Sakramentologia – jest to nauka o tajemnicach, znakach, które są faktycznie rzeczywiste
w życiu Kościoła. Sakramentologia jest to nauka o misterium Boga,
które realizuje się w Kościele.
Logos – nauka, przekaz słowa
Sakramentum – tajemnica (z gr. misterium)
Sakramenty nie dotyczą tylko Kościoła Katolickiego – dotyczą wszystkich religii na świecie i ich tajemnic, misteriów.
W Kościele na początku tajemnicą tą był Chrystus (jak gromadził uczniów, przekazywał im prawdę).
Kościół Wschodni - u Ojców greckich akceptowało się tajemnicę wcielenia (Jezus Chrystus
zjawił się na świecie – optymistyczna teologia na wschodzie)
Kościół Zachodni - (protestantyzm) – koncentruje się na krzyżu, męce i śmierci Chrystusa.
Tu upatrują źródła sakramentów. Na to jest mocno kładziony akcent.
Oba aspekty są ważne. Z tej różnicy wynika wygląd obrządku liturgii na wschodzie i zachodzie.
1. Zarys nauki o sakramentach w Piśmie Świętym
Stary Testament:
· Wszystkie znaki są przygotowaniem na przyjście Chrystusa
· Wszystkie sakramenty można znaleźć w Starym Testamencie (kozioł ofiarny, pascha, eucharystia, sakrament małżeństwa - mniej)
Nowy Testament:
Znaki sakramentalne w Nowym Testamencie różnią się od tych w Starym Testamencie:
· Nie zostały one ustanowione przez Chrystusa
· Nie były skutecznym znakiem (nie czyniły tego co oznaczały)
· Dawały sprawiedliwość legalną
Ewangelie:
Jest w nich podane wyraźnie, że Jezus Chrystus ustanowił sakramenty.
Akcentowanie poszczególnych sakramentów:
Nowy Testament – można się doszukać ustanowienia każdego sakramentu, chociaż nie wszystkie są ustanowione wprost.
2. Nauka o sakramentach u Ojców Kościoła i pisarzy patrystycznych
Najważniejsze dokumenty:
· Didache
- nauka 12-u Apostołów
- mocno akcentowana Eucharystia (Jezus Chrystus przyjdzie powtórnie)
· „Pasterz” Hermasa
- mowa tu o pokucie (II wiek)
· Tertulian
- chrzest odbywa się przez zanurzenie
- udziela go biskup, jest katechumenat
- dokonuje się go we wspólnocie
- bardzo mocno podkreślona jest niedziela – dzień radosny, Eucharystia
· Orygenes
- zwraca uwagę na sposoby odpuszczania grzechów:
Chrzest niemowląt – miał miejsce. Przyjmowano chrzest całymi rodzinami. Dzieci również, ale zwracano uwagę na to, że życie religijne dziecka musiało być zabezpieczone. Akcentowało się pozytywny wymiar chrztu – włączenie do Kościoła. Udział w Kościele daje udział w łaskach. Od V wieku (Pelagiusz) akcentuje się wymiar negatywny – zgładzenie grzechu pierworodnego.
10.2004 r.
W IV wieku ukształtowała się struktura Mszy św. Duże zasługi ma Św. Augustyn – zmagał się z heretykami: donatyści – dotyczyło tych, którzy odeszli od Kościoła, do sekt, sprzeniewierzyli się, traktowano ich jako odłączonych, tymczasem donatyści chrzcili ich jeszcze raz aby mogli powrócić.
Eteria – Matka Kościoła, IV wiek, pielgrzymowała do miejsc świętych, do Jerozolimy, oglądała jak obchodziło się tam wielki tydzień, zobaczyła jak odbywa się inicjacja chrześcijańska. (Kandydaci byli przygotowywani w Wielki Post i w Wielką Sobotę byli chrzczeni, potem był Biały Tydzień, w trakcie którego wyjaśniano im co się dokonało).
W IV wieku była ukształtowana Eucharystia i chrzest wraz z bierzmowaniem (razem). Chrzest i bierzmowanie były najczęściej udzielane razem, ale dla tych, którzy przyjęli chrzest w innej wierze i przechodzili na chrześcijaństwo był im udzielany sakrament bierzmowania.
