Dzieszynski R.- Milosc, pieniadze i smierc. Pitaval rzeszowski (1984).pdf

MIŁOŚĆ PIENIĄDZE ŚMIERĆ

Rzeszowski kryminalny fin de siecle

Sto lat temu przed trybunałem

„Wszdienicenieiruinadachdiurawykamienneklepienienadbramąwjadowąpopkanegroi

ladachwilaawalenieminagłowyprechodniówwewnątrpokojebrudneodkilkunatulatnie

bieloneanimalowanepodłogidiurawegoreniżwtajniachbywająpieceomaloneipopkanew

wychodkachpregniłeklepienia jeden nichawalonyadrugiladadieomuibydamknitypowały

tynkuobnażonealaądówpryigłychawaliłaiwrokuełymoknabutwiałe”

Nad jakim budynkiem tak biadolono i to w dodatku przed stu lary na łamach„KurieraReowkiego?”

MiekaocyReowanajątengmachPotżnacworobocnabudowlawyokąwieżąnarontonie

otoczona fortyfikacjami z charakterystycznymi bastionami na narożachTaktoamekpytkaLigy

możnegopananaReowiewpierwejpołowieXVIIwiekupotemnależącydoroduLubomirkichpo

robiorachajtyprewładeautriackieipredpółtorawiekiemprytoowanydopotreblokalnego

wymiaru sprawiedliwociZamiatuctacłyituodbywadpoiedeniaądoweamiatmuykikapel

dworkichłychadbyłobrkkajdanwiniówleiamymdiomniebyłotułodkourdowadNie

darmo„KurierReowki”piał

„Jedendialedcyireerentcywilnyniemająpomieceotuładimuąaktamipoalach

roprawagdyteąajteroprawamiurdowadchybamogąwkorytarach

wiadkowienaroprawywywanicałymidniamimuąwycekiwadnaimnychpełnychpreciągów

korytarachądowych narażeniemdrowiadocegoprecieżnieąobowiąani”

Gdyby te mury umiałymówidNienicbyniepowiediałycoitudiałopredtulatyponieważna

pocątkunaegotuleciatarybudynekoprócwieżyotałburonyiwybudowanonowy

Możnaprecieżignąddoinnychródełnaprykładdowpomnianegojuż„KurieraReowkiego”

któryacąłwychodidwroku1883Zapewneiwtedywielucytelnikówacynałolekturodrubryki„Z

ibyądowej”NicdiwnegopredwiekiemReówbyłpokojnąprowincjonalnąmiecinąororywk

byłotutrudnoaludieaweżądnienacjitymbardiejemocjonowaliikażdymciekawym

wydareniemrelacjonowanymnałamachlokalnegoperiodykuNawettakimżeporądekmiejki

akłócająwiniegalopująceporynkuWmiankowałotymanonimowyautorobdaronytalentem

atyrycnymwprawodaniuwyjadudoCudca„nareportaż”Relacjwojąacąłodporównao

tego zacnego grodu z Rzeszowem:

„Narynkuodbywająojcytekackiiginautycnepredtawieniakuryaikogutycyniąna

mietnikuanatonomicnepoukiwaniaodcaudocauprebiegająponimkwapliwiecworonożni

cłonkowiekomijianitarnejktórymOpatrnododmówiłarogówwcelubyidobrediałona

wiecieOtatniąintytucjąjużnieawtydiCudecReowaajmujeiiunaocycaniemmiata

licnetowarytwoowychwierątekktórychpożywadMojżeakaałwemunarodowiWnaym

grodienierowijaatolireconetowarytwowejbłogiejdiałalnociwród białegodnialecdopiero

wiecoraOobliwiewpadawokogromadkapiciuktórapunktualnociągodnąnaladowania

uganiacodieopoachodiełoocanatarymrynkuiodbywanawetcaemdomowerewijeażpo

strych!”

