ZNACZENIE I PERSPEKTYWY ROZWOJU DOMÓW
POMOCY SPOŁECZNEJ W POLSC
SPIS TREŚCI
WSTĘP................................................................................................................6
ROZDZIAŁ 1
1. POMOC SPOŁECZNA JAKO OBSZAR POLITYKI SPOŁECZNEJ
1. 1.1. Polityka społeczna – definicje i jej zakres.................................................9
1.1.1. Przedmiot, podmiot i cel polityki społecznej......................................11
1.1.2. Instrumenty polityki społecznej..........................................................14
1.2. Historia instytucji pomocy społecznej.....................................................17
1.2.1. Znaczenie pojęcia i krótki rys historyczny pomocy społecznej...........17
1.2.2. Pomoc społeczna w najnowszej ustawie..............................................23
1.3. Pomoc społeczna w świetle obowiązującego prawa................................25
1.3.1. Zadania gminy i powiatu......................................................................25
1.3.2. Zadania samorządu województwa, wojewody, ministra......................30
ROZDZIAŁ 2
2. 2. POLSKI SYSTEM POMOCY SPOŁECZNEJ
2.1. Skala zjawiska w Polsce............................................................................32
2.1.1. Charakterystyczne cechy pomocy społecznej.....................................32
2.1.2. Adresaci pomocy społecznej..............................................................34
2.2. Zasady, cele i formy udzielania pomocy..................................................39
2.2.1. Dokumenty upoważniające do udzielenia pomocy.............................40
2.2.2. Cele pomocy społecznej......................................................................41
2.2.3. Świadczenia pieniężne i niepieniężne.................................................45
2.3. Jednostki organizacyjne pomocy społecznej..........................................49
2.3.1. Zadania jednostek organizacyjnych....................................................49
ROZDZIAŁ 3
3. 3. DOMY POMOCY SPOŁECZNEJ JAKO INSTYTUCJE SYSTEMU
POMOCY SPOŁECZNEJ
3.1. Charakterystyka domów pomocy społecznej..........................................55
3.1.1. Zarys historyczny powstawania domów pomocy społecznej..............55
3.1.2. Standaryzacja usług w domach pomocy społecznej............................59
3.2. Zasady funkcjonowania...........................................................................61
3.2.1. Kompletowanie dokumentów w celu przyjęcia do DPS.....................62
3.2.2. Projektowanie indywidualnego planu wsparcia mieszkańca..............64
3.3. Struktura domów pomocy społecznej......................................................67
3.3.1. Organizacja domu pomocy społecznej................................................68
3.3.2. Funkcjonowanie domów pomocy społecznej......................................70
ROZDZIAŁ 4
4. ANALIZA FUNKCJONOWANIA DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ
W SZCZUTOWIE
4.1. Misja i cele Domu Pomocy Społecznej w Szczutowie…........................ 75
4.1.1. Charakterystyka Domu Pomocy Społecznej w Szczutowie.....................75
4.1.2. Misje i cele funkcjonowania....................................................................78
4.2. Funkcjonowanie współczesnego domu pomocy społecznej...................79
4.2.1. Organizacja pracy.....................................................................................80
4.2.2. Zadania działu terapeutyczno – opiekuńczego.........................................82
4.3. Domy pomocy społecznej pomocą dla osób niesamodzielnych.............83
4.3.1. Aktywizacja jako forma opieki.................................................................84
4.3.2. Opieka i rehabilitacja................................................................................86
ZAKOŃCZENIE..............................................................................................89
BIBLIOGRAFIA................................................................................................92
SPIS TABEL I RYSUNKÓW.............................................................................94
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW......................................................................................95
ZAŁĄCZNIKI....................................................................................................96
Streszczenie
W swojej pracy Znaczenie i perspektywy rozwoju domów pomocy społeczne w Polsce przedstawiłam jak wygląda pomoc społeczna jako obszar polityki społecznej, opisałam Polski system pomocy społecznej oraz jak funkcjonują domy pomocy społecznej.Scharakteryzowałam także DPS w Szczutowie. DPS-y mają duże znaczenie dla ludzi, którzy z racji wieku, choroby czy trudnej sytuacji nie są w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb. To w domach pomocy społecznej mieszkańcy mają zapewnioną pełną opiekę leczniczo – rehabilitacyjną, zabiegi terapeutyczne pielęgniarskie dostosowane do stanu ich zdrowia .Coraz rzadziej pracujący członkowie rodzin mogą zapewnić niezbędną opiekę niedołężnym członkom swoich rodzin i w
związku z tym powstała konieczność takich rozwiązań jakimi są DPS-y.