Zwracano uwagę na jakość w tym czasie (w procesie rozwoju chrześcijaństwa) – później się trochę zmieniło – o wierze decydował władca! Ale do czasu kiedy chrześcijaństwo stało się religią państwową, uzyskano wolność wyznania, tego problemu nie było, chrzest przyjmowali tylko ci, którzy chcieli.
Zwracano uwagę na nadużycia. Bywało tak, że odprawiano Mszę dla intencji (pieniędzy) ALTARYŚCI! Odprawiali Mszę kilka razy dziennie. Dochodziło do SYMONII (kupowanie urzędów kościelnych), KONKUBINAT duchowieństwa. (konkubinat – trwały związek i pożycie mężczyzny z kobietą bez zawarcia związku małżeńskiego). Walka z symonią i konkubinatem.
Pojawiły się herezje:
· MANIHEIZM – skrajność, akcentowanie duchowości (krańcowa duchowość), wszystko co jest z ciała jest złe (np. małżeństwo) – Grzegorz VII walczy z tym, podkreśla godność małżeństwa.
Padały pytania czy księża będący w konkubinacie udzielali ważnych sakramentów – TAK!
W sprawie symonii: jeśli dostojnik kościelny nie otrzymał właściwych święceń, wtedy sakramenty, których udzielał są nieważne.
Te pytania prowadziły do definicji.
Sobory:
· Laterański IV 1215
· Florencki 1438 - 1445
- ustalono na nich liczbę sakramentów: 7 (znaków), ustalono, że są takie, których się nie powtarza.
· W Konstancji 1414 - 1418
- kapłan w stanie grzechu ma władzę sprawowania sakramentów
- małżeństwo kształtuje się jako sakrament (ale są jeszcze wątpliwości)
- święcenia kapłańskie udzielane przez biskupa.
· Trydencki
- przeciw Lutrowi, Kalwinowi, Cwinglemu i Melangtonowi. Został chrzest i wieczerza Pańska, odrzucili resztę.
· Pius XII (połowa XX wieku) – akcentuje działanie Chrystusa, to On działa w sakramentach i dlatego mają takie skutki; „Mediator Dei” – Pośrednik Boga – encyklika Piusa XII.
· Sobór Watykański II
- „Konstytucja o liturgii”
- nawiązuje do sakramentów jako misterium
- zwraca uwag na Kościół i udział wiernych, wymiar egzystencjalny (życiowy) sakramentów.
Ujęcie systematyczne sakramentologii:
1. Pojęcie sakramentu
Kościół bez sakramentu nie mógł by istnieć, bo one należą do jego struktury, definicji. Nie są one (sakramenty) podobne do obrzędów pogańskich (wynikały tylko z natury ludzkiej a sakramenty pochodzą od Boga). Pojęcie sakramentu nawiązuje do błędów – odpowiadając na herezje precyzuje się czym jest sakrament.
Sakrament jest znakiem widzialnym łaski Boga. Chrystus jest znakiem, który ukazuje Bóg, jest Bogiem – człowiekiem, jest najpełniejszym sakramentem. Dla nas Chrystus żyje dalej. Jest sakramentem wiecznym. Nasza śmierć jest złączeniem się z Nim. Dzięki Niemu sakramenty są skuteczne – bo to Chrystus w nich działa, w uwielbionym człowieczeństwie jest sakramentem. Chrystus jest sakramentem, bo ustanowił je, jest sakramentem, bo udziela łaski i ponieważ możemy się z nim spotkać w czasie adoracji Najświętszego Sakramentu.
Kościół jest Ciałem Chrystusa – czyli przedłużeniem człowieczeństwa Chrystusa na ziemi. Tak chciał sam Chrystus. Rz. „Kościół ciałem Chrystusa, On jest Głową a my Jego członkami”. Skoro tak, to Kościół udziela nam zbawienia, jest sakramentem. Kościół jako sakrament jest „pieniem drzewa”, a sakramenty poszczególne są przejawem sakramentu jakim jest Kościół i Chrystus, są „gałęziami drzewa”, z tego wynika, że sakramenty są uobecnieniem zbawczych misteriów Chrystusa.
