Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
Znaczenie terminu „finanse”
Termin „finanse” – początkowo odnosił się do zjawisk związanych z finansami publicznymi (nakładanie i ściąganie przez państwo podatków, gromadzenie dochodów z tytułu podatków i innych danin publicznych, zaciąganie pożyczek przez państwo, wydatkowanie środków pieniężnych przez władze publiczne).
Finanse – nieodłącznie związane ze zjawiskami i procesami pieniężnymi.
Współcześnie – finanse obejmują ogół zjawisk pieniężnych związanych z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka.
Finanse w szerokim rozumieniu – w literaturze ekonomicznej określane są jako zjawiska i procesy związane z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych oraz jako mechanizm wymiany i podziału wartości materialnych.
DEF.: FINANSE TO ZARÓWNO ZASOBY PIENIĘŻNE, JAK I PROCESY REALIZOWANE ZA POMOCĄ PIENIĄDZA GOTÓWKOWEGO I BEZGOTÓWKOWEGO ORAZ NORMY PRAWNE Z NIMI ZWIĄZANE.
Zjawiska pieniężne są ściśle związane ze sferą realną gospodarki.
Stąd też teoria finansów związana jest z finansów z teorią ekonomii.
W szerszym ujęciu przedmiotem finansów są:
- pieniądz,
- kredyt,
- papiery wartościowe,
- podatki, cła itp. oraz praktyczna działalność związana z wykorzystaniem tych kategorii.
Zjawiska finansowe występują w ramach stosunków pieniężnych powstających podczas różnego rodzaju transakcji gospodarczych, których przedmiotem są dobra lub usługi.
Przedmiotem transakcji – również sam pieniądz i jego surogaty, pochodne pieniądza (derywaty).
Ze względu na specyfikę gromadzenia i podziału środków pieniężnych, finanse podzielić można na dwie sfery:
- finanse prywatne;
-
- finanse publiczne.
FINANSE PRYWATNE
podmioty gospodarujące:
- firmy
- gospodarstwa domowe
FINANSE
PUBLICZNE
- finanse państwa
- finanse
samorządów lokalnych
Sfera finansów publicznych obejmuje procesy i normy prawne dotyczące gromadzenia i dysponowania zasobami pieniężnymi przeznaczonymi na zaspokajanie potrzeb całego społeczeństwa lub społeczności lokalnej (powiatu, gminy).
Sfera finansów prywatnych – pozyskiwanie i wydatkowanie zasobów pieniężnych przez osoby prywatne(osoby fizyczne i osoby prawne).
Specyfika finansów publicznych – gospodarowanie środkami publicznymi uzyskanymi „pod przymusem” (podatki, opłaty itp.). Są poddane bardzo szczegółowej regulacji prawnej i kontroli (budżety, aparat wykonawczy i kontrolny, przetargi na wykonanie prac finansowanych ze środków publicznych, absolutorium udzielane władzom z wykonania budżetu itp.).
Finanse w ujęciu podmiotowym
Biorąc pod uwagę kryterium p o d m i o t o w e, nauka finansów obejmuje następujące obszary:
- finanse przedsiębiorstw;
- finanse publiczne;
- finanse banków i innych pośredników finansowych (instytucji finansowych), w tym również – finanse ubezpieczeń;
- finanse gospodarstw domowych (finanse ludności).
Stąd też wcześniej podaną strukturę finansów, obejmującą finanse prywatne i publiczne, możemy poszerzyć o dodatkowe elementy:
Gospodarstw
domowych
Finanse publiczne – finanse państwa, ubezpieczeń społecznych, finanse samorządów terytorialnych; przychody – z podatków i opłat o charakterze przymusowym, wydatki – związane z finansowaniem działalności państwa, świadczeń społecznych i gmin.
Finanse banków i innych pośredników finansowych – przychody z tytułu depozytów, lokat (banki, fundusze inwestycyjne) o charakterze zwrotnym lub składek (ubezpieczenia), wydatki – w formie kredytów, lokat w systemie bankowym (banki) lub inwestycji w papiery wartościowe (banki, fundusze inwestycyjne) bądź wypłaty odszkodowań i innych świadczeń (firmy ubezpieczeniowe).
Finanse ludności -przychody z wynagrodzenia za pracę, rent, emerytur, z własnej działalności gospodarczej, z procentów od kapitałów. Wydatki – na zaspokajanie bieżących potrzeb, zakup dóbr trwałego użytku, podatki
i opłaty.
Znaczenie finansów w gospodarce wynika z pełnionych przez nie funkcji, z których najważniejsze to:
- funkcja alokacyjna;
- funkcja redystrybucyjna;
- funkcja stabilizacyjna;
- funkcja kontrolna.
Funkcja alokacyjna – polega na tym, że finanse są narzędziem rozmieszczania dóbr zgodnie z potrzebami różnych podmiotów. W finansach prywatnych – dominuje alokacja za pomocą mechanizmu rynkowego (transakcje kupna-sprzedaży), w finansach publicznych – mechanizmy administracyjne.
Funkcja redystrybucyjna – wtórny podział dochodów przez państwo w celu pozyskania środków na finansowanie dóbr publicznych, dostarczanych obywatelom nieodpłatnie (np. opieka zdrowotna, drogi, obrona narodowa, oświetlenie ulic, edukacja).
Funkcja stabilizacyjna- wykorzystanie przez władze publiczne instrumentów polityki fiskalnej i monetarnej w calu łagodzenia wahań koniunktury gospodarczej (stabilizowania gospodarki) i stymulowania wzrostu gospodarczego.
Funkcja kontrolna (informacyjna) – monitorowanie i kontrola przebiegu procesów gospodarczych.
,
Pieniądz jest podstawowym tworzywem zjawisk finansowych. W rozwoju historycznym pieniądz przeszedł ewolucję – od pieniądza w formie sztabek metali, pieniądza kruszcowego (dominował do końca XVIII w., do pieniądza papierowego i pieniądza bezgotówkowego.
Pieniądz jest nieodłącznym elementem gospodarki rynkowej, gospodarki towarowo-pieniężnej. W gospodarce naturalnej (wymiana towaru za towar, czyli barter) nie występował.
Rozwój pieniądza zostanie szerszej omówiony na późniejszym wykładzie, w tym miejscu podajemy podstawową jego definicję, niezbędną do zrozumienia zjawisk finansowych, będących przedmiotem zainteresowania nauk o finansach.
Pieniądz – szczególnego rodzaju towar, w którym wyrażana jest wartość dóbr, akceptowany powszechnie jako środek płatniczy w transakcjach wymiany tych dóbr oraz regulowania zobowiązań (np. podatkowych, kredytowych). Powszechny ekwiwalent innych towarów.
Pieniądz spełnia rolę:
- środka wymiany;
- środka płatniczego;
- miernika wartości (jednostki obrachunkowej);
- środka gromadzenia rezerw wartości (tezauryzacji).
-...
rpczarny1