Wródmyjednakdowypadkówkryminalnychktórymiowowydarenieniewielemiałowpólnego

chociażapewnewłacicieleowychwierątaługiwalijeli nie nakryminałtoprynajmniejnagrywn

apucaniewoichpupilówamopa

Rzeszowski Trybunałjakwikodtegotypuądówropatrywałpreważnieprawydrobnepreco

wyrokówwyokichnieerowałprawytebyłytypoweoutwapodpaleniatruciewierątkradieże

Jakibyłrecywicierodajtychprawmożnaiprekonadchociażbynapodtawieprotokołów

policyjnychtegookreuItakpredwadieciadnikwietniowych1883rokupolicjamiejkaw

Reowiewadiładoaretu24oobyapijaotwo18oóbakradieże10oóbawłócgotwo9

oóbażebractwo6oóbaawantury6oóbanieotrożnąiybkąjad(mairoumied

urmankamiboautomobileniepojawiałyiwówcawReowie)dwieoobyaoutwoidwie- za

obrawarty

Jak widadnajwicejkłopotówpryparaliwtedywładypijacyMałoktowieżew1877rokuautriacka

RadaPaotwauchwaliłautawantyalkoholowąobowiąującąnaterenieGalicjiiBukowinyNakładała

onakaryanadmierneużywanieidotarcanieoobompijącymgorącychtrunkówpodawanieich

nieletnimatakżeauccaniedoynkutychktórywciągurokubyli trzykrotnie karani za

pijaotwoUtawabyłaróżnieegekwowananiemniejprykładowow1882rokuanadużywanie

alkoholupredądamigalicyjkimitanłobliko23tyiąceoób

Z ciekawszych spraw rozpatrywanych przez sądreowkiwtamtymokreienależywymienidtktórą

dawnykodekautriackiokrelałmianem Menschenraub , cyliludokradtwoInaprykładJanGodula

oiadływKuryniekołoUlanowaparobekjednegogopodarypałkonienapoluntoniegondea

Włacicielpolapryłapałgona takwanejkodieWójtnakaałGoduliapłacidodkodowanieten

jednakniemiałpienidyiproiłowłokndeabrałwatawżelanykuerparobkawbrew jego

woliwicGodulapokarżyłiwójtowiOburyłotowielcendea i pewnego dnia, wraz ze swym

pryjacielemFrancikiemWachtlemwabiłGodulpodtpniedowegodomupobiłgowiąałi

umieciłwtodolepocymacąłatanawiadicodalejpocądjeocemWtedypryedłmudo

głowynatpującypomyłponieważGodulabyłdeerteremarmiiroyjkiejipredparomalatybiegł

doGalicjipotanowiłwydadgowrcewładcarkich

Ale żonandeaujłaiaGodulai poinormowaławójtaotymcoałoWójtnakaałuwolnienie

parobkacondeucyniłwielkimioporamiNadrugidieondenowuchciałpochwycidGodulby

odtawidgoRojanomaletymraemparobekniedałiłapadTymcaemwójtgłoiłpraw

prokuratorowiidołodoroprawyądowejPred jej ropocciemndebliżyłidykretnie do

Goduliiepnął

- Jelibdiewiadcyłnamojąkoryddamcipokójanawetkapnieciparreokich

Godula zeznawałtakjakżycyłobieokarżonyalewójtbdącykoronnymwiadkiemokarżenianie

daławygraną

- Jak to, Godula, przecieżndewapobiłdokrwiichciałwaoddadMokalomabyciegnilinaybire

JelimuteraodpuciciemylicieżewamdarujeżeprewapredTrybunałemtanął!?