Funkcje sakramentów jako znaki:
· przypominają misteria Chrystusa
· zapewniają, że człowiek w tym momencie spotyka się z łaską Bożą
· uobecniają dzieła Chrystusa (całe życie od momentu Wcielenia)
· sprawiają to co oznaczają
· zapewniają zbawienie.
Materia i forma znaku sakramentalnego
Materia jest podwójna np.: woda-polanie, sam symbol. Forma jest zawsze słowna.
- do Soboru Watykańskiego II było rozróżnienie na kult i sakrament. Sakrament- coś co Bóg nam daje, konkretne, odgórne działanie Boga. Kult to adoracja, modlitwa. Teraz sakrament też jest kultem, a nawet jego najwyższym wyrazem. Ten kult sprawuje sam Jezus Chrystus, stąd owe wyniesienie sakramentu.
- Spowiedź jest najmniej traktowana jako kult lecz jako sakrament
- Eucharystia tylko jako sakrament
- Kult uświęcający- połączenie pobożności prywatnej i liturgie Kościoła
· ex opere operato- sama czynność sakramentu. Bóg- sakrament-człowiek
· ex opere operantis- współ-działalność człowieka. Kult. Człowiek- kult-Bóg.
· ex operato operantis ecclesiae, współdziałanie Kościoła
Sakramenty działają ex opere operato, są skuteczne, dopasowane do życia. Wszelkie inne znaki działają tylko ex opere operantis ecclesiae więc mocą działania Kościoła (poświęcania).
- święty Augustyn- święty znak, znak świętej rzeczy, widzialny kształt niewidzialnej łaski
- Piotr Laubard- to musi być znak skuteczny
- są znakami
· w sakramencie działa Chrystus
· to znaki liturgiczne i kościelne
· akcentuje się obraz Kościoła: ciało Chrystusa
· w sakramencie musi być szafarz
· przez sakrament Chrystus jednoczy nas między sobą i z Kościołem, sakrament buduje Kościół
- wykorzystywanie dzięki dialogowi z protestantyzmu
· dowartościowanie szafarza
· sprawowane we wspólnocie
· ścisły związek z Chrystusem (jedynym kapłanem jest Chrystus)
- z prawosławiem
· misterium- adorowanie a nie filozofowanie
· energia Boża
8.XI.04
- przez Chrystusa
Jest to dogmat Soboru Trydeńskiego. Powołał się na związek sakramentu z łaską zwłaszcza chrztu I Eucharystii, które zostały ustanowione przez Niego w sposób wyraźny. Jezus na przykład nie ustanawia w sposób wyraźny sakramentu chorych ale jego uczniowie już to czynili. To wskazuje, że jest to sakrament, nie musiał być bezpośredni.
1.Pismo Św. Nie informuje nas o tym, że Chrystus ustanowił Namaszczenie Chorych czy Bierzmowanie.
2.Niektóre wprowadzone w życie przez apostołów. Byli oni fundamentem, skałom, tylko apostołowie maja tę godność. To co ustanowili, liczy się tak samo jakby zrobił to sam Chrystus.
3.Przy ustanowieniu sakramentu należy brać naukę o Kościele jako sakramencie.
4.Sobór Trydencki mówi co harmonizuje z nauka Kościoła. Jest przekazywana od samego Chrystusa.
- uświęcenie człowieka
- budowanie ciała Chrystusa
- oddawanie czci Panu Bogu
- pouczenie
- łaska uświęcająca- dawana lub zakładana w sakramencie. W chrzcie i pokucie- dawana. Inne sakramenty należy przyjmować w stanie łaski
- łaska sakramentalna- uczynkowa, związana z konkretnym stanem człowieka
- charakter sakramentalny- nieusuwalny znak, jak pieczęć. Chrzest, bierzmowanie, kapłaństwo są niepowtarzalne.
- udziela podobieństwa do Chrystusa i uzdalnia do kultu Boga, kultu chrześcijańskiego
- zacieśnienia więzi między wiernymi, jesteśmy braćmi i siostrami
- odróżnienie wierzących od niewierzących
Beata0083