Słowa kluczowe
Dom pomocy społecznej, jednostki organizacyjne, mieszkańcy, niepełnosprawność, opieka społeczna, polityka społeczna, pomoc społeczna, standaryzacja usług, terapia zajęciowa, usługi fizjoterapeutyczne.
Dziedzina pracy:
14 100 Politologia
WSTĘP
Rola domów pomocy społecznej w dzisiejszych czasach ciągle rośnie, ponieważ coraz większa jest liczba kandydatów do tych domów. Domy pomocy społecznej stanowią tradycyjną formę pomocy instytucjonalnej. Przeznaczone są dla osób, którym nie można zapewnić niezbędnej opieki i wsparcia w ich miejscu zamieszkania.
Domy pomocy społecznej od dnia, kiedy zaczęły powstawać do dnia dzisiejszego przeszły zupełną metamorfozę. Przekształciły się z zakładów o charakterze czysto opiekuńczym na placówki rehabilitacyjno – leczniczo – opiekuńcze. Mieszkańcy tych domów mają lepsze warunki bytowe oraz coraz sprawniejsza jest w nich opieka geriatryczna. Dla wielu osób domy te kojarzą się z miejscem w którym zamieszkują osoby najbiedniejsze, nie radzące sobie w życiu, niepotrzebne rodzinie lub odrzucone przez społeczeństwo, miejscem w którym życie jest skoszarowane, obwarowane regulaminami i które jest zarazem jednokierunkowym korytarzem bez wyjścia, z czającą się na jego końcu śmiercią. Domy pomocy społecznej były postrzegane jako typowy przykład instytucji totalnej, w których przede wszystkim zauważalne było instrumentalne traktowanie mieszkańców, brak zindywidualizowanego podejścia do ich rzeczywistych potrzeb, brak aktywizacji i możliwości rozwoju zainteresowań. Jednak w procesie reformowania domów pomocy społecznej bardzo dużo się zmieniło na korzyść tych placówek, przede wszystkim zwrócono uwagę na zmianę podejścia do mieszkańca, wprowadzono konieczność opracowywania dla każdego mieszkańca indywidualnego planu wsparcia poprzedzonego diagnozą rzeczywistych jego potrzeb. Bardzo ważnym elementem podnoszenia jakości usług stało się opracowanie standardów tychże usług w zakresie zaspokojenia potrzeb bytowych, opiekuńczych i wspomagających. Duży nacisk kładzie się także na wielorakie formy aktywizacji mieszkańców, organizację ich czasu, możliwość rozwijania zainteresowań i utrzymywanie kontaktów ze światem zewnętrznym. Społeczeństwo w XXI wieku potrzebuje domów pomocy społecznej, ponieważ pomoc środowiskowa oraz rodzina nie zawsze są w stanie sprostać konieczności całodobowej opieki dla wielu osób starszych czy niepełnosprawnych. Obecne warunki skłaniają ludzi młodych bardzo
6
często dużo pracujących i nie mogących zaopiekować się bądź to swoimi sędziwymi rodzicami lub dziećmi z różnymi zaburzeniami chorobowymi do powierzenia opieki nad nimi właśnie takim instytucjom jak domy opieki społecznej. Osoby te wiedzą, że w ówczesnych czasach placówki tego typu zapewnią ich rodzinom wszystkie podstawowe potrzeby oraz godne warunki życia. Do napisania pracy na temat znaczenie i perspektywy rozwoju domów pomocy społecznej w Polsce skłoniło mnie przekonanie o słuszności istnienia tego typu placówki. Nie bez znaczenia jest fakt, że pracuję w Domu Pomocy Społecznej w Szczutowie prawie od początku jego istnienia tj. od 1992 roku. W swojej pracy będę się starała dowieść, że domy pomocy społecznej spełniają funkcję instytucji zapewniającej wielokierunkową opiekę. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie jak duże znaczenie mają domy pomocy społecznej w Polsce, oraz przedstawienie perspektyw rozwoju tychże domów. Teza główna brzmi następująco: domy pomocy społecznej mają ogromne znaczenie w polskim systemie opieki społecznej. Pytania badawcze jakie postawiłam brzmią następująco: Jak wygląda Polski system pomocy społecznej i jaką rolę odgrywają w tym systemie domy pomocy społecznej ? Na jakich zasadach funkcjonują domy pomocy społecznej ? Czy domy pomocy społecznej spełniają wielokierunkową opiekę dla swoich mieszkańców ? Praca składa się z czterech rozdziałów. Rozdział 1 zatytułowany – Pomoc społeczna jako obszar polityki społecznej zawiera rozwój pomocy społecznej począwszy od polityki społecznej, gdzie przedstawiłam ogólny zakres, przedmioty, podmioty, cele oraz instrumenty polityki społecznej, następnie scharakteryzowałam powstanie i rozwój pomocy społecznej począwszy od zarania dziejów do najnowszej ustawy o pomocy społecznej. Przedstawiłam także zadania jakie mają do realizacji gminy, powiaty, samorządy wojewódzkie oraz wojewodowie i ministrowie. Rozdział 2 to Polski system pomocy społecznej, gdzie przedstawiłam kto i z jakiego powodu najczęściej korzysta z pomocy społecznej, omówiłam zasady, cele i formy udzielanej pomocy oraz scharakteryzowałam jednostki organizacyjne, które bezpośrednio tej pomocy udzielają. Rozdział 3 – Domy pomocy społecznej jako instytucje systemu pomocy społecznej, w tym rozdziale opisałam jak powstawały domy pomocy społecznej, jak funkcjonowały dawniej a jak obecnie w związku z wprowadzeniem standardów usług,
7
opisałam także zasady funkcjonowania domów, cały proces przyjęcia do domu oraz w jaki sposób projektuje się indywidualny plan wsparcia mieszkańca w domu. Rozdział 4 zatytułowany Analiza funkcjonowania Domu Pomocy Społecznej w Szczutowie zawiera historię tego Domu, który jest domem przeznaczonym dla osób starszych. Wykazałam jakie dom ma misje i cele do realizacji, aby prawidłowo funkcjonować. Przedstawiłam również zadania działu terapeutyczno –opiekuńczego, który znajduje się najbliżej mieszkańca oraz przedstawiłam formy aktywizacji i rehabilitacji mieszkańca jako formy opieki. Ostatnia część mojej pracy – zakończenie obejmuje podsumowanie pracy dotyczącej znaczenia i perspektyw rozwoju domów pomocy społecznej w Polsce. Pracę zamyka bibliografia z wykazem dostępnych pozycji książkowych, przepisów prawa oraz adresów internetowych, których opracowania posłużyły mi do omówienia poszczególnych zagadnień w pracy. Stan badanej literatury na temat domów pomocy społecznej jest dość obszerny, coraz częściej można znaleźć pozycje dotyczące organizacji, funkcjonowania, zarządzania czy też opieki w tych placówkach. W pracy wykorzystałam między innymi opracowania J. Auleytnera, P. Błędowskiego, A.Leszczyńskiej-Rejchert, K. Głąbickiej, K. Frysztackiego, T. Kaźmierczaka J. Kwaśniewskiego, A. Kurzynowskiego, E. Leś, W. Maciejko, W. Muszalskiego, J. Sierpowskiej, Z. Tarkowskiego. Pisząc pracę na temat ,,Znaczenie i perspektywy rozwoju domów pomocy społecznej w Polsce” analizowałam przede wszystkim literaturę przedmiotu oraz wszelkie udostępnione mi przez badaną placówkę dokumenty.
8
Rozdział 1
Pomoc społeczna jako obszar polityki społecznej
1.1. Polityka społeczna – definicje i jej zakres
Polityka społeczna to celowa działalność państwa i innych instytucji publicznych w dziedzinie kształtowania optymalnych warunków życia i pracy ludności oraz stosunków międzyludzkich. [1]Polityka społeczna jest postrzegana jako praktyka i jako nauka, czyli z jednej strony możemy ją rozumieć jako działalność państwa, samorządów i organizacji samorządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i wyrównywania szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych, jednakże z drugiej strony wiąże się z zapobieganiem powstawaniu zagrożeń społecznych. [2]
Do podstawowych dziedzin polityki społecznej jako nauki i jako działalności praktycznej można zaliczyć politykę: ludnościową i rodzinną, politykę w dziedzinie zatrudnienia, płac, warunków i ochrony pracy, politykę mieszkaniową, politykę ochrony zdrowia, politykę oświatową, politykę kulturalną, politykę zabezpieczenia społecznego i opieki społecznej, politykę ochrony środowiska naturalnego, politykę prewencji, zwalczania zjawisk patologii społecznej. Wśród teoretyków i praktyków polityki społecznej toczy się dyskusja na temat sposobu postrzegania polityki społecznej. Politykę społeczną można widzieć wąsko – jako politykę socjalną, lub w znaczeniu szerszym - jako zespół narzędzi i instytucji nakierowanych na te elementy, które służą dobru człowieka, czyli przede wszystkim sprawy pracy, zdrowia, oświaty i wychowania, mieszkalnictwa i kultury. [3] Definicje polityki społecznej zawierają cele i zadania, jakie stoją przed polityką społeczną państwa. Jeżeli weźmiemy pod uwagę politykę społeczną jako praktyczne oddziaływanie na społeczeństwo to ważna dla nas będzie definicja J. Auleytnera, który twierdzi, iż polityka społeczna to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego, asekuracja przed ryzykami
życiowymi i wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie
i socjalnie najsłabszych. [4] Podobnie uważał R. Szarfenberg, twierdząc, że polityka społeczna jest rodzajem polityki publicznej wiąże się z instrumentalnym wykorzystaniem władzy w państwie do osiągania wszechstronnego dobrobytu wszystkich obywateli, z uwzględnieniem nierówności socjalno – ekonomicznych oraz nierówności władzy między grupami obywateli. [5] Do wyżej wymienionych twierdzeń przychyla się także A. Kurzynowski, który przez pojęcie polityki społecznej rozumie działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, zmierzającą do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych, opartych na równości i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspakajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie. [6]
Według K. Secomskiego polityka społeczna jako działalność praktyczna jej podmiotów zmierza do najbardziej efektywnego wykorzystania środków materialnych w celu podniesienia poziomu życia ludności oraz rozbudowy urządzeń socjalnych, zakładając stałe polepszenie i stymulowanie korzystnych zmian z zakresie wszechstronnego zaspokajania potrzeb indywidualnych i społecznych.[7]
Inaczej politykę społeczną definiuje M. Olędzki twierdząc, że polityka społeczna głównie koncentruje się na praktycznym, optymalizacyjnym aspekcie wywoływania pożądanych zmian w strukturze społecznej. Poszukuje ona optymalnych sposobów ( dróg ) realizacji celów, jakimi są pożądane przeobrażenia struktury społecznej. [8]
Nierówność społeczna towarzyszy cywilizacji człowieka od zarania dziejów, co prawda w dalekiej przeszłości zdarzały się próby rozwiązywania konfliktów pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi przez państwo, lecz nie była to pomoc państwa ukierunkowana wobec słabszych i potrzebujących. Dopiero w okresie wielkiej rewolucji przemysłowej w XIX wieku można doszukiwać się próby budowania polityki społecznej. Przyjmuje się najczęściej, że autorem pojęcia ,, polityka społeczna,, jest francuski myśliciel i reformator Charles Fourier. [9] Natomiast za twórcę nowoczesnej polityki społecznej uznaje się pruskiego polityka O. von Bismarcka, który po zwycięstwie wyborczym wprowadził ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe oraz renty i emerytury, a także przyczynił się do skracania czasu pracy. Działania te zapoczątkowały w Europie właściwą, systemową ochronę ludzi, charakteryzujących się słabą pozycją ekonomiczną. [10] W tym okresie , także w polskiej literaturze, była omawiana polityka społeczna. W XIX wieku wielu piszących o sytuacji Polaków pod zaborami poruszało sprawy socjalne. Z różnych nurtów ideowych tego okresu eksponować można takich prekursorów nowoczesnego myślenia jak S. Staszic, F. Skarbek, J .Supiński i A. Cieszkowski. [11] O polskiej polityce społecznej jako działalności możemy mówić dopiero od 1918 roku. W okresie międzywojennym występowały liczne kwestie społeczne wymagające ingerencji państwa .[12] A od 1989 roku w wyniku transformacji ustrojowej wydaje się być realizowany w Polsce rynkowy model opiekuńczości dostosowanej. Zmiany mają charakter zasadniczy – demokracja, uznanie własności prywatnej, samorządność – to główne cechy nowego ustroju. [13] Z dniem 1 maja 2004 roku Polska stała się państwem członkowskim Unii Europejskiej, a jej założeniem jest, że państwa członkowskie stoją na straży dobra publicznego poprzez zapewnienie swoim obywatelom zabezpieczeń społecznych.
1.1.1. Przedmiot, podmiot i cel polityki społecznej
Badacze stale obserwują w czasie i przestrzeni zmieniające się potrzeby i nowe sytuacje socjalne. Odpowiednio do przemian zmienia się treść celów i instrumentów, a wraz z nimi działalność podmiotów polityki społecznej. [14] W polityce społecznej określamy najczęściej jej przedmiot, podmiot, cel, a także środki i sposoby ich stosowania. Przedmiotem oddziaływań polityki społecznej traktując ją jako działalność praktyczną, można przyjąć, że w jej zakres wchodzą potrzeby związane ze sferą bytu ( wyżywienie, mieszkanie, pomoc materialna w przypadku zdarzeń losowych czy niezdolność do pracy), potrzeby sfery pozamaterialnej ( ochrona zdrowia, edukacja, usługi i działalność kulturalna ), a także potrzeby o charakterze psychospołecznym ( aktywność społeczna, satysfakcja z pracy, uznanie, poczucie
bezpieczeństwa ekonomicznego i społecznego ). [15] Każdy człowiek ma potrzeby, których zaspokojenie jest mu niezbędne do prawidłowego funkcjonowania.
Literatura naukowa podaje wiele prób klasyfikacji potrzeb ludzkich, ale chyba najbardziej znana jest klasyfikacja A. Maslowa, który dzieli potrzeby ludzkie na:potrzeby fizjologiczne, potrzeby bezpieczeństwa, potrzeby przynależności do grupy społecznej i miłości, potrzeby uznania ( akceptacji), potrzeby samourzeczywistnienia, potrzeby wiedzy i rozumienia, potrzeby estetyczne . [16] Występują także inne klasyfikacje, w których zwraca się uwagę na różne potrzeby np. materialne, gdzie wskazuje się: istotne znaczenie pracy zgodnej z kwalifikacjami, zapewnienie odpowiedniego dochodu z pracy, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, ochronę zdrowia i pomoc w chorobie, odpowiednie warunki mieszkaniowe, możliwość wypoczynku i kulturalnego rozwoju w czasie wolnym od pracy. [17] Coraz częściej zwracamy uwagę także na potrzeby psychospołeczne takie jak:
bezpieczeństwo socjalne, hierarchię wartości cenionych w społeczeństwie, jakość życia. [18]...
kinga060401