Wtedy Godula załamałiiowiadcył

- To wszystko prawda, co mówiwójtndechciałmnieprekupidajaigobałem

W tej sytuacji prokurator rozszerzyłaktokarżeniaonoweelementydogwałtuograniceniacudej

wolnociitawianiaoporuwładycyliwójtowidołojeceoutwo- namawianiedoaływych

zeznaoatakżelekkieukodenieciałaponieważprokuratoruwgldniłłożonenaroprawieenanie

wójtaktórywidiałGodulwtodolendeapoiniaconegoipokrwawionego

Obaj oskarżeniprecylijakobydopuciliiarucanychcynówTwierdiliże Godula„żartowali”

tylkoądnieunałjednaktegoażartyiwymieryłndeowikar4mieicywiieniaWachtlowia-

2mieicyDotałoitakżeGoduliaaływeenaniaMuiałodiediedwarecietrytygodnie

Na wokandzie tego sądutanłatakżeprawaJakubaiZlatyieglówKolbuowejwłacicieli„handlu

korennego”któryuiłowaliprywłacydobieloloteryjnynaktórypadłagłównawygranaIch

krewniackaEthelMilchpracowaławklepiewujotwaiwramiejcowymaptekarzem Franciszkiem

BuckiempotawiłanapewnelicbyiwpólnienimwykupiłaloKuponloteryjnyprechowywaław

szufladzie Zlata Siegel. Gdy okazałoiżebyłcliwy(wartodkuponuwynoiła2172łotereokie)

Zlatapotanowiładołącydido półkiwpólniecórkąLiciąGeronlearównoEtheljakiaptekar

iniegadaliWówcaZlatawyjechaładoLwowaipobraławygranąumbowiemkuponbyłna

okaicielaptekarłożyłażaleniedoProkuratoriiktórawydałanakaaretowania Zlaty. Wtedy

winowajcyniuciekładoKrakowaJakubiegelpretrayłijednakwiytyżandarmówidałBuckowi

400łotychreokichorawekelnaretumywwiąkucymaptekarodtąpiłodkargiZlatanie

byłategoadowolonainakaałamżowiwytąpiddoąduounieważnienieumowyBuckiem

Kuyncedałapreentwartoci70łotychreokichalenależnej jej umyanimylałaoddadEtheludała

iwicdoTarnowagdiemiekała jej ciotkaiwpólniewytąpiłydoądupreciwZlacieiJakubowi. W

eekcieZlataotrymałatrylatawiieniaakradieżkuponuloteryjnegooranakłanianiecłonków

rodinydokładaniaaływychenao jej ynHenrykiegelktóryłożyłtakoweotrymałpółtora

roku, jej łużącaBlumaNapadłotakżewiadcącanaroprawiepomyliwejpani- rokwiienia

NatomiatJakubaieglaąduniewinnił

TrybunałreowkiropatrywałteżinnąoobliwąprawChodiłooałowaniebiletówkolejowych

preoobnikaktóregonawika„Kurier”nietetyniepodałPaażertenjediłnatraieJaroław-

ReówKupowałwkaienajednejtychtacjibiletdonajbliżegoprytankupocymcyorykiem

wykrobywałnawtacjiipiałnawtacjidocelowejWkoocurewiornakryłpretpciprekaał

ProkuratoriiNiewiemynietetyjakiwyrokapadłwtejbeprecedenowejwkoocuroprawie

A oto opis sprawy Abrahama Futtersacka, którynieudolnieuiłowałprywłacydobiepewnąkwot

należącądo jego chlebodawcyniPodajjątakjakbyłapredtawionaw„Kuriere”ewglduna jej

humorytycneapektypoatymchciałbymdadcytelnikowipróbkurierkiejkronikiądowejw

oryginale:

„brahamFutterackJetobieprytojnymmłodieocemipiatujegodnodkupcykawhandlu

bławatnympaniMirliBlumGdypryabaieubranyweleganckoopitąbekiewyokijedwabny

kapelewiecoremwyjdiepodkatanywnetwródlicniegromadonejtampikniejejpołowy rodu

Iraelaułyygłonemlakicmokaniaieptyniekłamanejadmiracjigdybramekitaeiner

BucherwcałymtegołowanaceniuMłodieniecnabyłbytedyupełniecliwygdybyniejedna

okropnamylktórautawicniegopreladowałaiciążyłamujakkamieonaercuZmorątąbył

nadchodącyniecnyaenterunekBiednyilerayonimpomylałałakotałogocokoleercabo

teżrauneknieladabramekniebyłwcaleodważnymdrżałnakażdewpomnieniewytrału

karabinuiwojkabałijakdiabełwiconejwodyTrebacoradidMiałonwprawdiedod

pekulacjialewytkietegenialnepomyłyrobijałyiobrakwodnicejmamonyTakrecytały

ażdo10tycniaDopierotendieopryniółmutakdługowycekiwanąpoobnodwybrniciatych

kłopotówChlebodawcyni jego, pani Mirla Blumranobyłabardoajtawrcyłamupretobanknot

na100łotychreokichipoleciłaabytakowepodpewnymadreemnadałnapoctFutterack

ujrawyiwpoiadaniutakiejkwotyucieyłibardoPoedłalenienapoctlecwtron

preciwnądoŁaocutaMylałimylałpodrodetooaenterunkutoo100łotychreokichktóremiał

pryobietoomerycepiknymkrajuiemiobiecanejgdieŻydkowiewwojkuniełużąidorabiają

imajątkówNająłobieuripojechałdoŁaocutanatacjkolejowąTymcaemgodinymijająpani

MirlateżniewciemibitawąchawypimonoemdałanaddoCKŻandarmeriiTawkrótcepotraiła

naledladnieortunnegobiegaiprychwytałagowŁaocuciekrótkopredodjadempociągu

Powróciłwicbramekdodawnychwychkłopotówa jeden prybyłmunowytakżenieładnygdyCK

Prokuratoriaokarżyłagoobrodnipreniewiereniaimłodydeertertanąłpredtrybunałem

prawiedliwociFutterackuporcywiewypierałiwytkiegoTwierdiłżepowieronychpienidy

ginłopodrode10łotychreokichwkutekcegobałido domu wracadgdyżpaniMirlaBlumjet

energicnąniewiatąiumietraniekicedcojemuażdigoceMiałtedypojechaddoŁaocutaaby

tam u znajomychpożycydbrakującąkwotLecnaroprawieadwykaałnieubłaganiecałą

beaadnod jego tłumaceniaibramotałunanywinnymbrodnipreniewiereniaapo

uwgldnieniuokolicnociłagodącychkaanyotałtylkonadwamieiącearetu”

DużokłopotówmiekaocomReowaprawiałmiejcowygarnionwojkowyNiektórewybryki jego

żołnierymiałymutnenatptwa23ierpnia1885rokutacjonującywłocinieułaninapadlina

naucycielaWładyławaJakliokiegoipobiligotakilnie żemarłPowódnaucycieldoprowadiłdo

tegożeułanówromiecononakwaterachpocałejwianiewjednymmiejcunakutekcegocd

wadronupóniałaitalenadwiceniaJakliokiokarżyłteżułanówżekradnąmiódw jego pasiece i

owocewadieanadtowymógłnaprobocuabynapitnowałnakaaniulicneromanetamtejej

płcipiknejułanaminakutekcegożadnapannaełocinyniechciałainimipotykadPomierci

nauczyciela szwadron przeniesiono do Staroniwy, a trechprawcówpobiciatanłopredądem

wojkowymMimotoburdywywoływanepreżołnierynieutawałyądwojkowymiałwtymcaie

pororobotyprawodawca„Kuriera”piałże„odpewnegocauReówprypominateatrwojenny”

Natakwanej„Boni”ciągledarałyibójkimidyżołnierami40pułkupiechotyaprybyłego

anoka45pułkupiechoty

„Walecnipróbowali jakie praktycneatoowaniewnajnowejtucewojennejmogłymiedkoły -

piałprawodawca- Obutronniewalcącymaciciekołyokaałyinakomitymwynalakiemgdy

kilkużołnieromporobijanogłowy”Patrolaretowałjednegowalcącychaleotałonodbitypre

kolegówZnowułapanyotałodprowadonynaodwach prypomocypoiłkówżandarmeriiWalki

odbywałyiteżnatrakciełaocuckimgdieułaniablamiwgarciatakowalipiechurówbroniących

idobytymibagnetami

I czy dziwidiwrażliwemuidelikatnemubramkowiżebałiaenterunkuBałibowiemnienał

ucynnychwpółwynawcówktóryałatwilibymuwolnienieodłużbywojskowej za godziwym

wynagrodzeniem. Na przykładHerkawarcaZnałichnatomiatewcLejbGrecherktórywielce

adrociłobuHerkomżemajądużopienidyiuważałeniearobiliichucciwąpracąlecjakimi

windlamiChtnieadenuncjowałbyichaleniemiałżadnegodowoduPewnegodniapotkałnaulicy

wpółwynawcniejakiegobrahamaKleinamocnopłacącegopytałoprycynpłacuKlein

wytłumacyłże jego ynmiałtanąddopoboruwicnajomiaprowadiligodopewnegotarego

IraelityamiekującegopryulicyGarncarkiejktórya30łotychreokichpodjąłiałatwid

wolnienieynaodbywaniałużbywojkowejonapłaciłlecmimotoynapowołalidowojka

Grecherowi coawitałowgłowieZaprowadiłKleinanapoterunekżandarmeriipocymobajwra

żandarmemudaliinaulicGarncarkąGrecherpowiódłobudomiekaniachonwetteraKlein

ujrawygokryknął

- To tenwiąłpieniądeinieałatwił

WpłynłowictoownedonieieniedoCKProkuratoriiimiałaodbydiroprawawarcnawiaem

mówiącidchonwetterauiłowałprekupidKleinaabyenałżetojednaknietediudałomui

dopiądwegoMimo toTrybunał nie dałwiaryikaawyobuHerkównacterymieiącewiienia

wlepiłKleinowipidmieicy- aaływeenania!

SądreowkiropatrywałteżniejednokrotnieprawywynikłewycynówchuligaokichNaprykład

nawokandietanła prawabójkimidydwomamłodieocamikelneremiceladnikiemrenickim.

Diałoitowtakwanej„Marałkówce”gdiebieraliiwcelachtowarykichlokajekelneryiinna

łużbaPewnegodniapryłatamewoimamantemKarolemWojdałowicem, czeladnikiem

reżnickimWalerciamiałównaurocablondynkaocarnychocachdawnanareconakelnera

taniławaGrudiokiegoktórytakżeprebywałtegodniaw„Marałkówce”UjrawyWaleri

obcymGrudiokikryknąłdokolegówiedącychnim przy stoliku:

- Pijcie na kurażbo jeden namuiginąd

LokajeympatyującyGrudiokimruciliinaWojdałowicaaletenjakopojtnyuceo

renickiego fachu, nigdy nie rozstawałinożemUżyłgowicwobronieiwreultaciekalecył

GrudiokiegowramiOtrymałatomieiącaretu

Krewcy byli wówcamłodieocycoretąiwnaychcaachnienależynareowkiejwido

radkociZatoniemaJużchybawReowietakichmelin jakie ongibywałynaRukiejWianiteż

takichreimiekówjakwtedyWpomnijmywicpowołującinaprawodawc„Kuriera”jaktona

RukiejWibywało

JużtoprynadtrebażenaemiatomaniekoniecniemiłąąiadkwRukiejWiurdutowcy

rukowiaocyoddawnaJużdająi namdotkliwiewenakiWikacdwelkiegorodaju

brodniaryktóryniepokojąutawicniemiatonaerekrutujeigronaowychurdutowcow

wałającychibeatrudnieniadnieminocąpoynkachrukowiejkichOtatniorowinąłitam

nowypremyłulicny- rabowanieprechodniów”

Pewien włocianinprybyłdoReowacelemodwiedeniawegoynaodbywającegołużbwojkową

Wynkuawarłnajomodtakimwłanie„urdutowcem”któryobiecałeałatwimunoclegW

recywitociatawiłnaopułapkkołobudekrenicychnaRukiejWiabytamgoobrabowadNa

cciejawiłiprypadkowyprechodieoretowanyopryekotrymałtrylatawiienia

Nasz sprawozdawca musiałnaddobreReówiokoliceawłacaokoliczne traktiernie i szynki.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: