondycja, w jakiej

istniej´ – nie wiem, dlaczego

w takiej w∏aÊnie, a nie innej:

w tej ludzkiej kondycji, z tymi

nogami, r´kami, z tà g∏owà,

z tymi oczami, uszami, ustami

– takimi, a nie innymi. Dziw-

noÊç kszta∏tu ludzkiego. Dziw-

noÊç ludzkiego istnienia. Gre-

cy wiele o tym medytowali.

Zygmunt Kubiak,

Mitologia Greków

i Rzymian , 1997

Mityczni bogowie Zeus i Hera

OpowieÊç mityczna nie jest gatunkiem literackim, jednak od wie-

ków stanowi niewyczerpane êród∏o literackich – oraz innych – in-

spiracji twórczych. Nowo˝ytna kultura europejska ∏àczy si´ z an-

tykiem, dokonujàc ciàg∏ej reinterpretacji mitów, nadajàc im nowe

sensy i na nowo je odczytujàc. Pierwotnie mity pe∏ni∏y funkcje:

w poznawcze

w Êwiatopoglàdowe

w sakralne .

Orfeusz po raz ostatni ˝egna Eurydyk´ w chwili, gdy Hermes zabiera jà do podziemia (rycina)

MyÊlenie mityczne nie dotyczy wy∏àcznie staro˝ytnej Grecji i Rzy-

mu. Jest ono w∏aÊciwe ka˝dej spo∏ecznoÊci. Oddzia∏uje na ludzi

w sposób irracjonalny, odwo∏ujàc si´ do sfery zbiorowych emo-

cji, wierzeƒ. Powstaje poza historià, poza realnym doÊwiadcze-

niem, a cz´sto nawet wbrew historycznym faktom. Wiele ideolo-

gii, które zaw∏adn´∏y ludzkimi umys∏ami, pos∏u˝y∏o si´ mitami

spo∏ecznymi silnie tkwiàcymi w zbiorowej ÊwiadomoÊci (np. mit

o wykorzystywaniu dzieci´cej krwi do wyrabiania macy przez ˚y-

dów zosta∏ u˝yty przez ideologów faszystowskich).

14

33868439.064.png

33868439.065.png

33868439.067.png

33868439.068.png

33868439.069.png

Antyk grecki i rzymski

Rafael Santi, Szko∏a ateƒska (1509)

W Grecji narodzi∏a si´ nowa dyscyplina, której celem by∏o po-

szukiwanie odpowiedzi na fundamentalne pytania nurtujàce lu-

dzi ju˝ od czasów przedpiÊmiennych opowieÊci mitycznych – by-

∏a to filozofia . Cennym spadkiem po antyku jest idea

humanizmu , do której szczególnie nawiàza∏a póêniej epoka re-

nesansu. Wyra˝ajà jà s∏owa rzymskiego komediopisarza Teren-

cjusza: Homo sum, humani nihil a me alienum puto – „Cz∏owie-

kiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce”. W niej zawiera

si´ równie˝ idea tolerancji. U staro˝ytnych filozofów znajdziemy

wzorce etyczne sk∏adajàce si´ na idea∏ moralny cz∏owieka wyra-

˝ony poj´ciem „cnoty“ (∏ac. virtus ). Znajdà si´ tam takie cechy

charakteru, które ∏àczà idea∏ t´˝yzny fizycznej i duchowej: dziel-

noÊç, szlachetnoÊç, m´stwo, duma, màdroÊç, panowanie

nad sobà. Wzorcom tym towarzyszà stworzone przez staro˝yt-

nych kanony pi´kna zwane klasycznymi – obecne do dziÊ

w sztuce i literaturze europejskiej. Zasady tworzenia dzie∏a lite-

rackiego sformu∏owa∏ Arystoteles w dziele zatytu∏owanym Poety-

ka . Opisa∏ w niej kategori´ estetycznà mimesis , wedle której

Êwiat przedstawiony w dziele literackim powinien byç odzwiercie-

dleniem Êwiata zewn´trznego. Drugà fundamentalnà zasadà

tworzenia by∏a arystotelesowska zasada decorum , idea stosow-

noÊci stylu wobec treÊci utworu. Odpowiednikiem w literaturze

rzymskiej takiego zbioru norm estetycznych by∏ List do Pizonów

Horacego.

Innym wyrazem kultu po∏àczenia pi´kna cia∏a i duszy by∏y igrzy-

ska olimpijskie, organizowane w Grecji od 776 roku p.n.e. Roz-

grywano je co cztery lata, a na czas igrzysk wstrzymywano wszel-

kie dzia∏ania wojenne.

Grecy stworzyli wzór ustroju demokratycznego i pierwsi wpro-

wadzili go w ˝ycie – demokracja ateƒska trwa∏a z przerwami

od poczàtków VI do po∏owy IV wieku p.n.e. Natomiast Rzymia-

nom zawdzi´czamy prawo , które stanowi podstaw´ nowo˝ytne-

go ustawodawstwa.

Horacy

Wergiliusz

15

33868439.070.png

33868439.071.png

33868439.072.png

33868439.073.png

33868439.074.png

Historia literatury

Literatura

okres

Grecja

archaiczny

w epika – Homer , eposy: Iliada , Odyseja

w liryka – Tyrtajos , elegia patriotyczna Rzecz to pi´kna...

– Safona , erotyki: ZazdroÊç , PodnieÊcie w gór´ dach

– Anakreont , anakreontyki: S∏odki bój , Piosenka

w tragedia – Ajschylos , Prometeusz w okowach , Oresteja

w bajka (pogranicze liryki i epiki) – Ezop , Lew i mysz , Wilk w owczej skórze

klasyczny

w liryka – Symonides , epigramaty: Los , Napis , s∏ynny epigram na czeÊç bo-

haterów poleg∏ych pod Termopilami

w tragedia – Sofokles , Antygona , Król Edyp

– Eurypides , Elektra , Medea , Hipolit , Ifigenia w Taurydzie

w komedia – Arystofanes , Chmury , ˚aby , Sejm kobiet

hellenistyczny w liryka – Teokryt , sielanki: Pasterze , KoÊlarz i pasterz , ˚eƒcy

Rzym

archaiczny

w komedia – Plaut , Komedia oÊla , Skarb , ˚o∏nierz samochwa∏

– Terencjusz , Dziewczyna z Andros , Eunuch , TeÊciowa

augustowski

w epika – Wergiliusz , epos Eneida

w liryka – Horacy , pieÊni: O co poeta prosi Apollina , Wybudowa∏em po-

mnik , list poetycki List do Pizonów , satyry: dwie ksi´gi Satyr

– Owidiusz , erotyk Prawo do mi∏oÊci bez granic , wierszowany podr´cznik

ars amandi ( Sztuka kochania ), poetycka wersja mitologii greckiej i rzym-

skiej Przemiany

cesarski

w epika – Gajusz Petroniusz , powieÊç komediowo-awanturnicza Satyricon

Safona

Homer

Sofokles

Cechy literatury staro˝ytnej Grecji i Rzymu

w skupiona na sprawach ziemskich i poza-

ziemskich

w ukazuje cz∏owieka z ca∏ym bogactwem jego

duchowych prze˝yç

w refleksyjna

w ÊciÊle podporzàdkowana regu∏om poetyki

Arystotelesa

w obowiàzuje kategoria estetyczna mimesis

w respektuje zasad´ decorum

w ∏àczy doskona∏oÊç formy z bogactwem treÊci

w prezentuje Êwiat wartoÊci humanistycznych

w charakterystyczny motyw – fatum

w ró˝norodna pod wzgl´dem rodzajów i ga-

tunków

16

33868439.075.png

33868439.076.png

33868439.078.png

33868439.079.png

33868439.080.png

33868439.081.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

LO_Polski_Vademecum.pdf (4206 KB)
Streszczenia_i_opracowania_lektur.part1.rar (204800 KB)
Tematy maturalne - język polski.pdf (31920 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin